Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ BBC English.

Bức ảnh chụp một người phụ nữ chửa vượt mặt, đang chạy trốn khỏi bệnh viện phụ sản bị đánh bom đã trở thành một trong những hình ảnh tiêu biểu nhất về cuộc chiến ở Ukraina. Nhưng chủ đề của nó đã bị một chiến dịch thông tin giả bất thường của Nga lựa chọn làm mục tiêu và cô ấy đã phải chịu sự căm ghét từ cả hai phía.

Được bọc trong một chiếc chăn bông với trán đầy máu, hình ảnh của Marianna Vyshemirsky đã được phổ biến trên khắp thế giới.

Bức ảnh số 1 được chụp sau một cuộc không kích của Nga ở Mariupol. Nó được lan truyền trực tuyến, trên các trang nhất của nhiều tờ báo, và là chủ đề tranh luận tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Nhưng, sau khi đã sống sót sau một cuộc tấn công bằng đạn pháo, Marianna phải đối mặt với một cuộc tấn công dữ dội khác – thông tin giả và sự hận thù nhắm vào cô và gia đình cô.

Khi Nga cố gắng gieo rắc tin giả về vụ tấn công, Marianna, 29 tuổi, đã bị buộc tội gian dối do hành vi “diễn xuất”. Các nhà ngoại giao Nga thậm chí còn tuyên bố rằng cô đã “đóng” không phải một mà là hai vai phụ nữ khác nhau.

Tôi đã nói chuyện rộng rãi với bạn bè và người thân của Marianna, nhưng đã cố gắng không phỏng vấn cô trong nhiều tuần. Vì vậy, khi cuối cùng Marianna xuất hiện trên màn hình của tôi trong một cuộc gọi video, tôi cảm thấy hơi kỳ quái. Marianna kể cho tôi nghe về cuộc trốn chạy đầy đau khổ của cô ấy và về vụ tấn công cá nhân trực tuyến xảy ra sau đó.

“Tôi nhận được những lời đe dọa rằng họ sẽ đến và tìm tôi, rằng tôi sẽ bị giết, con tôi sẽ bị chặt thành nhiều mảnh”, cô nói.

Đây là cuộc phỏng vấn đầu tiên của cô với một hãng truyền thông phương Tây sau khi cô được sơ tán về quê nhà tại một huyện của Donbas do phe ly khai được Nga hậu thuẫn kiểm soát.

Marianna có vẻ thoải mái và nói chuyện với tôi mà không có bất kỳ điều kiện tiên quyết nào, nhưng có một blogger ủng hộ phe ly khai ngồi bên cô ấy.

Marianna nói với tôi cảm giác của cô khi thấy mình trong một trận chiến thông tin – trong khi hạ sinh con gái Veronika của cô ấy trong một vùng chiến sự.

“Con bé con đã chọn xuất hiện vào một thời điểm khó khăn của đời tôi,” cô giải thích, “nhưng tốt hơn là nó đến trong hoàn cảnh này, còn hơn là không.”

1. ‘Mọi thứ bị đảo lộn’

Cuộc sống ở Mariupol rất khác vào thời điểm trước chiến tranh. Marianna quảng cáo các sản phẩm làm đẹp trên mạng xã hội, trong khi chồng Yuri của cô làm việc tại công trình thép Azovstal.

“Chúng tôi có một cuộc sống bình lặng và đơn giản,” cô nói, “và sau đó, tất nhiên, mọi thứ bị đảo lộn”.

Tài khoản Instagram của cô cho thấy sự phấn khích của Marianna trước viễn cảnh trở thành một người mẹ.

Nhưng vào thời điểm Marianna nhập bệnh viện sản, Mariupol đã trở thành thành phố bị đánh bom nhiều nhất ở Ukraina.

Vào ngày 9 tháng 3, cô đang trò chuyện với những phụ nữ khác trong khoa sản thì một vụ nổ làm rung chuyển bệnh viện.

Marianna kéo một tấm chăn lên đầu. Sau đó, một vụ nổ thứ hai ập đến.

Cô nói: “Bạn có thể nghe thấy mọi thứ bay xung quanh, mảnh đạn và những thứ khác. “Âm thanh này đã văng vẳng bên tai tôi trong một thời gian rất dài.”

Những người phụ nữ sắp sinh trú ẩn trong tầng hầm cùng với những thường dân khác. Marianna bị một vết thương ở trán và các mảnh thủy tinh găm vào da, nhưng một bác sĩ nói với cô rằng cô không cần phải khâu.

