Nghiên Cứu Lịch Sử

Tổng thống Turkmen Serdar Berdimuhamedov và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moskva ngày 10/6/2022. Ảnh: Wikipedia

Javier Piedra

Ngày 6 tháng Ba 2023

Biên dịch: GaD

Ashgabat có thể biến tròn thành vuông không?

Tổng thống Turkmen Serdar Berdimuhamedov đặt mục tiêu định vị đất nước của mình như một trung tâm Á-Âu lớn về thương mại hàng hóa và dịch vụ. Mặc dù trước đây nó có vẻ xa vời, nhưng giờ đây mục tiêu dường như ngày càng nằm trong tầm tay. Hỗ trợ cho tham vọng của ông là vị trí của Turkmenistan trên bờ biển Caspi có tầm quan trọng chiến lược và sở hữu trữ lượng khí đốt đã được chứng minh lớn thứ năm trên thế giới. 

Trong một thế giới phân cực cao đặt ưu tiên hàng đầu cho các hành lang thương mại đáng tin cậy và khả năng tiếp cận năng lượng an toàn, Berdimuhamedov hiểu rằng việc chuyển đổi thành công Turkmenistan thành một trung tâm trung chuyển lớn sẽ phụ thuộc vào chính sách ngoại giao khéo léo, tư duy chiến lược và ý thức chung. Bất kỳ cách tiếp cận nào khác có thể làm tổn hại đến tính trung lập của đất nước – một tài sản quốc gia lớn và là nguồn ổn định khi Trò chơi Lớn diễn ra xung quanh nó.

Kể từ khi trở thành nguyên thủ quốc gia, tháng 3 năm 2022, Berdimuhamedov đã chuyển chính sách đối ngoại của đất nước mình từ chính sách “cô lập chiến lược” sang chính sách có thể gọi là “Turkmenistan trước hết”, theo đó lợi ích quốc gia được ưu tiên hàng đầu. Là một người thực hành chính trị thực dụng, ông coi tham vọng toàn cầu hóa là điên rồ và chấp nhận chủ nghĩa đa phương và đối thoại là chuẩn mực trong quan hệ giữa các quốc gia. 

Người đứng đầu nhà nước Turkmenistan đã xoay sở để biến việc phương Tây rút phép thông công Nga và cuộc đối đầu ngày càng tăng với Trung Quốc thành các cơ hội kinh doanh có giá trị và mang tính hệ quả.

Ông đã lợi dụng những nỗ lực của Brussels để chuyển hướng hàng hóa và dịch vụ xung quanh lãnh thổ Nga, sự thèm muốn to lớn của Bắc Kinh đối với các nguồn năng lượng và việc Moskva tìm kiếm các hành lang xuất khẩu trên đất liền và xuyên Caspi mạnh mẽ hơn tới Ấn Độ Dương và Địa Trung Hải.

Turkmenistan nhận thức rõ mối quan tâm sâu sắc của Brussels đối với sáng kiến ​​Đường ống xuyên Caspi và của Moskva đối với Hành lang Giao thông Bắc-Nam tới Vịnh Ba Tư. 

Berdimuhamedov rất vui khi nói chuyện thẳng thắn với Trung Quốc, Liên minh châu Âu, Nga, Hoa Kỳ và bất kỳ ai khác miễn là họ không chính trị hóa các mối quan hệ thương mại và ngoại giao hoặc trình bày về Ashgabat về những việc đã định trước.

Turkmenistan trước tiên

Mặc dù khó có được số liệu thống kê đáng tin cậy về hoạt động kinh tế của Turkmenistan, nhưng hầu hết các nguồn thông tin đều cho rằng chính sách đối ngoại “Turkmenistan trước hết” của Berdimuhamedov (cụm từ của người viết bài này) đã tạo ra lợi ích ròng dưới hình thức tăng dòng chảy thương mại và đầu tư, cơ sở hạ tầng mới và các dự án hậu cần, và lưu lượng ngoại giao lớn hơn vào và ra khỏi Ashgabat kể từ khi Turkmenistan từ bỏ chính sách “cô lập chiến lược” bất thành văn vào đầu năm 2022. 

Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) dự báo GDP Turkmenistan sẽ tăng trưởng với tốc độ 5,8% vào năm 2022 và 2023. Theo World Economics, “Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm của Turkmenistan trong 10, 5 và 3 năm qua là 6,9%, 5,8% và 5,6% tương ứng.” Đây là những kết quả ấn tượng, mặc dù mức độ chính xác phụ thuộc vào độ tin cậy của các con số cơ bản.

Tốc độ tăng trưởng thực tế có thể thấp hơn nếu các con số cơ bản bị thổi phồng, hoặc cao hơn nếu doanh thu từ khu vực kinh tế phi chính thức và kiều hối có thể được đo lường chính xác hơn. Dù thế nào đi chăng nữa, rõ ràng là Turkmenistan đang có sự tăng trưởng tương đối mạnh mẽ. 

Chủ nghĩa thực dụng của Turkmenistan trong các vấn đề đối ngoại đã thu hút sự chú ý của các nhà ngoại giao từ Ankara đến Bắc Kinh và từ Delhi đến Moskva. Các nước cộng hòa Trung Á, Ấn Độ, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng cường đáng kể hoạt động ngoại giao và thương mại của họ với Ashgabat kể từ giữa năm 2022 — và Berdimuhamedov cùng bộ trưởng ngoại giao của ông đã đáp lại bằng các chuyến đi khắp khu vực.

London và Brussels, mặc dù có xu hướng đưa ra những cam kết lạc quan về tình hữu nghị và hợp tác, nhưng vì bất kỳ lý do gì, dường như không thể huy động được tiền mặt cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn. Có lẽ đó là do môi trường bị quản lý quá mức của Turkmenistan, quan điểm bảo vệ các giá trị tôn giáo truyền thống, hoặc sự miễn cưỡng rõ ràng của họ khi đứng về phía nào trong cuộc khủng hoảng địa chính trị hiện đang làm rung chuyển phần lớn thế giới – nhất là ở các lãnh thổ thuộc Liên Xô cũ.

Trung Quốc và Nga

Turkmenistan, trước sự khó chịu của Hoa Kỳ và EU, đã không tránh những đề nghị của Trung Quốc và Nga về quan hệ đối tác chiến lược. Chính trị thực dụng đang chứng tỏ một động lực thúc đẩy mạnh mẽ hơn các mối quan hệ so với những lời tán dương lấy cảm hứng từ ý thức hệ từ những bờ biển xa xôi. 

Berdimuhamedov đến thăm Trung Quốc lần đầu hồi tháng Một [2023]. Khi ở Bắc Kinh, ông và Chủ tịch Xí Jinping đã nâng cấp quan hệ ngoại giao của họ lên cấp độ “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”, ngang bằng với các mối quan hệ mà Trung Quốc duy trì với bốn quốc gia Trung Á khác. 

Cánh cửa mở ra cho các sáng kiến ​​phát triển dài hạn bổ sung không liên quan đến năng lượng và củng cố sáng kiến ​​Trung Quốc + Trung Á, một đối thủ cạnh tranh với thỏa thuận Trung Á + Hoa Kỳ do Hoa Kỳ lãnh đạo (tương ứng là C+C5 và C5+1).

Tất nhiên, Trung Quốc ưu tiên quan hệ năng lượng với Turkmenistan. Trong các cuộc họp, Berdimuhamedov và Xí đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thành, càng nhanh càng tốt, Tuyến D – phần mới của Đường ống khí đốt Trung Á-Trung Quốc (Các tuyến A, B và C đã tồn tại) – để nâng tổng số công suất xuất khẩu khí đốt tự nhiên sang Trung Quốc lên 85 tỷ mét khối /năm. 

Tại Bắc Kinh, Berdimuhamedov mời Xí tới Ashgabat. Mong ông ta đến thăm thủ đô Turkmenistan trong năm 2023.

Ngày 19 tháng Một, Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin đã tới Ashgabat cùng hơn 200 doanh nhân để tham dự diễn đàn doanh nghiệp Nga-Turkmen. Mười một ngày sau, Chủ tịch Duma Quốc gia Nga, Vyacheslav Volodin, phát biểu trước quốc hội Turkmenistan, nhấn mạnh bản chất chiến lược của quan hệ Nga-Turkmenistan.

Ngày 16-17 tháng Hai, Phó Thủ tướng Nga Alexei Overchuk đã gặp Berdimuhamedov để thảo luận về quan hệ đối tác kinh tế và thương mại song phương giữa Nga và Turkmenistan. 

Ngoại giao hoạt động theo những cách kỳ lạ, và ở Trung Á, không có gì di chuyển quả bóng về phía trước bằng các cuộc gặp mặt trực tiếp. Liên quan đến vấn đề này, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đã gửi một thông điệp sai lầm tới lãnh đạo Turkmenistan khi ông bỏ qua chuyến thăm Ashgabat trong chuyến đi vòng quanh Trung Á gần đây trước khi tới Ấn Độ để tham dự cuộc họp của Nhóm G20. 

Khoảng cách giữa Tashkent và Ashgabat chỉ khoảng 1.000 km – một chuyến bay kéo dài hơn một giờ. Trong bất kỳ trường hợp nào, không giống như Trung Quốc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và khá nhiều nước khác, Washington vẫn giữ thái độ im lặng về Turkmenistan, có lẽ là để giữ bình tĩnh cho những việc lớn hơn sau này. 

Chính sách đối ngoại “Turkmenistan trước hết” của Berdimuhamedov dường như đang phục vụ tốt cho đất nước của ông. Có mọi lý do để tin rằng Turkmenistan đang trên đường trở thành một trung tâm trung chuyển bắc-nam, đông-tây quan trọng ở Trung Á. Thông điệp từ Ashgabat rất rõ ràng – tất cả đều được hoan nghênh đóng góp cho sự phát triển của đất nước, nhưng sự tiến bộ phải tuân theo các điều kiện của chúng tôi.

https://asiatimes.com/2023/03/multilateralism-vs-turkmenistan-first/