Nghiên Cứu Lịch Sử

 Cù Tuấn dịch từ The Economist.

 Vậy Ukraina có thể thực hiện các chiến dịch phản công đến đâu?

Tám mươi năm trước, trận Kharkov lần thứ hai đã diễn ra ác liệt ở vùng đất phía tây Liên Xô lúc bấy giờ. Hồng quân đã anh dũng đánh đuổi quân Wehrmacht của Đức Quốc xã ra khỏi Matxcơva. Quân Đức tập trung đông tại khu vực phía tây Izyum, một thị trấn ở phía nam Kharkov, thành phố lớn thứ hai của Ukraina. Cuộc tấn công sau đó của Liên Xô, được thực hiện vào ngày 12 tháng 5, là một thảm họa. Quân đội Liên Xô bị đánh lui và bị bao vây. Hơn 170.000 quân Liên Xô đã thiệt mạng. Nikita Khrushchev sau đó đã tập trung chỉ trích trận chiến này khi tố cáo người tiền nhiệm của mình – lãnh đạo Liên Xô Stalin. “Đây là‘ thiên tài quân sự Stalin đấy,” ông chế nhạo khi viện dẫn các chiến thuật thô sơ của cuộc tấn công trực diện. “Đây là những gì chúng ta phải trả giá.”

Và bây giờ quân Nga một lần nữa lại tập trung xung quanh Izyum. Và một lần nữa, quân Nga đang rút lui khỏi Kharkiv, tên gọi của thành phố này hiện nay, sau một chiến dịch bao vây khác. Đã một tháng kể từ khi Nga từ bỏ cuộc tấn công vào Kyiv, và tiến hành một cuộc tấn công mới ở khu vực Donbas ở phía đông. Ý tưởng của Nga là bao vây quân Ukraina trong một phạm vi rộng lớn trải dài từ Izyum ở phía bắc đến thành phố Donetsk ở phía nam, một phần bằng cách tấn công từ phía nam ngược lên Izyum.

Nga đã có những chiến thắng nhỏ. Nga đã chiếm gần như toàn bộ tỉnh Luhansk — trước chiến tranh Nga chỉ chiếm phần phía nam của tỉnh này — trừ ra thành phố Severodonetsk được bảo vệ chắc chắn. Quân Nga cũng đã tiến về phía nam Izyum, chiếm các ngôi làng phía Barvinkove, một ngã ba đường sắt quan trọng, và các thành phố công nghiệp của Slovyansk và Kramatorsk. Tuy nhiên, tiến độ tiến công của quân Nga diễn ra chậm kinh khủng — một hoặc hai km một ngày — và với thương vong nặng nề. Cuộc chiến hiện đang được định hình với các cuộc đấu pháo, chứ không phải là các cuộc tấn công nhanh chóng được cơ giới hóa. Phần lớn tỉnh Donetsk vẫn nằm trong tay Ukraina.

Điều này không có gì ngạc nhiên. Lý thuyết quân sự thông thường cho rằng quân tấn công cần có số quân gấp ba so với quân phòng thủ để có thể xuyên thủng các tuyến phòng thủ. Nga còn thiếu rất nhiều quân để đạt tới tỷ lệ đó. Vào ngày 15 tháng 5, tình báo quốc phòng Anh cho biết các lực lượng vũ trang Nga đã mất một phần ba sức mạnh chiến đấu ban đầu dành cho cuộc xâm lược Ukraina. Các đơn vị của Nga đang hoạt động dưới mức tối đa sức mạnh của họ, một số còn nghiêm trọng hơn thế, mặc dù Nga đã nỗ lực thuyết phục các cựu quân nhân hoạt động trở lại bằng cách đưa ra mức lương cao. Ngay cả khi quân Nga tiến xa tới tận Severodonetsk, Slovyansk và Kramatorsk, thì những thương vong nặng nề do cuộc chiến đô thị có thể sẽ làm suy giảm khả năng chiến đấu của họ.

Một quan chức phương Tây cho biết: “Người Nga tiếp tục mắc những lỗi chiến thuật giống nhau trong cách tiếp cận cuộc chiến.” Một ví dụ về điều đó đến từ Bilohorivka, một khu định cư ở phía đông nam Izyum, nơi bờ sông Siverskyi Donets chất đầy xác của hàng chục xe bọc thép Nga sau khi pháo binh Ukraina phá hủy một cây cầu phao và đánh sập một cầu vượt cách đây một tuần. Thiếu tướng Mick Ryan, một sĩ quan Úc đã nghỉ hưu cho biết: “Người Nga rõ ràng có ý định tập trung quân vào trục tấn công này và cung cấp rất nhiều sức mạnh chiến đấu cho nó. “Đây là một thất bại đáng kể đối với họ.”

