Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ The Economist.

Nhiều người Ukraina đang rời Ba Lan hơn là vào nước này.

Valeria, một nhà tư vấn thời trang, và mẹ cô, một người nội trợ, đã chạy trốn đến Ba Lan vào đầu tháng Ba, một tuần sau khi tên lửa của Nga bắt đầu nã vào Kyiv, thành phố quê hương của họ. Ba tháng sau họ sẽ quay trở lại quê nhà. “Thật khó để sống một cuộc sống bình thường khi tất cả những gì bạn nghĩ đến là đất nước của mình,” Valeria nói, đứng cùng với một đống túi xách cùng với hàng trăm người Ukraina khác, tại một ga xe lửa ở Warsaw, thủ đô Ba Lan.

Với việc quân Nga buộc phải rút lui khỏi ngoại ô Kyiv và Kharkiv, hai thành phố lớn nhất của Ukraina, nhiều người tị nạn cho rằng việc quay trở lại là an toàn, hoặc ít nhất là an toàn hơn trước. Trong hai tuần tính đến ngày 23 tháng 5, số người Ukraina từ Ba Lan về nước (345.000 người) đã vượt quá số người Ukraina nhập cảnh vào Ba Lan (253.000 người). Các nước láng giềng cũng đang có xu hướng tương tự. Nhiều người trong số những người trở về nói rằng họ đơn giản chỉ muốn gặp những người thân. Nam giới trong độ tuổi chiến đấu không được phép rời Ukraina. Kết quả là 94% người tị nạn ở Ba Lan là phụ nữ và trẻ em. “Tôi hơi sợ hãi,” Valeria nói, “nhưng tôi cần gặp bố và bà của tôi.”

Ba Lan đã tiếp nhận 3,5 triệu người tị nạn từ Ukraina kể từ khi cuộc chiến bắt đầu, nhiều hơn tất cả các nước EU khác cộng lại. Hàng trăm nghìn người mới đến đã di chuyển xa hơn về phía Tây hoặc trở về nhà, nhưng nguồn lực của Ba Lan vẫn bị thử thách đến mức giới hạn. Các thành phố và thị trấn lớn gần biên giới, nơi hầu hết người tị nạn Ukraina đã đến định cư, đang chật cứng những người. Một kế hoạch được các quan chức thành phố ở Warsaw vạch ra cách đây vài năm đã dự đoán rằng dân số của thành phố này sẽ tăng thêm 250.000 người vào cuối thập kỷ này. Chỉ sau ba tuần chiến tranh ở Ukraina, số người đến thành phố này đã đạt mức đó.

Tuy nhiên, căng thẳng giữa người dân địa phương và những người mới đến rất thấp. Trên đường phố Warsaw, cờ Ukraina cũng phổ biến như cờ Ba Lan. Cảnh tàn sát ở Ukraina, được phát trên bản tin buổi tối hàng ngày, gây được tiếng vang sâu sắc trong người Ba Lan, gợi lại ký ức về những hành động tàn bạo của Đức và Liên Xô đối với Ba Lan trong chiến tranh thế giới thứ hai. Wojciech Konończuk, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Warsaw, cho biết: “Có cảm giác Ukraina giống với đất nước Ba Lan cách đây ba thế hệ.”

Có khoảng 600.000 người Ukraina đang ở chung với các gia đình Ba Lan. Số còn lại sống cùng bạn bè hoặc người thân, ở ký túc xá, khách sạn và khu nghỉ dưỡng hoặc tự túc. Nhưng các vấn đề đang nổi lên. Ở các khu vực thành thị, dòng người đổ vào đã làm gia tăng tình trạng thiếu nhà ở và đẩy giá thuê nhà lên cao. Giá thuê nhà ở Warsaw tăng trung bình hơn 40% so với một năm trước, gấp ba lần tỷ lệ lạm phát hiện tại. Nguồn cung bất động sản cho thuê giảm mạnh. Các căn hộ được liệt kê cho thuê sẽ được thuê ngay trong ngày tiếp theo.

