Hình trên là các binh sĩ của Sư đoàn Fallschirmjäger số 2 đi chung trên xe tăng Tiger I với Sư đoàn thiết giáp số 2 S.S Das Reich ở vùng Berdychiv, gần Zhytomyr, Ukraine, tháng 10 – tháng 12/1943.
Cuộc tấn công Zhytomyr – Berdychiv là một phần của cuộc tấn công chiến lược của Hồng quân ở phía Tây Ukraina, được tiến hành bởi các lực lượng của Phương diện quân Ukraina 1 do Tướng Lục quân Nikolai Vatutin chỉ huy từ ngày 24/12 đến ngày 14/1/1944. Nhiệm vụ là đánh bại Tập đoàn quân thiết giáp số 4 của Đức thuộc Cụm tập đoàn quân Nam và tiến đến sông Bug đồng thời ngăn chặn những nỗ lực mới của kẻ thù nhằm tái chiếm Kiev.
Sau một cuộc tấn công mở đầu trên mặt trận dài 300 km, quân đội Liên Xô đã tiến từ 80 đến 200 km và gần như giải phóng toàn bộ các khu vực Kiev và Zhytomyr, cùng với các khu vực của Vinnytsa và Rivne. Phương diện quân Ukraina 1 đã giành được vị trí ở phía bắc của các lực lượng của Đức.
Lực lượng Đức đã giữ được bờ phía tây của Dnepr ở vùng Kaniv. Các Tập đoàn quân 27 và 40 đã áp sát sâu vào quân Đức đang tiếp tục trấn giữ hữu ngạn sông Dnepr trong khu vực Kanev. Điều này đã tạo điều kiện cho Chiến dịch Korsun-Schevchenkovsky
Trong một nỗ lực nhằm giảm đầu cầu và chiếm lại Kiev, quân Đức đã phản công ở khu vực phía nam Zhytomyr.
Manstein đưa Tập đoàn quân thiết giáp 1 tham gia cùng Tập đoàn quân thiết giáp 4 trong việc mở một loạt các cuộc phản công vào hai bên sườn của Liên Xô. Các cuộc phản công này, được tiến hành trong ba tuần sau đó, đã thành công và quân Đức bắt đầu ổn định mặt trận của họ.
Các cuộc phản công của Đức gây thiệt hại đáng kể về người và của cho Hồng quân và một thế trận phòng thủ kiên cố cuối cùng đã được khôi phục. Tuy nhiên, Liên Xô tổ chức một số lượng lớn lực lượng dự bị, và thành công mà von Manstein đạt được không thể kéo dài. Nỗ lực chiếm lại Kiev, được gọi là Phòng thủ Chiến lược Kiev, đã thất bại.
Vào ngày 24/12/1943, tướng Vatutin bắt đầu cuộc tổng tấn công bằng cách phát động cuộc tấn công dọc theo đường cao tốc Zhytomyr-Kiev và tuyến đường sắt Fastov-Kazatin với ba đạo quân: Tập đoàn quân cận vệ 1 (Andrei Grechko), Tập đoàn quân 18 (Konstantin Leselidze) và Tập đoàn quân 38 (Kirill Moskalenko). Ngoài các đội hình và đơn vị của Liên Xô, Lữ đoàn Tiệp Khắc số 1 cũng tham gia.
Cuộc tấn công bắt đầu bằng một loạt pháo cực mạnh trong sương mù dày đặc và khiến quân đội Đức thuộc Quân đoàn XIII và Quân đoàn XLII bất ngờ vì tính bất ngờ và dữ dội và ngay lập tức triển khai Tập đoàn quân thiết giáp 4 bị tấn công.
Quay trở lại tổng hành dinh của mình ở Vinnytsia, Thống chế von Manstein hiểu được mức độ nghiêm trọng của tình hình và bắt đầu giải tán ba Sư đoàn Thiết giáp của XLVIII Panzerkorps của Tướng Hermann Balck, được triển khai ở phía bắc của Quân đoàn XIII, để chuyển chúng về phía nam và phản công.
Tuy nhiên, tình hình mặt trận của Đức đã bị tổn hại: các lực lượng Liên Xô đang trong quá trình khai thác thành công sau khi vượt qua các tuyến phòng thủ của Quân đoàn XIII và XLII.
Trong tháng 1/1944, các lực lượng của Phương diện quân Ukraina thứ nhất đã tiến xa hơn về phía tây nam đến Berdychiv (vào ngày 5/1), về phía Vinnytsia và Zhmerynka, nhưng cuộc tiến công tới Thượng Bug đã bị quân Đức đẩy lui và trong tháng 2, chiến tuyến đã ổn định ở phía tây nam Berdychiv và Kazatin.
Đòn đánh của Phương diện quân Ukraina 1 đã được giáng vào nơi nhạy cảm nhất của Cụm tập đoàn quân Nam, có nguy cơ cắt đứt các lực lượng chủ lực khỏi các con đường dẫn đến Đức.
Các tập đoàn quân thiết giáp số 1 và số 4 hoạt động ở tiền tuyến đã bị tổn thất nghiêm trọng – Sư đoàn bộ binh dự bị số 143 và 147 bị giải tán, Sư đoàn bộ binh 68 do bị tổn thất nặng nề đã phải rút khỏi tiền tuyến và gửi sang Ba Lan để tái trang bị. Sư đoàn thiết giáp 8, Sư đoàn thiết giáp 20, các Sư đoàn bộ binh 112, 291 và 340 bị giảm một nửa sức mạnh. Liên Xô tổn thất với 23.000 chết, 76.000 bị thương, 700 xe tăng.
Để thu hẹp lỗ hổng phòng thủ và ngăn chặn cuộc tấn công của Liên Xô vào khu vực này, quân Đức đã phải khẩn cấp chuyển 12 sư đoàn dự trữ của Tập đoàn quân thiết giáp số 1 từ miền nam Ukraine đến khu vực này, điều này ảnh hưởng đến quá trình hoạt động sau này.
Để ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo của quân đội Liên Xô, bộ chỉ huy Đức buộc phải triển khai quân từ Tây Âu, cũng như từ Romania, Hungary, Nam Tư.
Vào ngày 28/2/1944, Vatutin mở một chiến dịch mới và hướng đến Slavuta (vùng Khmelnytskyi). Ông đã bị phục kích bởi lực lượng nổi dậy của Quân đội Ukraina (UPA) ở xa phía sau chiến tuyến gần làng Mylyatyn ở Ostroh Raion,vùng Rivne.
Ông đã chống chọi với vết thương do nhiễm trùng huyết tại một bệnh viện ở Kiev sáu tuần sau đó. Anh em của Vatutin, Afanasy Fyodorovich và Semyon Fyodorovich, bị giết khi chiến đấu vào tháng 2 và tháng 3/1944. Mẹ của ba ông, Vera Yefimovna, đã chôn cất ba người con trai của bà trong hai tháng. Nikolai Vatutin được tổ chức tang lễ cấp nhà nước ở Kiev.
Tướng Zhukov kế nhiệm ông.
—
Sevgei Alpha / Nghiên Cứu Lịch Sử
Nghiên Cứu Lịch Sử 