Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ The New York Times.

 Bao vây là một chiến thuật được cả hai bên sử dụng trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraina, nhưng nó có thể mang lại những rủi ro lớn.

BILOHORIVKA, Ukraina – Ngoài bờ sông, khung cảnh hỗn loạn hiện ra dưới ánh nắng mùa xuân rực rỡ: các xe tăng nổ tung, mảnh vụn của cầu phao, đống cành cây bị cháy và thi thể của các binh sĩ Nga, một số bị chôn vùi trong bùn.

Trong rừng, một đoạn đi bộ ngắn ngủi với những mảnh quân phục Nga rách nát mắc trên những cành cây, đây là một lời nhắc nhở kỳ lạ về những người lính đã chết rất thê thảm ở đây.

Cuộc vượt sông thất bại diễn ra tại địa điểm này trong nhiều ngày vào đầu tháng 5 là một trong những cuộc giao tranh làm tổn thất nhiều lính nhất của quân đội Nga. Quân Nga đã tìm cách bao vây các binh sĩ Ukraina ở thị trấn Sievierodonetsk gần đó – nhưng thay vào đó họ lại bị bao vây bằng địa hình của con sông và đường chiến tuyến của Ukraina. Ít nhất 400 binh sĩ Nga thiệt mạng, hầu hết là do đạn pháo của Ukraina.

Khi cuộc chiến kéo dài trên khắp các vùng đồng bằng và rừng rậm ở miền Đông Ukraina, việc điều động binh lính phần lớn đã phát triển thành những nỗ lực bao vây đối phương. Nhưng như cuộc chạm trán chết chóc ở cây cầu này đã chỉ ra, chiến thuật này đi kèm với những rủi ro nghiêm trọng.

Sau khi không chiếm được các thành phố lớn như thủ đô Kyiv của Ukraina, hoặc chiếm trọn toàn bộ bờ Biển Đen, quân đội Nga đã cố gắng bao vây hầu hết quân đội Ukraina ở phía đông. Nỗ lực đó đang có vẻ khó khăn khi quân Ukraina đã chặn một con đường tiến quân chính, gần thị trấn Izium của quân Nga.

Vì vậy, mục tiêu trước mắt của quân Nga đổi thành một vòng vây nhỏ hơn bao lấy Sievierodonetsk, thành phố cực đông trong vùng Donbas mà vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Ukraina. Các cuộc pháo kích của quân Nga tiếp cận từ ba phía đã tàn phá thành phố này, phá hủy hệ thống điện nước và khiến ít nhất 6 người thiệt mạng trong ngày 25/5.

Chiến lược của Nga là sử dụng công cụ mạnh mẽ của lực lượng pháo binh khổng lồ để tấn công quân Ukraina, lấn dần một cách tuần tự ở khu vực Luhansk của Donbas. Các nhà phân tích quân sự và quan chức tình báo phương Tây tin rằng các lực lượng của Moscow sẽ phải đối mặt với cuộc chiến tàn khốc trong đô thị nếu họ cố gắng chiếm hoàn toàn Sievierodonetsk và họ sẽ phải rất vất vả để tiến hành một cuộc tấn công sâu hơn vào bên trong Ukraina.

Bao vây là một viễn cảnh khó khăn đối với những người lính.

“Tôi cố gắng không nghĩ về điều đó.” Ivan Sichkar, một binh sĩ Ukraina đang xem xét việc tiêu diệt lực lượng Nga đã bị bao vây. “Nếu tôi bị bao vây, không còn thời gian để làm bất cứ điều gì khác.”

Mục tiêu được chỉnh sửa lại của người Nga là tập trung trận chiến vào một mặt trận mỏng hơn, dài 75 dặm ở Donbas. Quân đội nước này đang tìm cách tiến từ cả phía bắc và phía nam để khóa chặt một đường tiếp tế còn lại đi vào thành phố Sievierodonetsk.

