Nghiên Cứu Lịch Sử

 Cù Tuấn dịch từ The Washington Post.

WARSAW – Trong chiến dịch tranh cử tổng thống của mình, Tổng thống Biden thường nhắc nhở khán giả của mình về sức nặng mà lời nói của một tổng thống có thể truyền tải.

“Những lời nói của một vị tổng thống là rất quan trọng,” Biden đã nói nhiều lần. “Chúng có thể làm thị trường rung chuyển. Chúng có thể khiến những người đàn ông và phụ nữ dũng cảm của chúng ta tham chiến. Chúng có thể mang lại hòa bình ”.

Chúng cũng có thể, như Biden đã thấy vào ngày 26/3, gây ra một cuộc náo động toàn cầu giữa một cuộc chiến.

Với chín từ ở cuối bài phát biểu dài 27 phút, Biden đã tạo ra một sự phân tâm không mong muốn đối với những nhận xét mạnh mẽ của mình bằng cách nói rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin cần phải bị lật đổ.

“Vì Chúa, người đàn ông này không thể tiếp tục nắm quyền,” Biden nói.

Đó là một tuyên bố đáng chú ý mà sẽ đảo ngược chính sách ngoại giao đã tuyên bố của Hoa Kỳ. Nó trực tiếp chống lại các tuyên bố từ các quan chức chính quyền cấp cao, bao gồm Ngoại trưởng Antony Blinken, người đã khẳng định chuyện thay đổi chế độ là không phải bàn tới. Tuyên bố này thậm chí còn tiến xa hơn cả các tổng thống Hoa Kỳ trong Chiến tranh Lạnh, và ngay lập tức nó vang danh khắp thế giới khi các nhà lãnh đạo thế giới, các nhà ngoại giao và các chuyên gia chính sách đối ngoại tìm cách xác định xem Biden đã nói gì, ý nghĩa là gì – và nếu Biden không cố ý nói vậy thì tại sao ông lại nói thế.

Ngay sau bài phát biểu, một quan chức Nhà Trắng đã tìm cách làm rõ các bình luận.

“Quan điểm của tổng thống là Putin không được phép thực thi quyền lực đối với các nước láng giềng hoặc khu vực. Biden không thảo luận về quyền lực của Putin ở Nga hay sự thay đổi chế độ, ”quan chức này nói.

Câu nói của Biden không được lên kế hoạch và gây bất ngờ cho các quan chức Hoa Kỳ, theo một người quen thuộc với bài phát biểu xin giấu tên để thảo luận về một tình huống nhạy cảm. Ngay sau câu nhận xét đó, các phóng viên đã vội vã đi tìm các trợ lý của Biden và tìm kiếm sự khẳng định rõ ràng về việc tổng thống Mỹ dường như đang ủng hộ một sự thay đổi chế độ ở Nga.

Nhưng các trợ lý của Biden từ chối bình luận trong khi đang phải cố gắng sáng tạo ra một câu trả lời chuẩn mực.

Các quan chức Nhà Trắng kiên quyết chối rằng câu nói này không phải là dấu hiệu của một sự thay đổi chính sách ngoại giao của Mỹ, nhưng họ thừa nhận rằng đó chỉ là ví dụ mới nhất về xu hướng nói hớ trong các thông điệp của Biden. Và giống như nhiều bình luận ngoài ý muốn của Biden, chúng xuất hiện ở cuối bài phát biểu của ông khi Biden ấp úng và xoay người khỏi màn teleprompter với hàng chữ điện tử được viết cẩn thận để nhắc vở cho Biden.

Aaron David Miller, một nhà ngoại giao kỳ cựu và là thành viên cấp cao của Carnegie Endowment for International Peace cho biết: “Bài phát biểu rất đáng chú ý. Đây là một trong những bài phát biểu mà người nói chỉ lỡ lời có một câu, nhưng đã khiến ý định của bài phát biểu bị hiểu sai đi theo nhiều cách. Bởi vì nội dung lỡ lời chính xác là những gì mọi người đang tập trung tìm hiểu.”

Miller nói rằng nếu Nhà Trắng không làm rõ ngay lập tức, bình luận này sẽ dẫn đến một sự thay đổi đáng kể trong chính sách và báo hiệu cho Putin rằng Hoa Kỳ sẽ cố gắng lật đổ ông ta. Vẫn chưa rõ tác động đầy đủ của bình luận này trong những ngày tới.

“Bản chất tôi không ưa mạo hiểm, đặc biệt là với một người có vũ khí hạt nhân,” Miller nói. “Nhưng liệu nó có gây ra hậu quả gì khi vận hành không? Tôi không biết.”

Câu nói này có khả năng báo hiệu cho Putin những gì ông đã nghi ngờ về cảm xúc thực sự của Biden, và gần như chắc chắn nó sẽ được sử dụng như một phần của việc tuyên truyền ở Nga.

Miller nói: “Tôi đoán bạn có thể gọi điều này là một sự lỡ lời từ trái tim. “Nếu ngày mai Biden có thể nhắm mắt và có 10 điều ước, thì một điều ước của ông ấy sẽ là có sự thay đổi về lãnh đạo ở Nga.”

Tuy nhiên, bình luận này dường như cũng cung cấp một góc nhìn xuyên thấu vào suy nghĩ hiện tại của Biden và một số suy nghĩ của chính quyền Mỹ đối với Putin.

Michael O’Hanlon, một thành viên cấp cao tại Viện Brookings và là tác giả của cuốn sách “Nghệ thuật chiến tranh trong thời đại cho biết:“ Điều mà việc này cảnh báo cho tôi và làm tôi lo lắng, đó là các lãnh đạo hàng đầu của Mỹ không nghĩ đến việc chấm dứt chiến tranh một cách hợp lý.”

“Nếu đúng như vậy, Biden đúng là mất não khi ông nói,‘Putin phải đi’. Cách duy nhất để chấm dứt chiến tranh là thương lượng với ông ta,” O’Hanlon nói.

“Khi bạn nói ông ta phải đi, về cơ bản, bạn đã tuyên bố rằng bạn sẽ không làm ăn với ông ta,” anh ta nói thêm. “Tuy nhiên, dù nó hấp dẫn ở cấp độ cảm xúc, nhưng việc đó sẽ không xảy ra. Chúng tôi không thể kiểm soát nó và nó có thể sẽ không sớm diễn ra”.

Trong vài tuần qua, luận điệu của Biden về Putin – một người đàn ông mà ông từng kể lại rằng: “Tôi không nghĩ rằng bạn có linh hồn” – ngày càng trở nên rõ ràng. Biden đã gọi Putin là một “tên đồ tể” “một tên côn đồ thuần túy” và một “kẻ độc tài giết người”. Vì vậy, bước tiếp theo hợp lý có thể là nói rằng Putin cần phải bị loại bỏ.

Điều này cũng phù hợp với việc Biden đôi khi đưa ra chính sách trước khi các trợ lý của ông sẵn sàng cho nó. Tuần trước, ông gọi Putin là “tội phạm chiến tranh”, và các trợ lý Nhà Trắng phải nhanh chóng thanh minh rằng Biden chỉ đơn giản là “nói từ trái tim”. Nhưng trong vòng vài ngày, chính sách của Hoa Kỳ đã thay đổi khi Blinken gọi Putin là tội phạm chiến tranh và đưa ra đánh giá chính thức về các tội ác chiến tranh của Nga.

Bình luận của Biden đặc biệt gây ấn tượng vì chính quyền của ông đã cố gắng tránh thậm chí ngụ ý rằng việc thay đổi chế độ là mục tiêu phản ứng của phương Tây đối với cuộc xâm lược của Nga.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các hãng thông tấn nhà nước Nga: “Điều này không phải Biden có thể quyết định. Tổng thống Nga do người Nga bầu ra”.

