Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ The Economist.

 Những tuần tới có thể chứng kiến ​​những trận chiến đấu bằng xe tăng lớn nhất trong nhiều thập kỷ.

“Bây giờ tôi có thể tuyên bố rằng quân đội Nga đã bắt đầu trận chiến giành Donbas”, Volodymyr Zelensky, tổng thống Ukraina, tuyên bố vào cuối ngày 18 tháng 4. Hơn ba tuần đã trôi qua kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin từ bỏ cuộc tấn công vào Kyiv và rút lui khỏi miền bắc Ukraina sau khi bị đánh bại. Hiện tại ông Putin đang tung một phần lớn quân đội đang mệt mỏi của mình sang miền đông Ukraina với hy vọng vớt vát được thứ gì đó từ cuộc chiến. Những tuần tới có thể sẽ chứng kiến ​​những trận chiến đẫm máu nhất kể từ khi Nga xâm lược Donbas lần đầu tiên vào năm 2014.

Hoạt động lẫn mục tiêu của chiến dịch anyf – bao vây hoặc đẩy lùi quân đội Ukraina tinh nhuệ đang đóng trong khu vực – đều không gây bất ngờ. Ukraina đã chuẩn bị cho thời điểm này kể từ khi bắt đầu chiến tranh, đào các tuyến phòng thủ mới dọc theo các trục đường chính và các trục tiến công tiềm năng khác. Các cuộc đụng độ ban đầu được Zelensky và các quan chức của ông báo cáo có khả năng là sự kết hợp giữa trinh sát của Nga, nhằm xác định sức mạnh của hệ thống phòng thủ Ukraina và sau đó pháo kích nhằm làm giảm sức phòng thủ của các hệ thống này trước cuộc tấn công trên bộ sẽ diễn ra sau đó. Oleksiy Danilov, người đứng đầu hội đồng an ninh của Ukraina, nói rằng các cuộc tấn công của Nga đã xảy ra “dọc theo gần như toàn bộ chiến tuyến” của các tỉnh (oblast) Donetsk, Luhansk và Kharkiv, kéo dài khoảng 400 km.

Trong bài phát biểu của mình, ông Zelensky cảnh báo rằng “một phần lớn” quân đội Nga, không còn phải vây xung quanh Kyiv, hiện đang tập trung vào cuộc tấn công này. Điều đó đúng. Nhưng chúng là một đội quân đã suy kiệt, đang phục hồi sức mạnh của mình sau trận chiến trải qua ở phía bắc. Nga bắt đầu cuộc chiến với 120 tiểu đoàn chiến thuật (battalion tactical groups, BTG), mỗi tiểu đoàn khoảng 700 binh sĩ. Hàng chục tiểu đoàn trong số này không còn đủ sức chiến đấu sau khi chịu tổn thất nặng nề về người và thiết bị. Lầu Năm Góc tính toán rằng hiện nay có 76 BTG ở Ukraina; Các quan chức Ukraina thì đưa ra con số là 87. Nhưng khoảng hơn chục tiểu đoàn đang phải chiến đấu với các cuộc kháng chiến ở Mariupol, một thành phố cảng ở phía đông nam. Phần còn lại tạo thành một lực lượng tương đối khiêm tốn khi đối đầu với các đội quân hiện có và được trang bị tốt nhất của Ukraina.

Đáng chú ý là thay vì tập trung một lực lượng lớn và sau đó tấn công, Nga đã chọn việc bắt đầu tấn công Donbas ngay cả khi họ đang tập hợp thêm quân và thiết bị. Một số quan chức phương Tây cho rằng quyết định gây tò mò đó có thể bị một giới hạn chính trị nhân tạo: Ông Putin mong muốn thấy một kết quả vào ngày 9 tháng 5, Ngày Chiến thắng, đánh dấu ngày kết thúc của Chiến tranh thế giới thứ hai ở châu Âu. Một quan chức phương Tây nhận xét: “Những gì chúng ta đang thấy thực sự là cam kết từng phần của quân Nga. Ông nói thêm rằng “đó phải là một lời khích lệ đối với người Ukraina”. “Không phải ngẫu nhiên mà đột nhiên họ [người Nga] sử dụng lực lượng áp đảo.”

