Nghiên Cứu Lịch Sử

Nếu bạn tin tưởng các nhà ngoại giao của Trung Quốc, thì quan hệ của Trung Quốc với Nga là “cực kỳ vững chắc” và tình bạn giữa Tập Cận Bình và Vladimir Putin là “không có giới hạn”. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây sắp sửa thử thách những lời lẽ nồng nhiệt đó. Nga cần một huyết mạch kinh tế và tài chính. Quốc gia này muốn sử dụng Trung Quốc như một đường ống dẫn để tiếp tục giao thương với phần còn lại của thế giới. Tuy nhiên, Trung Quốc phải đạt được sự cân bằng mong manh giữa việc giúp ông Putin đứng vững trước đối thủ chung của họ là Mỹ và duy trì quyền tiếp cận của mình với hệ thống tài chính toàn cầu. Chắc chắn Putin sẽ phải hối tiếc, và viện trợ tài chính của Trung Quốc cho Nga có khả năng chỉ vừa vặn đủ dùng.

Mặc dù Trung Quốc bỏ phiếu trắng trong các cuộc bỏ phiếu của Liên Hợp Quốc khi lên án Nga xâm lược Ukraina, nhưng sự ủng hộ ngoại giao của Trung Quốc đối với Nga ngày càng rõ ràng hơn. Vào ngày 7 tháng 3, khi thương vong dân thường Ukraina gia tăng, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã gọi Nga là “đối tác chiến lược quan trọng nhất” của đất nước mình. Chỉ một tháng kể từ khi ông Tập và ông Putin đánh dấu một kỷ nguyên mới cho cả hai nước. Ngoài việc duy trì quan hệ, Trung Quốc có lẽ muốn làm suy yếu tính hợp pháp của các lệnh trừng phạt như một công cụ của chính sách phương Tây, vì chúng đã từng được sử dụng để chống lại Trung Quốc do quốc gia này đàn áp Hồng Kông và Tân Cương. Các công ty Trung Quốc có thể nhận thấy cơ hội mở cửa ở Nga, khi các công ty phương Tây như McDonald’s và Shell đóng cửa. Hãng tin Bloomberg nói rằng một số công ty Trung Quốc đang để mắt đến các tài sản năng lượng giá rẻ.

Tuy nhiên, tình anh em của hai quốc gia từng bị áp lệnh trừng phạt này phải đối mặt với một số vấn đề. Khả năng kỹ thuật của Trung Quốc không thể thay thế cho phương Tây. CIPS, mạng lưới thanh toán của Trung Quốc, có quy mô toàn cầu nhỏ, khối lượng giao dịch thấp và phụ thuộc vào việc gửi lệnh qua SWIFT, một tổ chức châu Âu mà một số ngân hàng Nga hiện đang bị cấm truy cập. Một khó khăn khác là các công ty đa quốc gia của Trung Quốc có sự hiện diện hợp pháp ở các nước đồng minh phương Tây có thể bị buộc tội đã vi phạm các lệnh trừng phạt hiện có. Các ngân hàng quốc tế của Trung Quốc đang nâng cao cảnh giác. Volvo (có trụ sở tại Thụy Điển nhưng thuộc sở hữu của một công ty Trung Quốc) và TikTok (được điều hành từ Singapore nhưng thuộc sở hữu của Trung Quốc) đã tạm ngừng một số hoạt động tại Nga. Ngay cả các công ty Trung Quốc không có sự hiện diện hợp pháp ở phương Tây cũng có thể bị ảnh hưởng bởi “các biện pháp trừng phạt thứ cấp”, nhằm vào các nước thứ ba giúp đỡ các nước bị trừng phạt. Mỹ vẫn chưa sử dụng vũ khí này trước Nga, nhưng có thể sẽ dùng. Các ngân hàng Trung Quốc giao dịch với Iran và Triều Tiên đã từng bị Mỹ trừng phạt.

Do tất cả các lý do trên, sự giúp đỡ của Trung Quốc đối với Nga có thể chỉ là nửa vời. Trung Quốc có thể tuân theo các thỏa thuận thương mại hiện có của Nga, và hy vọng rằng Mỹ sẽ khoan dung với các thỏa thuận này. Đứng đầu trong số này là năng lượng. Trung Quốc nhận được 32% tổng kim ngạch xuất khẩu dầu thô của Nga vào năm 2020 và 17% kim ngạch xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng. Trung Quốc cũng có thể tiến hành các giao dịch thương mại và tài chính thông qua các ngân hàng nhỏ hơn không có sự hiện diện hợp pháp ở phương Tây, sử dụng đồng rúp và nhân dân tệ thay vì đồng đô la. Trung Quốc cũng có thể cấp cho ngân hàng trung ương của Nga quyền truy cập vào các tài khoản bằng đồng nhân dân tệ của mình. Cuối cùng, Trung Quốc có thể sẽ cố gắng hạn chế quy mô tổng thể của khối lượng thương mại và luồng thanh toán với Nga để tránh kích động đối đầu trực tiếp với Mỹ.

Các quan chức Trung Quốc phải sắp xếp một số mức độ ưu tiên. Trung Quốc muốn thấy Nga sống sót sau các lệnh trừng phạt này, để dạy cho Mỹ và các đồng minh thấy rằng chúng không phải là vũ khí cao siêu gì, nhưng Trung Quốc cũng tìm cách hạn chế thiệt hại tài sản đảm bảo cho các lợi ích của bản thân. Trong quá trình này, Trung Quốc có kế hoạch học hỏi từ những sai lầm của Nga. Nếu mâu thuẫn với Mỹ xảy ra, Trung Quốc muốn hệ thống tài chính của mình được đảm bảo. Các mục tiêu của Trung Quốc sẽ bao gồm cải thiện hệ thống thanh toán và đa dạng hóa khoản dự trữ trị giá 3,2 nghìn tỷ đô la Mỹ dưới dạng tiền tệ và tài khoản phương Tây, chẳng hạn như đầu tư vào nguyên vật liệu. Trung Quốc có thể khiến các công ty và chính phủ nước ngoài phát hành thêm cổ phần trên thị trường vốn của chính quốc gia này, tạo ra một lượng tài sản mới để Trung Quốc có thể mua. Nga có thể hy vọng vào một gói cứu trợ đến từ Trung Quốc; còn ưu tiên của Trung Quốc sẽ là học hỏi từ Nga – một thất bại về tài chính điển hình.

—