Donbass – vùng đất có thể định đoạt khủng hoảng Nga – Ukraine

Donbass, khu vực phía đông Ukraine, gồm hai tỉnh Donetsk và Luhansk, trở thành điểm nóng giao tranh từ năm 2014, sau khi người dân ở đây đòi tăng quyền tự trị bất thành và tổ chức phong trào phản kháng vũ trang. Chính phủ Ukraine hai lần phát động chiến dịch quân sự quy mô lớn nhằm giành lại quyền kiểm soát Donbass nhưng đều không thành công.

Các lực lượng ly khai trong hai vùng này tự thành lập hai thiết chế chính trị tách biệt khỏi Kiev, có tên gọi là Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) và Cộng hòa Nhân dân Luhansk (LPR). Chính phủ Ukraine cùng phương Tây cáo buộc Nga hỗ trợ vũ khí và lực lượng cho phong trào ly khai Donbass, trong khi Điện Kremlin luôn khẳng định chưa từng điều binh sĩ đến miền đông Ukraine, còn những người Nga chiến đấu tại đó đều là tình nguyện viên.

Chiến sự ở Donbass chỉ lắng xuống sau khi Bộ tứ Normandy, gồm Ukraine, Nga, Pháp và Đức, ký Thỏa thuận Minsk tại Belarus năm 2015 để vạch lộ trình chấm dứt giao tranh tại đây. Tuy vậy, thỏa thuận ngừng bắn không được tôn trọng triệt để, khi các trận đấu súng lẻ tẻ vẫn nổ ra giữa hai bên.

Cuộc điều tra dân số chính thức gần đây nhất vào năm 2001 cho thấy hơn một nửa dân số ở Crimea và Donetsk xác định tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ. Lực lượng ly khai đã tận dụng bản sắc khu vực đặc biệt của Donbass để thúc đẩy ủng hộ và hành động chống Kiev. Thông qua điều này, Moskva cũng tiếp tục đặt nền móng trong khu vực bằng cách cấp hộ chiếu, từ đó có thể gửi lực lượng tới bảo vệ người dân.

Theo một cuộc khảo sát được công bố vào năm 2021, hơn một nửa người ở khu vực ly khai muốn gia nhập Nga, dù có hoặc không có một số quyền tự trị.

Trước Donbass, Nga từng công nhận độc lập cho hai vùng ly khai Abkhazia và Nam Ossetia ở Gruzia, sau một cuộc chiến 5 ngày vào năm 2008. Moskva đã cung cấp cho họ hỗ trợ ngân sách, cấp quốc tịch Nga cho người dân và đóng hàng nghìn binh sĩ tại đây.

Trong trường hợp của Gruzia, Nga đã sử dụng sự công nhận độc lập các khu vực ly khai để giải thích cho việc quân đội hiện diện ở một nước thuộc Liên Xô cũ. Mục tiêu của Nga là ngăn chặn vô thời hạn tham vọng gia nhập NATO của Gruzia bằng cách không cho nước này toàn quyền kiểm soát lãnh thổ. Tính toán tương tự cũng sẽ được áp dụng đối với Ukraine.

Trung Nhân, Thanh Tâm (Theo Washington Post, Reuters, Politico, Washington Post, TASS)