Những gì cô ấy cần, cô ấy giải thích, là cô cần phải lấy lại đồ đạc của mình từ đống đổ nát của bệnh viện. Cô đã nhờ một sĩ quan cảnh sát giúp cô vào lại bên trong.

“Mọi thứ tôi đã chuẩn bị cho đứa con của mình đều nằm trong khoa sản đó”, cô nói.

2. Chi tiết của lời nói dối

Trong khi Marianna đứng bên ngoài bệnh viện, chờ thu hồi đồ đạc của mình, cô đã được các phóng viên của hãng thông tấn AP chụp ảnh. Họ chụp cô một lần nữa khi cô đi xuống cầu thang và ra khỏi tòa nhà.

Những hình ảnh này nhanh chóng được lan truyền. Và đó là khi những cáo buộc sai sự thật rằng những bức ảnh đã được “dàn dựng” lần đầu tiên xuất hiện trên một kênh Telegram ủng hộ Điện Kremlin. Blog về sắc đẹp của Marianna được sử dụng để suy diễn rằng cô là một “diễn viên” và đã sử dụng trang điểm để giả vờ bị thương.

Những lời giả dối này đã được các quan chức cấp cao của Nga và các phương tiện truyền thông nhà nước Nga lặp lại và thổi phồng lên.

Họ thậm chí còn khẳng định rằng bức ảnh chụp một người phụ nữ mang thai khác trên cáng cũng là do Marianna đóng, mặc dù rõ ràng những bức ảnh đó là của những người khác nhau. Người phụ nữ trên cáng và đứa con trong bụng sau đó đã tử vong do vết thương quá nặng.

Bỏ trốn khỏi Mariupol và không truy cập internet, nên Marianna không thấy những hình ảnh chụp chính cô cho đến nhiều ngày sau đó.

Đến thời điểm đó, Instagram của cô đã tràn ngập những tin nhắn buộc tội và đe dọa. Cô nhận thấy cả những lời nói mỉa mai và những cáo buộc sai trái đều khá gây sốc.

“Tôi thấy thật sự bị xúc phạm ghê gớm khi nghe điều đó, bởi vì tôi thực sự đã trải qua tất cả những vụ pháo kích đó,” cô nói. Nhưng Marianna kiềm chế và không chỉ trích trực tiếp các quan chức Nga đã lan truyền thông tin giả về cô.

Thay vào đó, cô chỉ trích Associated Press.

“Tôi cảm thấy bị xúc phạm khi các nhà báo đã đăng ảnh của tôi lên mạng xã hội nhưng đã không phỏng vấn những phụ nữ mang thai khác, những người có thể xác nhận rằng cuộc tấn công này đã thực sự xảy ra.”

Marianna gợi ý rằng điều này có thể giúp giải thích tại sao một số người “có ấn tượng rằng tất cả đều được dàn dựng”. Nhưng theo lời kể của Marianna, cô là một trong những bệnh nhân cuối cùng được sơ tán, và đó là lúc các nhà báo của AP vừa đến. Các nhà báo đã phỏng vấn những người khác tại hiện trường. Và họ không liên quan gì đến vụ tin giả sau đó được các quan chức Nga lan truyền. Chúng tôi đã tiếp cận hãng AP để xin bình luận.

3. Cuộc tìm kiếm Marianna

Trong những ngày sau vụ tấn công, Marianna đã sinh con gái Veronika tại một bệnh viện khác.

Giống như hàng ngàn người khác, Marianna và Yuri cố gắng thoát khỏi Mariupol một cách tuyệt vọng. Trong nhiều tuần, hầu như không thể liên lạc được với hai người. Cuối cùng người thân của Marianna nói với tôi rằng cặp đôi này đã rời khỏi thành phố, nhưng nơi ở của họ là không rõ ràng. Sau đó vào đầu tháng 4, họ xuất hiện trở lại ở vùng Donbas.

Marianna đã trả lời một cuộc phỏng vấn với Denis Seleznev, một blogger ủng hộ phe ly khai do Nga hậu thuẫn. Có nhiều suy đoán rằng cô có thể tự do nói những gì mình muốn.

Marianna nói với tôi: “Tôi đã mô tả toàn bộ tình huống trên, vì tôi là người tận mắt chứng kiến.”