Nghiên Cứu Lịch Sử

Jerzy Popiełuszko sinh ngày 14/9/1947 trong một gia đình nông dân Công giáo tại miền đông Ba Lan. Năm 1965, sau khi tốt nghiệp phổ thông, Jerzy được chọn vào học tại một chủng viện ở thủ đô Warszawa. Ngày 28/5/1972, Jerzy Popiełuszko được Hồng y Stefan Wyszynsk, khi đó là Tổng giám mục Warszawa, truyền chức linh mục. Và sau đó vị linh mục trẻ này được giao đảm trách nhiều công việc mục vụ khác nhau.

Từ tháng 8/1980, ông có quan hệ mật thiết với cộng đồng người lao động, tích cực hỗ trợ phong trào của Công đoàn Đoàn kết. Trong các cuộc đình công, ông đã đến nhiều nơi làm lễ cầu nguyện tự do cho tổ quốc và động viên giáo dân. Những bài giảng của ông mang đậm màu sắc nhân bản, bất bạo động và trên hết là tình yêu thương bằng câu nói lấy từ Thánh kinh (St Paul, Rome 12:21): Các con đừng để cho cái Ác khuất phục mình, mà hãy chiến thắng cái Ác bằng cái Thiện.

Khi thấy phong trào của Công đoàn Đoàn kết có nguy cơ làm tan rã chế độ, ngày 13/12/1981, chính quyền ban hành thiết quân luật và thẳng tay đàn áp lực lượng phản kháng. Trong giai đoạn này, hàng chục người đã bị giết chết, hàng chục ngàn người bị tù đày và hàng chục ngàn khác bị khống chế, theo dõi. Linh mục Jerzy Popieluszko nhiều lần bị chính quyền cáo buộc tham gia vào các hoạt động chính trị và trở thành mục tiêu của an ninh.

Một chiến dịch tấn công linh mục có tên “Popiel” được bắt đầu vào nửa sau của năm 1982. Ít nhất có bốn nhân viên mật vụ bám sát linh mục theo từng bước đi. Vào mùa thu năm 1983, tướng Wojciech Jaruzelski, thủ tướng Ba Lan khi đó, gửi Hồng y Józef Glemp cũng là tổng giám mục Warszawa khi đó, một danh sách gồm 60 linh mục được cho là những linh mục cực đoan và muốn hồng y buộc những linh mục đó phải im lặng.

Linh mục Popiełuszko là một trong những người đứng đầu danh sách đó. Tuy nhiên, chính quyền đã không nhận được kết quả như họ mong đợi.

Một tai nạn xe hơi đã được lên kế hoạch để ám sát linh mục Jerzy Popieluszko vào ngày 13/10/1984 nhưng ông may mắn thoát được. Ngày 19/10/1984, linh mục Popieluszko đến thành phố Bydgoszcz theo lời mời từ giáo xứ. Kết thúc cuộc gặp gỡ ông đã nói: Chúng ta hãy cầu nguyện để có được tự do từ nỗi sợ hãi và sự hăm dọa, nhưng trên hết là từ sự trả thù và bạo lực.

Cùng ngày, trở về thủ đô, Linh mục Jerzy Popieluszko cùng với lái xe của mình bị các nhân viên mặc đồng phục thuộc Cục Đường bộ của Bộ Nội vụ chặn xe bắt cóc. Lái xe đã chạy thoát được còn Linh mục bị trói và nhét vào khoang chứa hành lý.

Ngày 30/10, tức 10 ngày sau vụ bắt cóc, người ta bắt gặp xác chết của Linh mục trên sông Wistula trong tư thế tay bị trói chặt vòng qua cổ, và có một túi chứa đầy đá được buộc vào chân. Qua kiểm tra của Sở Y pháp thuộc Đại học Y khoa Bialystok dưới chỉ đạo của giáo sư Maria Byrda, người ta đã phát hiện các dấu vết tra tấn: 3 cái răng bị bẻ, 6 xương sườn bị đánh gãy, sống mũi bị đập vỡ, 61 vết thương ở đầu, tai, lưỡi và bàn tay, 3 ngón tay bị cắt, móng tay bị rút, bỏng khuôn mặt và chết đuối.

Ngày 19/5/1984 nhân dân Ba Lan cử hành tang lễ cho vị linh mục quá cố và sau đó tổ chức một cuộc hành hương của nhân dân lao động tới vùng đất Thánh Jasna Gora để cầu nguyện cho ông. Đã có khoảng 250.000 người tham dự thánh lễ an táng của ông, trong đó có Lech Walesa, người đứng đầu Công đoàn Đoàn kết.

Hơn 18 triệu lượt người đã đến viếng mộ trong 26 năm qua. Trước áp lực mãnh mẽ của quần chúng cũng như dư luận quốc tế, chính quyền đã phải mở phiên toà được gọi là “Cáo trạng Torun” kéo dài từ 27/12/1984 đến 07/02/1985.

Tòa xử ba cán bộ của Bộ Nội vụ: đại úy Grzegorz Piotrowski (25 năm tù), Leszek Pekala (10 năm tù) và Waldemar Chmielewski (10 năm tù) về tội bắt cóc, tra tấn và giết người, còn đại tá Adam Pietruszka bị kết tội chỉ đạo tiến hành tội phạm và lãnh 25 năm tù. Nhưng sau đó chính quyền liên tiếp ân xá, giảm dần mức án và người cuối cùng trong vụ án được trả tự do vào năm 2001.

Vụ án vẫn tiếp tục được IPN, Viện điều tra chống tội ác chống lại nhân dân Ba Lan thực hiện. Cho đến nay, họ vẫn chưa tìm ra nhân vật cụ thể nào ở cấp thượng tầng của chế độ Ba Lan thời xã hội chủ nghĩa đã ra lệnh thủ tiêu linh mục Jerzy Popieluszko.

Năm 2009, Popieluszko được truy tặng Huân chương Đại bàng Trắng – Huân chương cao quý nhất của Nhà nước Ba Lan Cộng Hòa. Ông được công nhận như là một vị tử đạo của Giáo hội Công giáo, và được tuyên chân phước vào ngày 6/6/2010 bởi Hồng y Angelo Amato, thay mặt Giáo hoàng Benedict XVI.

Cuối tháng 1/2019, các công tố viên Ba Lan đã buộc tội ba trong số bốn cựu cán bộ công an mật vụ về ngụy tạo bằng chứng giả nhằm truy tố Jerzy Popieluszko về tội danh “phản động”, “chống phá Đảng”, “âm mưu lật đổ Nhà nước xã hội chủ nghĩa Ba Lan” trước khi bắt giữ và sát hại. Ba trong số bốn người này bị kết tội tham gia trực tiếp. Cả bốn đã được trả tự do trước đây sau những tranh cãi tại các phiên phúc thẩm.

Marcin Golebiewicz, một viên chức trong Ủy ban điều tra tội ác, cho biết các cựu cán bộ công an này sẽ phải đối mặt với những khoản luật về “tội ác chống lại loài người”. Đó là chưa kể đến tội bắt giữ người vô cớ và sát hại linh mục.

Ông Marcin nói rằng những công an này đã xâm nhập trái phép vào nhà Popieluszko và để lại “đạn dược, chất nổ, truyền đơn và các ấn phẩm khác” để vu cáo. Bản tuyên bố nói: Hành vi này được cấu thành, tại thời điểm thực hiện, một hành động đàn áp và bách hại đối với một linh mục vì động cơ chính trị và tôn giáo.