Nghiên Cứu Lịch Sử

Long Phan

Golden Horde (Ordo, Ordu…) là vương quốc gốc Mông Cổ đã cai trị và lập nên 1 quốc gia rộng lớn bao gồm Nga, Ukraine, Kazakhstan, Crimea, Thổ Nhĩ Kỳ, Moldova và Caucasus từ khoảng năm 1240 đến năm 1502. Golden Horde được thành lập bởi Batu Khan, cháu trai của Thành Cát Tư Hãn. Nó trở thành một phần quan trọng của Đế chế Mông Cổ – phần trên lục địa Á – Âu và biểu dương sức mạnh của đế chế trước Châu Âu cho đến khi sụp đổ. Thời gian tồn tại của đế chế là trên 250 năm, do vậy nó có ảnh hướng khá lớn đến các dân tộc, quốc gia và văn hóa vùng ảnh hưởng, đặc biệt là Nga.

Tên của Golden Horde “Altan Ordu”, có thể xuất phát từ những chiếc lều màu vàng được sử dụng bởi những người cai trị, nhưng không ai chắc chắn về nguồn gốc do các sử liệu về triều đại đó đều thất lạc. Từ “horde” đã đi vào nhiều ngôn ngữ châu Âu. Các tên thay thế cho Golden Horde bao gồm Kipchak Khanate và Ulus of Jochi.

Nước Nga gần như rất trống trải về lịch sử. Những năm gần đây, các nhà sử học và tuyên truyền Nga cố gắng lấp đầy các trang sử của dân tộc Nga bằng các tư liệu về giai đoạn cai trị của người Mông Cổ-Tatar (Golden Horde) và giai đoạn Kievan Rus. Đường lối chung của xu hướng này là sự đánh giá tích cực ảnh hưởng của yếu tố Mông Cổ-Tatar đối với Nga, cụ thể là ách đô hộ được coi là một huyền thoại lịch sử. Đầu tiên là cuốn sách của nhà sử học Nga Lev Gumilev “Nước Nga cổ đại và thảo nguyên vĩ đại.” Sau đó, ý tưởng sửa đổi lịch sử Nga đã lan rộng đến nhiều học giả và trí thức của Nga.

Theo đó, họ bắt đầu xây dựng một khái niệm lịch sử mới về nguồn gốc dân tộc Nga. Theo họ, cái nôi của nền văn minh Nga không chỉ là Kievian Rus (nay là Benderists) mà còn là Golden Horde (triều đại kế tục Kievian Rus). Hơn nữa, họ bóp méo bản chất triều đại Golden Rus không còn là Mông Cổ nữa mà là triều đại của các dân tộc bản địa, trong đó nổi bật là nước Nga Moscovy đa sắc tộc. (Điều này giống y như Trung Quốc viết sử Trung Quốc coi các triều đại Nguyên, Thanh không phải là triều đại Mông Cổ và Mãn Thanh mà là triều đại của người Trung Hoa đích thực).

Nhiều nhà sử học Nga (bao gồm cả Tiến sĩ Khoa học Lịch sử AV Gorokhov) đã chuẩn bị sự thật lịch sử cho mục đích chính trị. Họ coi đế chế của Thành Cát Tư Hãn (Golden Horde) và cuộc chinh phục Siberia, Nga, Đông Âu không phải do người Mông Cổ tiến hành (do người Mông Cổ rất ít người) mà do người Tatars là chính và các dân tộc nhóm Turkic. Các nhóm dân tộc này sống trong Liên bang Nga hiện đại và hiện nay là các dân tộc của Liên bang Nga.

Một số nhà sử học Nga thậm chí còn cho rằng người Mông Cổ đích thực không tham gia các cuộc chinh phạt Á- Âu vì họ là một dân tộc lạc hậu và nhỏ bé. Chính “yếu tố Tatar” đã giải thích cho việc chinh phục các vùng đất rộng lớn của người Polovtsia và Nga tương đối dễ dàng.

Cũng theo các nhà sử học Nga, trong thời kỳ này, Nga không thực sự bị chinh phục, mà là “tự nguyện hợp tác” dưới sự cai trị của “nhà nước Tatar gần gũi về mặt tinh thần và sắc tộc.”, theo đó các lãnh chúa người Nga vẫn có dư địa để thể hiện các quyền lực cai trị của mình đối với thần dân để rồi nhanh chóng khôi phục nước Nga sau khi Golden Hordo sụp đổ. Ví dụ, GS L. Gumilev đã sống sượng gọi việc thiết lập ách thống trị của người Mông Cổ-Tatar ở Nga là “sự hợp nhất các lực lượng của Nga và Horde chống lại phương Tây Công giáo.”

Nhiều nhà sử học Nga, những người đã chạy theo phục vụ cho giới lãnh đạo chính trị, còn miêu tả Golden Horde là một quốc gia có văn hóa cao. Văn hóa Golden Horde không giống như châu Âu thời trung cổ, nơi có các Tòa án dị giáo, điều kiện mất vệ sinh, bệnh dịch và chủ nghĩa ngu dân hoành hành. Còn ở Golden Horde, các tôn giáo và nhà thờ khác nhau cùng tồn tại một cách tự do và khoan dung, khoa học được phát triển, văn hóa và nghệ thuật cũng được phát triển tự do.

Họ nói rằng quy tắc của người Tatar khans rõ ràng là tốt hơn văn hóa áp bức – nô dịch của châu Âu, và lưu ý rằng số lượng triều cống thông thường là cung cấp cho nhà nước 4-6 túi ngũ cốc từ một gia đình mỗi năm một lần, điều này rất dễ dàng, kể cả các gia đình nghèo nhất. Các nhà sử học Nga không muốn đề cập (dường như họ quên đi) đến những ngôi làng và thị trấn bị đốt cháy và tàn sát bởi người Mông Cổ-Tatars, những nhà thờ bị phá hủy, sự tàn ác vô nhân đạo, những bao tải tai người bị chặt đứt là vật phẩm cống nạp khi họ bình định vùng đất mới.

Trong khuôn khổ của khái niệm lịch sử mới này của các nhà sử học Nga, nhà chinh phục Thành Cát Tư Hãn là người sinh ra ở vùng Chita của Liên bang Nga, được miêu tả trong lịch sử Nga hiện đại như một chính khách có tư cách và vai trò tích cực hơn Stalin. Bản thân Thành Cát Tư Hãn, theo phiên bản của họ, không phải là người Mông Cổ, mà có lẽ là người người Kazakh hoặc vùng thảo nguyên Volga, những người dễ dàng thôn tính các vùng đất xung quanh của Nga ngày nay…

Không có gì đáng ngạc nhiên, trong bối cảnh Nga đang diễn ra Chiến tranh Lạnh mới chống lại phương Tây, một mô hình lịch sử như vậy đang ngày càng nhận được sự ủng hộ và phổ biến rộng rãi ở Nga.

Còn Ukraine thì sao?

Như vậy theo một số nhà sử học Nga đã đi đến luận điểm, rằng cội nguồn lịch sử xưa của dân tộc và bản sắc Á-Âu Nga không hẳn là Kievan Rus mà đúng hơn là Golden Horde với người Tactar là chủ yếu hiện là một sắc tộc, địa danh trong lòng nước Nga. Và người Nga có thể đưa ra yêu sách lãnh thổ mới đối với Ukraine, theo đó 13 vùng của Ukraine hiện đại từng là một phần của Golden Horde – “cái nôi” và “mẹ đẻ” của Liên bang Nga.