Cù Tuấn dịch từ The Economist.
Ván bài poker năng lượng ngày càng trở nên đáng ngại hơn
Cách đây không lâu, có vẻ như ván bài poker năng lượng đang được Châu Âu và Nga đấu với nhau, mặc dù nguy hiểm, nhưng đã được kiểm soát. Dầu và khí đốt là một trong số ít lĩnh vực mà châu Âu không nhắm tới với các lệnh trừng phạt. Nga đã giữ cho nguồn cung tiếp tục chảy tới khách hàng. Hiện tại châu Âu đang cân nhắc về lệnh cấm nhập khẩu năng lượng và vào cuối tháng 3, Nga đã yêu cầu các quốc gia “không thân thiện” phải trả cho các lần bán khí đốt tiếp theo của họ bằng đồng rúp (thay vì euro hoặc đô la), nếu không sẽ bị cắt khí đốt. Nhưng mỗi bên đều cho rằng bên kia không đủ can đảm để chơi tất tay. Suy cho cùng châu Âu nhập khẩu 40% khí đốt của mình từ Nga, và Nga kiếm được khoảng 400 triệu euro (422 triệu USD) mỗi ngày từ doanh số bán khí đốt của mình.
Tuy nhiên, vào ngày 27 tháng 4, Nga đã tăng thêm tiền cược. Gazprom, một tập đoàn năng lượng khổng lồ thuộc sở hữu nhà nước Nga, đã ngừng gửi khí đốt đến Bulgaria và Ba Lan sau khi các quốc gia này bỏ lỡ thời hạn mà Nga đặt ra để thanh toán bằng đồng rúp. EU đang cố gắng đáp trả; Giá khí đốt châu Âu đã tăng 20% sau tin này (mặc dù chúng đã giảm một chút).
Hiệu quả tức thì của động thái mới nhất của Nga, mà EU đã mô tả là vi phạm hợp đồng, bị giới hạn trong phạm vi. Nhập khẩu của Ba Lan, 10 tỷ mét khối (bcm) một năm và của Bulgaria, là 3 bcm, cộng lại chỉ chiếm 8% tổng nhập khẩu của EU. Hợp đồng của Ba Lan với Nga dù sao cũng sẽ hết hạn vào tháng 12, do đó, doanh thu mà Nga mất do vi phạm hợp đồng là rất nhỏ. Và mặc dù cả Bulgaria và Ba Lan đều phụ thuộc vào Nga đối với phần lớn lượng khí đốt nhập khẩu, nhưng họ có thể đối phó với điều đó, Xi Nan của công ty tư vấn Rystad Energy cho biết. Ba Lan sẽ bắt đầu nhận khí đốt từ Na Uy vào tháng 10. Các thiết bị đầu cuối nhận khí đốt gần đó có thể giúp họ nhập khẩu nhiều khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) hơn. Bulgaria dự kiến sẽ bắt đầu nhập khẩu khí Azeri từ Hy Lạp vào cuối năm nay.
Không rõ quốc gia nào có thể bị Nga cắt khí đốt tiếp theo. Thời hạn thanh toán bằng đồng rúp của Nga phần nào phản ánh chi tiết của các hợp đồng không được công khai. Nhưng các nguồn do The Economist thu thập được cho rằng chúng sẽ tới hạn vào tháng Năm. Tiền đặt cược hiện đã rất cao. Không phải bây giờ châu Âu đang cần khí đốt: khi nhiệt độ tăng, lượng tiêu thụ giảm. Nhưng các kho dự trữ của khối này chỉ ở mức 33% dung lượng lưu trữ. Ủy ban châu Âu đã thúc giục các quốc gia thành viên đảm bảo rằng các kho lưu trữ khí đốt của họ phải đầy 80% vào tháng 11, đồng nghĩa với việc nhu cầu khí đốt sẽ tăng đột biến trong thời gian tới.
Tuy nhiên, nếu Nga cắt khí đốt đối với các nước nhập khẩu khí đốt lớn, quốc gia này sẽ tự vứt đi một lượng tiền mặt cần thiết để tài trợ cho một cuộc chiến kéo dài và tốn kém. Vậy ai sẽ cụp bài trước? Hầu hết các quốc gia châu Âu đã không chấp nhận việc thanh toán khí đốt trực tiếp bằng đồng rúp. Nhưng Matxcơva đang đưa ra một thỏa hiệp. Người mua sẽ mở hai tài khoản với Gazprombank (một ngân hàng cho vay không bị trừng phạt). Họ sẽ trả euro vào tài khoản đầu tiên, và yêu cầu ngân hàng này chuyển số tiền đó thành rúp và gửi tiền vào tài khoản thứ hai, sau đó số tiền này sẽ được chuyển đến Gazprom.
Nhiều quốc gia châu Âu không thích kế hoạch này, có vẻ như họ đã nhượng bộ trước sự bắt nạt của người Nga và có nguy cơ gây đau đầu về pháp lý. Các quốc gia này sẽ chia thành ba nhóm. Nhóm một, bao gồm Bỉ, Anh và Tây Ban Nha, nhập khẩu ít hoặc không có khí đốt trực tiếp từ Nga và có thể từ chối thỏa hiệp. Một nhóm khác bao gồm những quốc gia mua lớn như Đức và Ý, sẽ khó thay thế khí đốt nhập khẩu một cách nhanh chóng; họ có thể thực hiện thỏa thuận với Nga. Nhóm thứ ba bao gồm các quốc gia chỉ phụ thuộc một phần vào Nga và cũng có thể có các hợp đồng sắp hết hạn.
Ngay cả tình huống này cũng sẽ tạo ra sự bất ổn. Một quốc gia bị cắt khí đốt Nga có thể có tác dụng kích thích đối với những quốc gia khác, chẳng hạn như nếu khí đốt Nga truyền qua quốc gia đó để đến những nơi khác. Cũng không rõ ai sẽ thực hiện thỏa hiệp của Nga, hoặc liệu Nga cuối cùng có thể vẫn khóa vòi khí đốt dù đã được thỏa hiệp.
Nếu Đức bị cắt khí đốt, thị trường khí đốt sẽ trở nên tồi tệ. Giá khí đốt tại châu Âu đã cao hơn sáu lần so với một năm trước. Giá này sẽ tiếp tục tăng vọt lên các đỉnh mới, thu hút nhiều hợp đồng mua LNG hơn từ phần còn lại của thế giới và khiến giá khí đốt ở các nơi khác lần lượt tăng theo. Jack Sharples thuộc Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, một tổ chức nghiên cứu cho rằng việc ngừng cung cấp hoàn toàn khí đốt của Nga tới châu Âu có thể gây ra suy thoái toàn cầu. Ván bài poker của Nga ngày càng trở nên đáng lo ngại hơn — và những người đứng ngoài cuộc cũng có thể bị mất tiền.
Nghiên Cứu Lịch Sử 