Do đó, phần lớn kết quả phụ thuộc vào việc Tướng Alexander Dvornikov, chỉ huy các chiến dịch mới được bổ nhiệm của Nga ở Ukraina, có thể di chuyển và tập trung lực lượng để áp đảo quân phòng thủ Ukraina ở những khu vực quan trọng hay không. Nga đang tấn công vào Izyum, một trung tâm giao thông chiến lược phía đông nam Ukraina, nơi có khoảng 25.000 quân, theo hướng Slovyansk và Kramatorsk. Hiện tại Nga vẫn chưa có thành công nào đáng kể tại đây. Một sĩ quan cấp cao của Ukraina nói với The Economist rằng các lực lượng Nga chủ yếu vẫn đang thăm dò các vị trí của Ukraina xung quanh Izyum, thay vì phát động một cuộc tấn công toàn diện. Một trận đánh lớn có thể sẽ xảy ra trong những ngày tới.

Ở những nơi khác dọc theo chiến tuyến, đã có những báo cáo về việc thêm quân khiêm tốn của Nga. Ruslan Leviev thuộc Đội Tình báo Xung đột, một cơ quan điều tra mã nguồn mở, cho biết nhóm của ông đã xác minh những đợt tiến quân ở Popasna, một thị trấn ở tỉnh Luhansk đã trở thành tiền tuyến từ năm 2014. Nga hiện kiểm soát tòa nhà hội đồng thành phố này, ông nói. Quân đội Ukraina có vẻ dễ bị tấn công ở Severodonetsk, một thành phố cách Luhansk khoảng 100 km, với sức ép quân Nga từ ba phía. Các lực lượng Nga được cho là đã chiếm Kreminna, một thị trấn nhỏ ở phía tây bắc của thành phố này. Các trận chiến cũng diễn ra dữ dội ở tỉnh Zaporizhia, một khu vực công nghiệp nằm ngay phía tây Donbas.

Ukraina không chỉ bằng lòng với việc hứng chịu những đòn tấn công này, và dường như đã có sẵn các đòn phản công. Vào ngày 17 tháng 4, Oleksiy Arestovych, cố vấn của ông Zelensky, đã mô tả “một đợt chuyển quân thú vị xung quanh Izyum có thể khiến bất kỳ cuộc tấn công nào của Nga trở nên khó khăn”, và gọi đó là “phòng thủ tích cực một cách cơ động”. Điều đó dường như ám chỉ việc Ukraina tái chiếm một số ngôi làng ở phía đông nam Kharkiv. Một cuộc phản công của Ukraina theo hướng đó sẽ đe dọa đường cao tốc giữa Kharkiv và Izyum, và có khả năng cắt đứt đường tiếp tế của Nga. Mykola Bielieskov thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia, một tổ chức tư vấn của Ukraina cho biết: “Nếu Ukraina có thể kiểm soát hỏa lực ở một mức độ nào đó trên các con đường, nó sẽ làm gián đoạn các đợt chuyển quân và hạ gục đáng kể quân Nga”.

Trận chiến giành Donbas có thể trông rất khác so với giai đoạn đầu của cuộc chiến, khi các đơn vị của Nga không được chuẩn bị, với chỉ huy kém cỏi và sa lầy trong chiến tranh ngoại ô và đô thị. Địa hình ở Donbas thoáng hơn, phù hợp hơn cho xe tăng và phức tạp hơn đối với các đội quân chống tăng, những người cần được che chắn — mặc dù lớp bùn được tạo ra từ những trận mưa lớn trong những ngày gần đây sẽ mang đến cho xe tăng một thách thức khác. Các cuộc đụng độ xe thiết giáp có thể là một trong những cuộc đụng độ loại này lớn nhất kể từ cuộc chiến Ả Rập-Israel năm 1973, với hàng nghìn xe tăng bị phá hủy.