Những chiến thắng như vậy đã làm nức lòng người Ukraina. Mặc dù phần lớn Donbas bị mất, quân đội Ukraina vẫn giữ vững phòng tuyến ở Severodonetsk, bất chấp vị trí dễ bị tấn công của nó, và ép đối thủ phải trả một cái giá đắt. Các cuộc phản công của Ukraina ở phía bắc và phía đông Kharkiv đã buộc quân Nga phải lùi lại hàng chục km, ra khỏi tầm bắn của pháo binh trong thành phố và ở nhiều nơi, và quay trở lại biên giới. Một đoạn video do Illia Ponomarenko của Kyiv Independent công bố ngày 15/5 cho thấy lữ đoàn phòng thủ lãnh thổ số 127 của Ukraine đã dựng một cây cột biên phòng trên mặt đất và chụp ảnh tập hợp xung quanh đó một cách đắc thắng (xem hình).

Cũng có những chiến thắng khác giúp nâng cao tinh thần cho Ukraina. Các máy bay chiến đấu của Ukraina đang hoạt động ở Donbas, bao gồm cả Izyum, dù cho thành phố này rất gần các hệ thống phòng không của Nga ở biên giới phía đông. Trong hai tuần qua, thiết bị bay không người lái và máy bay phản lực của Ukraina cũng đã liên tục tấn công trực thăng, tàu đổ bộ và tên lửa đất đối không của Nga trên và xung quanh Đảo Rắn, một mỏm nhỏ ở góc tây bắc của Biển Đen gần Odessa. Và trong khi Nga đang phải vật lộn để bổ sung lực lượng của mình thì vũ khí của phương Tây – bao gồm cả pháo hạng nặng – hiện đang được tuồn vào Ukraina.

Vào ngày 11 tháng 5, Hạ viện Mỹ đã thông qua gói viện trợ 40 tỷ đô la cho Ukraina, nếu được Thượng viện phê duyệt, sẽ nâng tổng số tiền hỗ trợ tích lũy của Mỹ lên 54 tỷ đô la – tương đương 7% ngân sách quốc phòng được đề xuất của chính quyền Biden. [Thượng viện Mỹ đã duyệt khoản chi này ngày 17/5 – Cù Tuấn] Ông Muzyka lập luận: “Thời gian đang có lợi cho Ukraina. “Trừ khi Nga tiến hành tổng động viên … các lực lượng vũ trang của họ sẽ không chỉ ngừng trệ trong vài tuần tới, mà vũ khí phương Tây và binh sĩ Ukraina sẽ cho phép Kyiv bắt đầu đẩy lùi các đơn vị quân của Nga trên một mặt trận rộng lớn hơn nhiều.”

Một số tướng lĩnh Ukraina đang rất hưng phấn. Thiếu tướng Kyrylo Budanov, Cục trưởng Cục tình báo quân sự Ukraina, tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn với Sky News vào ngày 14 tháng 5: “Thời gian đột phá sẽ là vào nửa cuối của tháng 8. “Hầu hết các hoạt động chiến đấu tích cực sẽ kết thúc vào cuối năm nay,” ông hứa. “Do đó, chúng tôi sẽ lập lại quyền lực của Ukraina trên tất cả các vùng lãnh thổ mà chúng tôi đã mất bao gồm Donbas và Crimea.” Nhưng nhiều quan chức Ukraina tỏ ra bi quan hơn về triển vọng của họ.

Nga nhận thấy khó có thể tiến thêm ở Donbas một phần vì khu vực này đã là một khu vực chiến sự kéo dài trong 8 năm, kể từ khi Nga lần đầu tiên kích động và hậu thuẫn một cuộc nổi dậy vũ trang chống lại Ukraina vào năm 2014. Các binh sĩ của Chiến dịch Lực lượng Liên hợp, tên của các đơn vị Ukraina ở Donbas, tỏ ra thiện chiến và được trang bị tốt. Nhưng họ cũng dựa vào các vị trí phòng thủ, chẳng hạn như chiến hào. Các chiến hào che chắn tốt cho họ trước những màn nã pháo không ngừng mà đã biến các khu vực của Donbas thành một bãi tha ma trong những tuần gần đây. Nhưng các chiến hào cũng làm cho họ kém cơ động hơn, và do đó ít có khả năng phản công hơn.

Quân Ukraina có khả năng “tấn công chiến thuật”, giống như các hoạt động xung quanh Kharkiv, quan chức phương Tây cho biết. Nhưng mở rộng quy mô này trên một mặt trận trải dài hàng trăm km chỉ riêng ở Donbas, và tổng cộng 1.300 km trên toàn Ukraina – nói cách khác, việc biến các cuộc phản công đơn lẻ thành một cuộc phản công toàn diện – sẽ là một thách thức. Những thất bại của Nga ở Ukraina như một lời nhắc nhở rằng chiến tranh có xu hướng nghiêng về bên phòng thủ. Nếu Ukraina tấn công các vị trí đã được đào hào sẵn của Nga, thì mọi việc sẽ trở nên khó khăn hơn. Chính xác vì lý do đó, quân Nga ở các tỉnh Kherson, Mykolaiv và Zaporizhia ở miền nam Ukraina, đã đào các chiến hào và xây dựng công sự bê tông, theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh.