Nghiên Cứu Lịch Sử

 Cù Tuấn dịch từ The Economist.

Trong những ngày đầu tiên của cuộc chiến ở Ukraine, bước tiến nhanh chóng của Nga đã khiến tỉnh Kherson chìm trong bóng tối. Những gì ít biết về cuộc sống ở đó đến từ những người tị nạn dám trốn thoát, đến được nơi an toàn tương đối ở các thị trấn tiền tuyến như Zelenodolsk. Họ đến bằng mọi cách có thể: đi bộ, đi xe đạp, đi thuyền, trên xe lăn. Thậm chí một phụ nữ bị con trai kéo đi trên thảm. Có thời điểm, gần 1.000 lượt người di tản từ Kherson mỗi ngày. Các cây cầu bị phá hủy và rủi ro gia tăng, đồng nghĩa với số lượng di tản hàng ngày đã giảm xuống còn một chữ số. Nhưng một khoảng sân rộng lớn với những chiếc xe đạp, xe lăn và giỏ bỏ hoang ở vùng ven Zelenodolsk được coi như một đài tưởng niệm cho những mảnh đời bị bỏ lại — dù là tạm thời, vì vậy những người đã chạy trốn vẫn còn hy vọng.

Những người di tản vừa đến gần đây nhất nói về giao tranh dữ dội khi Ukraine sẵn sàng phản công từ phía tây, từ Mykolaiv và phía bắc từ các thị trấn như Zelenodolsk. Vlad Milin, 31 tuổi và Olha Shelemba, 26 tuổi, kể rằng khi các cuộc pháo kích liên tục không ngừng ở ngôi làng của họ, Dovhove, họ quyết định mạo hiểm mọi thứ và rời đi cùng 5 đứa con nhỏ của mình trên một chiếc thuyền, sau đó đi dọc theo các cánh đồng quê và những con đường đã bị gài mìn để đến nơi an toàn. Họ nói rằng không còn gì để xem trận chiến đang diễn ra. “Không bên nào chịu bỏ cuộc.”

Kherson, một cửa ngõ vào Crimea, là thành phố lớn cấp tỉnh khu vực duy nhất mà Nga đã chiếm được kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào ngày 24 tháng 2. Điều quan trọng không kém đối với chiến lược phía nam của Nga là việc nước này chiếm đóng thành phố Kakhovka láng giềng ở tả ngạn sông Dnipro, nơi có một con đập cung cấp nước cho bán đảo Crimea bị sáp nhập. Toàn bộ khu vực này là một vùng nông nghiệp lớn, cung cấp cà chua, dưa hấu, hoa hướng dương và đậu nành. Vì những lý do này và hơn thế nữa, Ukraine đang ưu tiên nỗ lực để chiếm lại Kherson. Quân Ukraine đã có thể tự hào về những thành công mang tính chiến thuật. Một sĩ quan tình báo quân đội Ukraine nói rằng các đơn vị tiền phương hiện đang ở trong phạm vi bắn tỉa (một kilomet) của vùng ngoại ô Kherson. “Một hoặc hai tuần tới sẽ còn thú vị hơn nữa,” anh hứa.

Bất cứ điều gì đang được quân Ukraine thực hiện vẫn chưa có vẻ là một cuộc phản công chính thức. Ukraine vẫn tập trung vào việc ngăn chặn bước tiến ổn định của Nga ở phía đông — vào ngày 2 tháng 7, quân đội của họ đã rút lui khỏi Lysychansk ở tỉnh Luhansk — và nhóm quân phía nam của họ không đủ gấp 3 lần số quân phòng thủ – một tỷ lệ mà các tham mưu đề nghị để có thể phản công thắng lợi. Các binh sĩ phàn nàn về sự thiếu hụt nghiêm trọng của đạn dược và bộ binh. Banderas, một chỉ huy trinh sát Ukraine, cho biết: “Các lãnh đạo của chúng tôi có xu hướng phóng đại quá mức thành công trên chiến trường. Điều đó chỉ có thể thay đổi nếu nhiều hệ thống tên lửa phương Tây được sử dụng ở khu vực phía nam,” ông nói thêm. Hiện tại chỉ có một số ít hệ thống pháo M777 được triển khai ở đây.