Hôm 24/5, quân Nga tiến công từ phía nam, buộc quân Ukraina phải rút lui khỏi thị trấn nhỏ Svitlodarsk, vì sợ quân Nga bao vây thị trấn và tiêu diệt quân lính ở bên trong. Và trong cuộc họp giao ban tối 25/5, Bộ tổng tham mưu Ukraina đã mô tả các cuộc tấn công tăng cường của máy bay trực thăng và máy bay phản lực của Nga để hỗ trợ bộ binh ở phía đông.

Với việc Nga tấn công quá chậm ở Ukraina, Tổng thống Vladimir V. Putin hôm 25/5 đã chuyển sang hỗ trợ ở Nga, tuyên bố tăng lương hưu và mức lương tối thiểu và thực hiện chuyến đi đầu tiên để gặp gỡ các thương binh. “Họ đều là những anh hùng,” ông nói tại một bệnh viện quân đội.

Ông Putin cũng đã ký sắc lệnh mở ra một lộ trình nhanh chóng để cấp quốc tịch Nga cho người dân Ukraina tại các khu vực do quân đội Nga kiểm soát, một bước tiếp theo hướng tới việc sáp nhập lãnh thổ ở đông nam Ukraina mà Nga đã chiếm đóng.

Khi ông Putin chuyển sang trấn an những người thường dân Nga, các đồng minh phương Tây của Ukraina đang cố gắng duy trì áp lực lên chính phủ của ông ta. Tại Ankara hôm 25/5, các cuộc đàm phán đã diễn ra giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Phần Lan và Thụy Điển về những lo ngại của Thổ Nhĩ Kỳ về việc hai nước Bắc Âu xin gia nhập NATO. Tại một cuộc họp báo sau 5 giờ đàm phán, Ibrahim Kalin, phát ngôn viên của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan, cho biết cần có thêm các cuộc đàm phán.

Ông Kalin nói: “Thổ Nhĩ Kỳ không phải chịu áp lực về thời gian. “Không thể tiến hành bất kỳ quá trình nào mà không đáp ứng các lo ngại về an ninh của Thổ Nhĩ Kỳ”.

Chiến lược bao vây đã mang lại lợi ích chính trị sâu rộng cho Nga trong suốt cuộc xung đột kéo dài trước đó trong khu vực này, trong đó phe ly khai do Nga hậu thuẫn đã chiến đấu với các lực lượng Ukraina trong 8 năm trước khi Nga xâm lược toàn diện vào năm nay. Hai lệnh ngừng bắn, được gọi là các thỏa thuận Minsk và được coi là thực hiện dựa trên các điều kiện có lợi cho Nga, sau khi quân Nga bao vây thành công quân Ukraina ở phía đông vào năm 2014 và 2015.

Nhưng ở Bilohorivka, một thị trấn khai thác than nhỏ bên bờ sông Siversky Donets, cục diện đã được lật ngược lại vào đầu tháng này, ít nhất là tạm thời làm chậm bước tiến của Nga.

Những người lính Ukraina đã chiến đấu trong trận chiến đã gọi địa điểm này là “cái tai” vì một vòng xoắn giống như ống tai người trên sông, tại đây diễn ra giao tranh ác liệt nhất. Quân đội Ukraina đã hộ tống các phóng viên của The New York Times đến địa điểm này, nơi nằm trên một chiến tuyến được hình thành ở phần lớn khu vực Donbas nhờ dòng sông cuồn cuộn chảy, rất xiết, và nước đang lên mạnh do mưa mùa xuân.

Ánh sáng mặt trời luồn qua tán lá của khu rừng rậm rạp, yên tĩnh trên vùng ngập lũ của con sông này, nơi từng là vùng săn bắn của người Ukraina. Có tiếng muỗi vo ve. Mùi xác chết đang phân hủy nồng nặc ở một số chỗ.

“Các xác quân Nga bắt đầu từ đây,” Binh nhì Sichkar nói khi đi vòng một khúc quanh trên con đường đất kéo dài khoảng 1 dặm xuyên rừng đến mép sông. Trên con đường này, 15 xe bọc thép bị bắn cháy nằm rải rác.

“Người Nga muốn có chút chiến thắng”, Đại tá Dmytro Kashchenko, sĩ quan Ukraina chỉ huy cuộc phản công trên cầu phao, cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Họ đã thử ở Kyiv, họ đã thử ở Kharkiv, và họ đã thua. Họ đang cố gắng giành được ít nhất một chiến thắng nào đó ”.

Sông Siversky Donets, tạo ra một con đường uốn khúc qua miền đông Ukraina, trở thành một rào cản tự nhiên đối với những bước tiến của quân Nga. Đại tá Kashchenko cho biết các địa điểm thích hợp cho việc vượt sông dùng cầu phao là rất ít.

Kashchenko được lệnh đến chiến đấu tại một trong những nơi quân Nga vượt sông vào ngày 8 tháng 5, sau khi người Nga triển khai cầu phao và di chuyển binh lính vào khu rừng ở bờ sông gần đó. Bộ binh Ukraina tiến vào khu vực này ngày hôm sau, nhưng bị đẩy lui và chịu tổn thất, ông nói.

Sau đó, họ thiết lập một tuyến phòng thủ để đánh úp quân Nga khi họ băng qua cầu phao, và dội mưa đạn pháo xuống khu vực này. Họ cũng định phá hủy cây cầu bằng cách đặt các quả mìn nổi ở thượng nguồn, cho phép dòng chảy đưa chúng đến cầu phao của người Nga, và đây là một chiến thuật hiệu quả. Quân Ukraina đã cho nổ tung bốn cây cầu khác nhau được dựng lên tại địa điểm vượt sông.

Đại tá Kashchenko cho biết, quân Nga đã vội vàng làm cầu phao mới và điều xe bọc thép chạy qua, nhưng họ không thể chọc thủng tuyến phòng thủ của Ukraina. Hàng chục xe bọc thép và lính bộ binh bị mắc kẹt và bị pháo binh Ukraina tấn công. Người Ukraina cũng tấn công các đơn vị quân Nga tham gia vào công việc xây dựng cầu phao trên bờ bên kia.

Đại tá Kashchenko cho biết cuộc pháo kích bao gồm một số đợt nã pháo lần đầu tiên từ một khẩu pháo Mỹ M777 mới được đưa đến.

Đại tá Kashchenko cho biết ông đã cho lực lượng đối phương cơ hội đầu hàng, hét lên trong loa, “Người Nga, hãy bỏ chạy!” Nhưng ông nói, “Tôi không biết liệu họ có nghe thấy chúng tôi nói hay không.”

Một số binh sĩ Nga đã trốn thoát bằng cách bơi qua sông, quân Ukraina cho biết. Người Ukraina vẫn chưa thu thập được hết hài cốt của những người lính Nga nằm rải rác xung quanh khu rừng.

Trong ánh sáng lốm đốm xuyên qua kẽ lá, đồ ăn và vật dụng cá nhân bị bỏ lại la liệt: túi ngủ, chai sữa tắm, lon thịt bò, một túi khoai tây, túi trà Nga, đôi dép xỏ ngón.

Các binh sĩ Ukraina đã tìm thấy một giấy chứng nhận huy chương được cấp cho một đại tá Nga vì đã chiến đấu trước đó trong cuộc chiến. Phần thưởng là “giải thưởng cho việc phục vụ xuất sắc trong quân đội.”

Bên cạnh một chiếc xe tăng bị bắn cháy của Nga là một chiếc hộp các tông dường như được sử dụng để chở đồ tiếp tế. Trên hộp có một thông điệp kỳ quặc cho một đơn vị quân đội trong chiến tranh: “Hãy luôn tin rằng một điều kỳ diệu đang sắp xảy ra.”

Tướng Philip M. Breedlove, cựu chỉ huy đồng minh tối cao ở châu Âu, đã rút ra sự khác biệt giữa các chiến thuật của Ukraina khi tìm cách nhắm mục tiêu vào các phương tiện bọc thép và quân Nga bằng pháo binh và các cuộc bắn phá các thị trấn và thành phố của Nga.

Tướng Breedlove nói: “Trong một kế hoạch lớn, Ukraina cố gắng thực hiện chiến tranh cơ động để giành lại lãnh thổ và cắt đứt các tuyến đường tiếp tế. Còn Nga thì thực hiện chiến tranh dựa trên sự tiêu hao, mài mòn”.