Nghiên Cứu Lịch Sử

 The Washington Post

Cù Tuấn dịch

Tình huống khó xử chính của cuộc xâm lược Ukraina là ở chỗ: Đây là cuộc chiến nhà lãnh đạo độc đoán người Nga Vladimir Putin tin rằng ông “không thể để thua” (theo cách nói của Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Avril Haines), nhưng đó cũng là cuộc chiến mà ông dường như không thể chiến thắng. Quân đội Mỹ chỉ mất ba tuần để chiếm Baghdad vào năm 2003. Nhưng cuộc chiến Ukraina hiện đã kéo dài gần ba tuần, và Putin vẫn chưa đạt được mục tiêu đã nêu là “phi quân sự hóa và phi phát xít hóa”, nghĩa là áp đặt chế độ bù nhìn của Nga ở Ukraina.

Canh bạc tốt nhất của Putin là một trận đánh tổng lực chớp nhoáng chiếm Kyiv trong những ngày đầu chiến tranh nổ ra. Nhưng trận đánh Kiev đã giảm dần cường độ và quân đội Nga đã không cho thấy khả năng đưa các xe bọc thép của mình một cách đều đặn tới chiến trường hoặc điều phối các hoạt động quân sự trên không và trên bộ. Quân Nga đã tấn công từ phía nam tốt hơn phía bắc, nhưng bước tiến của họ hiện đang bị đình trệ và họ vẫn không thể thống trị bầu trời. Người Ukraina đã xây dựng một hệ thống phòng thủ khéo léo và kiên cố – một nhiệm vụ quân sự vốn dĩ dễ dàng hơn là tấn công.

Quân đội Nga đang cố gắng bù đắp cho việc thiếu kỹ năng quân sự của mình bằng sự tàn bạo đến mức đỉnh điểm. Họ đang nã pháo và tên lửa để biến Mariupol và Kharkiv thành bình địa, cố tình nhắm vào dân thường giống như họ đã từng làm ở Aleppo, Syria và thủ đô Grozny của Chechnya. Rất có thể bây giờ sẽ đến lượt Kyiv. Putin thậm chí có thể sử dụng vũ khí hóa học. Nhưng sự tàn bạo như vậy thường có thể gây ra phản ứng nghịch khi dẫn đến sự phản kháng gay gắt hơn.

Cần lưu ý rằng đồng minh của Nga là Bashar al-Assad vẫn chưa có thể đánh bại cuộc kháng chiến của người dân Syria sau gần bảy năm kể từ lần can thiệp quân sự của Nga bất chấp (hoặc vì) tất cả các hành động tàn bạo của chế độ al-Assad. Hoặc xem xét cách Leningrad chống chọi với cuộc vây hãm của phát xít Đức kéo dài gần 900 ngày từ năm 1941 đến năm 1944. Đó là câu chuyện mà Putin phải biết rõ vì Leningrad, nay được gọi là St.Petersburg, chính là quê hương của ông, và bản thân anh trai của Putin đã chết trong cuộc bao vây. Vào thời điểm đó dân Leningrad thà chết đói chứ không chịu đầu hàng.

Việc phá hủy một thành phố bằng pháo và tên lửa rất dễ dàng; chiếm giữ thành phố đó thì khó hơn nhiều. Các đống đổ nát tạo thành các vị trí chiến đấu cho quân phòng thủ và cản trở sự di chuyển của các xe bọc thép của quân tấn công. Các lực lượng Iraq, với sự hỗ trợ của quân đội Mỹ, đã mất 9 tháng từ năm 2016 đến năm 2017 để chiếm lại Mosul với lực lượng phòng thủ chỉ có khoảng 6.000 chiến binh Nhà nước Hồi giáo. Liệu Putin có sẵn sàng chờ đợi một cuộc bao vây Kyiv bị kéo dài trong khi các lệnh trừng phạt tiếp tục tác động lên nền kinh tế Nga và các túi đựng xác lính Nga tiếp tục được đưa về Matxcơva?