Các quan chức thành phố đang ráo riết tìm kiếm nhà ở mới. Các tòa nhà văn phòng đã được chuyển đổi thành nơi trú ẩn tạm thời cho người tị nạn. Tháng trước, thành phố đã tịch thu của Nga một khu chung cư lụp xụp, nơi từng là nơi ở của các nhân viên Đại sứ quán Liên Xô. Thị trưởng của Warsaw cho biết ông có kế hoạch sử dụng khu phức hợp này – được nhiều người biết đến, để vinh danh những người cư trú cũ của nó, với tên là Szpiegowo, hoặc Spyville – để làm nơi ở cho những người Ukraina di tản.

Nhưng vấn đề nhà ở có thể trở nên gay gắt hơn trong những tháng tới. Các gia đình chủ nhà Ba Lan và khách Ukraina của họ có thể sớm cảm thấy mệt mỏi khi dùng chung phòng tắm và máy giặt. Một khi các khu nghỉ dưỡng hoặc trại thanh niên mở cửa trở lại vào kỳ nghỉ hè, hàng trăm nghìn người Ukraina sống ở đó có thể phải tìm kiếm những nơi khác để ở. Với tình trạng nhà ở khan hiếm và đắt đỏ, họ có nguy cơ không tìm được căn nhà nào.

Việc làm gần như không phải là một vấn đề lớn. Nền kinh tế Ba Lan đã tăng 8,5% trong quý đầu tiên của năm nay, so với một năm trước đó. Theo Eurostat, cơ quan thống kê của khối, tỷ lệ thất nghiệp ở mức 3%, mức thấp thứ ba ở EU. Ít nhất 145.000 người Ukraina, và có thể lên tới 200.000 người, đã tìm được việc làm. Ludmila, cho biết: “Nếu bạn muốn có một công việc, bạn có thể tìm được”, cô nói khi cho vịt ăn tại một cái ao nhìn ra khu nhà vô chủ Szpiegowo. Ludmila, đến từ Khmelnytskyi, một thành phố ở miền tây Ukraina, đã kiếm được công việc tại ngay nhà trọ nơi cô ở sau khi đến Warsaw.

Tuy nhiên, rào cản ngôn ngữ và các trở ngại do quan liêu để có được các kỹ năng và bằng cấp được công nhận, có nghĩa là những người tị nạn từng làm công việc cổ trắng ở quê nhà thường bị buộc phải làm công việc được trả lương thấp, Myroslava Keryk thuộc Ukraina House, một nhóm giúp đỡ người Ukraina ở Ba Lan, cho biết. Chiến tranh đã gây ra tình trạng thiếu lao động trong các lĩnh vực như công nghiệp và xây dựng. Trong số 110.000 tài xế xe tải Ukraina từng làm việc ở Ba Lan trước chiến tranh, khoảng 40.000 người đã về nước để chiến đấu. Ít nhất một số phụ nữ Ukraina có thể sẽ nhận những công việc do đàn ông Ukraina đảm nhiệm trước đây.

Tuy nhiên, nhiều người Ukraina không muốn bị ràng buộc vì họ hy vọng sẽ sớm quay trở lại quê nhà, bà Keryk nói. Theo một cuộc khảo sát, chỉ có 17% số người Ukraina nói rằng họ muốn định cư ở Ba Lan vĩnh viễn. Ít hơn một nửa đã đăng ký cho con cái của họ vào các trường học ở Ba Lan. Số còn lại tiếp tục học từ xa tại các trường học của Ukraina. Ít nhất 500.000 người Ukraina đã không xin số nhận dạng công dân Ba Lan. Điều này sẽ cho phép họ nhận trợ cấp xã hội, bao gồm trợ cấp hàng tháng 500 zloty (114 đô la) cho mỗi trẻ em, với quyền mở doanh nghiệp và chăm sóc sức khỏe.