Cù Tuấn dịch
Ông chủ của cartel Cali qua đời vào ngày 31 tháng 5 năm 2022, hưởng thọ 83 tuổi.
Trên đường phố Cali, miền nam Colombia, Gilberto Rodríguez Orejuela thoạt nhìn không đáng chú ý. Ông rõ ràng là người khá giả, nhưng không đến mức phô trương. Khí chất của Orejuela là của một chủ ngân hàng hoặc một giáo sư. Những bộ vest và cà vạt của ông rất đẹp, nhưng không đến mức độc quyền. Không có phụ kiện sặc sỡ nào lấp lánh trên cổ tay người này. Vào bữa tối tại nhà mình, Orejuela phục vụ món súp và trích dẫn thơ, khiến các thực khách cảm thấy thoải mái. Ông thích xem đua xe và bóng đá, đôi khi với cả vợ và nhân tình. Chiếc xe ông đi là một chiếc Mazda. Một “ông trùm hiệu thuốc trung thực” là lời Orejuela mô tả về bản thân mình.
Điều này đã đúng cho đến một thời điểm. Là chủ sở hữu của chuỗi cửa hàng Drogas La Rebaja (Thuốc giảm giá), Orejuela điều hành một chuỗi 400 hiệu thuốc trên khắp đất nước, sử dụng 4.000 nhân viên. Đó là công việc đầu tiên và thực sự của ông. Khi còn là một cậu bé 13 tuổi, ông làm nghề chạy giao hàng cho một hiệu thuốc địa phương, đạp xe trong cái nóng kinh hoàng của giờ trưa để đưa thuốc cho một bà già trong trang trại. Việc này mang lại tiền bạc cho gia đình, khi họ đang phải vật lộn để kiếm sống nhờ công việc ít ỏi của cha Orejuela với tư cách là một họa sĩ vẽ biển hiệu. Đến năm 25 tuổi, Orejuela đã dành dụm đủ để mua một hiệu thuốc nhỏ của riêng mình và mở rộng từ đó.
Tuy nhiên, không phải thương hiệu Drogas La Rebaja đã khiến Orejuela trở thành tỷ phú, và sau đó khiến những người trong các nhà hàng tránh mặt ông. Quyền lực và sự giàu có của Orejuela đến từ vị trí người đứng đầu băng đảng Cali, vào đầu những năm 1990 đã cung cấp 80% lượng cocaine cho cả thế giới. Mạng lưới của Orejuela trải rộng khắp Hoa Kỳ và Châu Âu, sử dụng khoảng 3.000 người buôn bán ma túy cũng như người đóng gói và gián điệp. Các-ten này vận chuyển cocaine bằng cách giấu chúng trong các tấm ván gỗ, thỏi chì, cá đông lạnh, gạch men, cà phê, bất cứ thứ gì họ có thể giấu; và số tiền khẳm thu được, 7 tỷ đô la một năm ở thời kỳ đỉnh cao, đã được rửa sạch thành các bất động sản, trang trại chăn nuôi, công cụ tài chính và các dự án xây dựng. Trong một thời gian dài, Orejuela đầu tư và phát triển 40% doanh nghiệp ở Cali, sở hữu một số đài phát thanh và tài trợ hậu hĩnh cho América de Cali, đội bóng địa phương có thành tích cao nhất. Nếu Orejuela cần những ngân hàng phù hợp, Orejuela trực tiếp mua đứt luôn. Nếu Orejuela cần các đồng minh chính trị, ông cũng cố gắng mua luôn họ. Ông đã quyên góp 6 triệu đô la cho chiến dịch tranh cử của Ernesto Samper Pizano vào năm 1994 cho chức tổng thống Colombia. Tiền bạc có thể mua được gần như bất cứ thứ gì.
Orejuela đã sớm bắt đầu con đường này, bằng cách lén thay đổi giá thuốc trong những ngày còn làm nghề giao hàng thuốc. Bạn bè sau đó đã thuyết phục Orejuela đi ăn trộm ô tô, sau đó là buôn bán cần sa, sau đó là buôn bán cocaine. Khi Orejuela nhìn thấy thị trường cocaine rộng lớn như thế nào, ông đã nảy sinh tham vọng kiếm tiền không chỉ cho bản thân mà cho gia đình, như trước đây. Đó là một lý do đủ hợp lệ.
Cali thực chất là một doanh nghiệp gia đình; không phải là một cartel, ông nhấn mạnh. Anh trai của Orejuela, Miguel, giám sát các hoạt động hàng ngày, trong khi bản thân Orejuela đóng vai trò chiến lược gia. Biệt danh của ông là el Ajedrecista, Kỳ thủ cờ vua. Chính ông đã đến Tây Ban Nha vào năm 1984, bề ngoài là đi nghỉ mát, để thiết lập mạng lưới tiêu thụ cocaine của mình ở châu Âu khi thị trường Mỹ đã bão hòa. Chính ông là người thực hiện các liên minh phân phối ma túy cùng sinh lợi với Mafia của Nga và Ý. Trên hết, Orejuela là người cầm trịch. Thay vì phô trương và bạo lực như đối thủ Medellín, Orejuela tự gọi mình là người của hòa bình, không làm gì để thu hút sự chú ý. Thay vì bắn chết hoặc đánh bom các thẩm phán và chính trị gia theo cách mà Escobar đã làm, ông đã mua đứt họ. Quỹ hối lộ của Orejuela là vô hạn, và mục đích của ông là làm cho các nhà chức trách phải chú ý đến ông, và họ thực sự là đối tác kinh doanh của ông. Sau đó họ sẽ ra sức bảo vệ Orejuela.