Người Ukraine tấn công tới đâu thì người Nga chống trả mạnh mẽ tới đó. Serhiy, một binh sĩ thuộc Lực lượng Phòng vệ lãnh thổ Ukraine làm việc sau phòng tuyến của Nga ở Vysokopillya, ngay đối diện Zelenodolsk, nói rằng Nga đã xây dựng các boongke gia cố dưới mặt đất. Khi họ cố gắng đẩy bật quân Nga ra ngoài, quân Nga quay trở lại với số lượng quân lớn hơn. “Mười người của họ trở thành một trăm,” anh nói. Một căn cứ trong làng có bốn đơn vị phòng không bảo vệ nó. Người lính này phàn nàn rằng cuộc tấn công của Ukraine đã bị cản trở bởi những người dân địa phương không chạy trốn khỏi sự chiếm đóng và đang bị quân đội Nga sử dụng làm lá chắn sống: “Chúng tôi không thể bắn vào chính người dân của mình”.

Anh nói, một số ít người dân địa phương đang hợp tác với Nga. Những cô gái mới 15 tuổi đã được người Nga tuyển dụng. Vào đầu tháng 6, đại đội của Serhiy đã phát hiện ra một kẻ chỉ điểm 40 tuổi trong một cuộc tìm kiếm ngẫu nhiên. Chiếc điện thoại di động gần như sạch sẽ của người đàn ông đã tố cáo anh ta. Điện thoại chỉ được cài đặt duy nhất một ứng dụng trò chơi điện tử. Kiểm tra kỹ hơn cho thấy trò chơi này trên thực tế là một công cụ để ghi lại các tọa độ pháo và nhận các khoản thanh toán bằng tiền điện tử. Ông nói: “Tên khốn này đã ghi lại đầy đủ các di chuyển của pháo binh chúng tôi trong tháng trước.”

Vùng đồng bằng Kherson rất bằng phẳng, có nghĩa là bất kỳ cuộc tiến công nào của Ukraine tới đó đều cảm nhận được toàn bộ sức mạnh của pháo binh Nga. Đã có tin đồn về những tổn thất nghiêm trọng ở các khu vực ngay phía nam Zelenodolsk. Nỗ lực vượt sông Inhulets tại làng Davydiv Brid vào tháng 5 — điều kiện cần thiết cho một cuộc tấn công thứ hai vào Kakhovka — là đặc biệt tốn kém về nhân mạng. Victoria, một nông dân sống ở Davydiv Brid, cho biết: “Họ đã bị đẩy vào vào vòng lửa.” Rất nhiều người của chúng tôi đã mất mạng.”

Người phụ nữ 38 tuổi bồn chồn khi kể lại cuộc chạy trốn của chính mình. Tín hiệu để rời đi đã đến khi tên lửa Grad đâm thẳng xuống sân trại. Cô đã nhảy lên một chiếc xe hơi và tham gia vào một đoàn xe hàng trăm chiếc chờ sẵn để đi qua cây cầu đã bị phá hủy. Các binh sĩ Nga đã tiến lên phía trước để băng qua sông, nhưng khi đoàn xe đến gần các vị trí của quân Ukraine ở phía bên kia, nó đã bị pháo kích. Cho đến ngày nay, vẫn chưa rõ ai đã bắn pháo. Các nhà chức trách Ukraine cho biết có từ 20 đến 50 người chết. Cơ thể của họ vẫn chưa được lấy về.

Nhờ may mắn mà còn sống, Victoria vẫn không di chuyển xa khỏi nơi nguy hiểm. Cô lại đang sống gần chiến tuyến ở Zelenodolsk, được các tình nguyện viên địa phương chăm sóc. Giống như nhiều người tị nạn chủ yếu là dân nghèo Kherson, cô không có tiền mua bất cứ thứ gì. Cô bỏ lại tất cả mọi thứ trong làng: nhà, đàn bò, và đàn gà.

Nhưng cô khẳng định rằng không phải tất cả những người lính Nga đều là những kẻ xấu, và cô thậm chí còn cảm thấy tiếc cho những người lính trẻ tuổi nhất. Một số là đồng bào Ukraine, nhập ngũ “sau khi đi mua bánh mì” ở vùng bị chiếm đóng Luhansk. Cô ấy nói rằng những cậu bé đó đã trả tiền cho mọi thứ họ lấy từ cửa hàng trong làng – đầu tiên bằng hryvnia, sau đó bằng rúp – và thậm chí còn nói “cảm ơn” bằng tiếng Ukraina. Nhưng khi các vị trí của Nga bị tấn công nghiêm trọng, các đơn vị Luhansk đã được bổ sung với những người lính Nga giận dữ.