Các quan chức Mỹ ước tính một cách thận trọng rằng Nga đã mất từ ​​5.000 đến 6.000 binh sĩ trong hai tuần đầu tiên của cuộc chiến – tức khoảng 400 lính một ngày. (Con số thực có thể lên tới 700 lính một ngày.) Đó là những tổn thất chiến đấu mà Nga chưa phải gánh chịu kể từ năm 1945. Ở Afghanistan, Liên Xô trung bình mất khoảng 5 binh sĩ thiệt mạng mỗi ngày, và thậm chí điều đó cũng đủ để làm suy yếu chế độ. Putin đã cảm thấy căng thẳng – ông đang cố gắng tuyển mộ lính đánh thuê Syria, và được cho là đã yêu cầu Trung Quốc cung cấp thiết bị quân sự. Đó là những dấu hiệu cho thấy Putin không có đủ binh lính hoặc vũ khí để bù đắp cho những tổn thất nặng nề hơn dự kiến ​​trong một cuộc chiến không diễn ra theo đúng kế hoạch.

Cuối cùng thì người Nga đã có thể tấn công Kyiv. Họ thậm chí có thể giết hoặc bắt giữ vị tổng thống can đảm Volodymyr Zelensky của Ukraina. Nhưng điều đó vẫn không thể đảm bảo cho chiến thắng của cuộc chiến. Chính phủ Ukraina tự do có thể chỉ cần chuyển đến Lviv ở miền tây Ukraina, hoặc đến Ba Lan và tiếp tục tập hợp lực lượng kháng chiến.

Putin không có đủ quân đội ở Ukraina – theo ước tính là chưa đầy 190.000 lính – để kiểm soát một đất nước hơn 43 triệu dân. Ở miền đông Ukraina và Syria, Putin thích giao công việc chiến đấu bẩn thỉu cho các đồng minh người địa phương. Nhưng có rất ít triển vọng về việc tuyển dụng một lực lượng an ninh thân Nga ở phần còn lại của Ukraina. Ngay cả những người Ukraina từng thân thiện với Matxcơva giờ cũng chuyển sang căm ghét Nga. Các cuộc biểu tình chống Nga tiếp tục diễn ra dưới họng súng của những quân Nga đang chiếm đóng Ukraina.

Trong cuốn sách “Những đội quân vô hình: Lịch sử sử thi của chiến tranh du kích từ thời cổ đại đến nay”, tôi đã kết luận rằng việc chống chiến tranh du kích chỉ có thể thành công khi quân du kích yếu hơn, bị cắt đứt khỏi sự trợ giúp từ bên ngoài, và quân chiếm đóng có số lượng áp đảo và có tính hợp pháp về mặt chính trị. Tất cả những điều kiện đó được áp dụng ở Chechnya, cuộc chiến đầu tiên của Putin. Nhưng không một điều kiện nào trong số này áp dụng được ở Ukraina. Tình cảnh này giống như cuộc chiến ở Afghanistan những năm 1980. Putin đang biến cuộc sống đối với dân thường Ukraina trở thành địa ngục, nhưng các máy bay chiến đấu Ukraina do phương Tây cung cấp có thể biến cuộc sống quân đội Nga trở thành địa ngục trong nhiều năm tới – và quân Nga sẽ phải thực hiện nhiều hơn một vài cuộc tấn công tên lửa để có thể cắt đứt đường tiếp tế của Ukraina từ các nước láng giềng NATO.

Cuối cùng, điều thuyết phục tôi rằng Nga không thể chiến thắng là châm ngôn của Napoléon: “Trong chiến tranh, sức mạnh về chính nghĩa chiếm ba phần tư”. Người Nga có thể có nhiều vật chất hơn, nhưng người Ukraina có lợi thế quyết định về mặt chính nghĩa – và tinh thần. Trong khi người Ukraina đang chiến đấu một cách tuyệt vọng để bảo vệ quê hương của mình, nhiều lính Nga không được cho biết họ sẽ đi đâu và đầu hàng ngay khi có cơ hội đầu tiên.