Hình ảnh yêu hòa bình của Orejuela thường bị rạn nứt. Orejuela đứng ngoài những vụ giết người chỉ bởi vì những sicario vốn được trả lương cao và tay chân của ông đã xuống tay thay cho Orejuela. Khi các đối thủ bị tra tấn, bắn chết hoặc bị ép bẹp dí giữa các ô tô, Orejuela luôn không ở đó để khỏi phải chứng kiến. Một lần, trong một bữa ăn tối, khi Orejuela đang đóng vai một người chủ nhà lịch thiệp như thường lệ, anh ấy đã giật một chiếc nĩa bạc và chọc thủng mắt một người khách vì là gián điệp của Medellín, nhưng ngay sau đó lại bỏ chiếc nĩa xuống. Orejuela nói rằng, tâm hồn mình luôn luôn rung động khi thấy sự hối lỗi thực sự.
Lúc đầu, theo bản năng tính toán của mình, Orejuela và Medellín đã hợp tác với nhau. Một thành viên nổi bật của băng đảng Medellín, Jorge Luis Ochoa, đã đi cùng Orejuela đến Tây Ban Nha. Pablo Escobar, thủ lĩnh của băng Medellín, đối xử khá thực dụng với ông. Tuy vậy họ cạnh tranh bán ma túy trên hầu hết thị trường New York, và đến năm 1987, hai người trở thành kẻ thù đối đầu, đến nỗi băng đảng Medellín đã gài mìn làm nổ tung 85 cửa hàng thuốc của Orejuela. Chiến lược của Orejuela sau đó là giúp chính quyền truy tìm “kẻ tâm thần nguy hiểm” Escobar, chủ yếu bằng cách nghe trộm điện thoại của ông trùm này, cho đến năm 1993 Escobar bị giết và toàn bộ thị trường Colombia trở thành của riêng Orejuela. Tại thời điểm đó, ông đề nghị với chính phủ một thỏa thuận: nếu tài sản và của cải hợp pháp của Orejuela tại Cali được giữ nguyên vẹn, thì tất cả băng đảng Cali sẽ từ bỏ công việc kinh doanh cocaine sau sáu tháng. Lo sợ cho gia đình và cảm thấy quá nhiều áp lực, Orejuela muốn thoát thân.
Tuy nhiên, cả các thành viên của ông và nhà nước Colombia đều không đồng ý. Thay vào đó, các nhà chức trách Colombia, được sự thúc giục của Hoa Kỳ, đã chuyển toàn bộ sự chú ý của cảnh sát sang Orejuela. Orejuela đã trốn thoát trong may mắn vài lần. Bị bắt ở Tây Ban Nha vì tội buôn người, Orejuela được coi là không có tội khi quay trở lại Colombia. Bị cảnh sát truy đuổi tại một bữa tiệc tại gia vào năm 1993, Orejuela giả vờ là một kẻ say xỉn phóng túng và trốn thoát qua nhà bếp. Cuối cùng Orejuela cũng bị bắt hai năm sau đó khi bị phát hiện chỉ mặc mỗi đồ lót trong tủ quần áo. Tuy bị bắt, Orejuela tiếp tục điều hành công việc kinh doanh cocaine từ một nhà tù được trang bị truyền hình cáp và điện thoại di động và luôn mở cửa đón khách. Sau khi chấp hành xong một nửa thời gian thụ án của mình, Orejuela đã được thả vì có hành vi tốt. Tuy nhiên, cuối cùng, Orejuela đã lại bị bắt và vào năm 2004, bị dẫn độ sang Hoa Kỳ, đến một nhà tù liên bang ở Butner, Bắc Carolina và từ đó Orejuela không tái xuất hiện nữa.
Ở trong tù, Orejuela có nhiều thời gian để ngâm cứu sự nghiệp ma túy của ông. Orejuela nói với các cháu của mình trong một bức thư cuối cùng rằng ông vẫn tự hào về công việc kinh doanh ma túy. Orejuela luôn trung thành với bạn bè, luôn ra tay tàn nhẫn với kẻ thù và bảo vệ gia đình. Ông đã nuôi dạy các con trai của mình một cách nghiêm ngặt, giữ chúng tránh xa ma túy. (Đúng là như vậy, Orejuela đã rất tức giận khi đứa con lớn nhất của ông sa đà vào ma túy đến nỗi Orejuela đã đến thăm đứa con trong tù và quất cho thằng con ngỗ ngược một trận bằng dây thắt lưng.) Trong sâu thẳm, Orejuela thừa nhận, bất chấp tất cả những gì đã xảy ra, ông rất xấu hổ về con người mà ông đã trở thành.
Cuộc sống của một kẻ buôn ma túy cũng đã làm gián đoạn việc học của Orejuela. Orejuela từng khá chăm chỉ học hành cho đến khi ông đi chệch hướng sang xã hội đen. Trong nhà tù Mỹ, ông đã bù đắp được điều này khi học lấy bằng cử nhân lịch sử và triết học. Luận án cử nhân lịch sử của ông có nội dung về bạo lực ở Colombia và được đánh giá là xuất sắc.
Nghiên Cứu Lịch Sử 