Một số quan chức, cả ở Hoa Kỳ và nước ngoài, cho biết bình luận của Biden là một sự thừa nhận trung thực về thực tế – Hoa Kỳ có thể sẽ không bao giờ có mối quan hệ bình thường với Putin sau cuộc xâm lược Ukraina. Nhưng nỗi lo lớn hơn có thể là trong ngắn hạn, lời nói hùng biện của Biden có thể làm leo thang căng thẳng và khiến bất kỳ mối quan hệ ngoại giao nào khó có thể đạt đến hơn.

“Cần phải có hai ưu tiên ngay bây giờ: chấm dứt chiến tranh với các điều kiện mà Ukraine có thể chấp nhận và không khuyến khích bất kỳ sự leo thang nào của Putin. Và nhận xét này của Biden không phù hợp với cả hai mục tiêu đó, ”Richard Haas, một nhà ngoại giao kỳ cựu và là chủ tịch của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho biết.

“Về cơ bản, nó không khuyến khích Putin chấp nhận bất kỳ thỏa hiệp nào – nếu bạn chẳng còn gì để mất, bạn sẽ được giải phóng. Tại sao Putin cần phải kiềm chế làm gì nữa?” Haas nói thêm. “Và nó khẳng định nỗi sợ hãi tồi tệ nhất của Putin, và đây là điều mà Hoa Kỳ đang tìm kiếm. Lật đổ Putin và sự thay đổi mang tính hệ thống.”

Ông nói rằng nhận xét này đã làm lu mờ một chuyến đi tương đối suôn sẻ của Biden nhằm xây dựng sự hỗ trợ bổ sung cho Ukraine, đẩy mạnh việc thực thi các lệnh trừng phạt bổ sung và khiến các đồng minh NATO đoàn kết hơn nữa.

“Điều đáng thất vọng là ngoại trừ vụ lỡ lời này, chính quyền Biden đã xử lý tốt với kỷ luật đáng nể. Vụ này đi ngược lại cách xử lý của họ đối với cuộc khủng hoảng này, ”Haas nói.

“Họ rõ ràng nhận ra điều đó, họ đã quay xe chỉ trong vài phút,” anh nói thêm. “Vấn đề là, theo quan điểm của Putin, tổng thống Mỹ đã tiết lộ ý định thực sự của ông ấy và của người Mỹ chúng tôi.”

David Rothkopf, nhà phân tích chính sách đối ngoại và Giám đốc điều hành của Rothkopf Group, đã so sánh bài phát biểu của Biden với bài phát biểu của Tổng thống John F. Kennedy ở Berlin thể hiện tình đoàn kết với công dân Đức vào năm 1963.

Rothkopf nói: “Trong lời nhận xét của Biden có một hạt nhân của sự thật. “Vladimir Putin không thể để một đất nước tan hoang, giết hàng chục nghìn dân thường, phạm tội ác chiến tranh hàng loạt và mong đợi được chào đón trở lại cộng đồng các quốc gia. Nếu Nga muốn trở thành một phần của cộng đồng các quốc gia, thì họ sẽ phải tạo ra sự thay đổi ”.

“Tôi cho rằng tuyên bố này sẽ trở thành một cột thu lôi tự nhiên như nó đã từng là,” ông nói thêm. “Câu lỡ lời này không nên làm chúng ta phân tâm khỏi bài phát biểu quan trọng hơn nhiều, nhưng nó cũng không hẳn là sai.”

Biden nhậm chức với kinh nghiệm chính sách đối ngoại đáng kể và thường xuyên chào đón các mối quan hệ của mình với các nhà lãnh đạo thế giới và khả năng thỏa hiệp ngoại giao.

Nhưng nếu một số nhà lãnh đạo khác hoạt động như những tay chơi poker kín đáo với những quân bài được che kín, thì Biden thường không che giấu được ý định và suy nghĩ thực sự của mình khi đứng trước micrô.

Biden đã từng thú nhận, “Tôi là một cỗ máy hớ hênh”, có một lịch sử lâu đời xoay quanh việc lờ đi văn bản được trau chuốt cẩn thận của các quân sư viết kịch bản, và việc không thể kiểm soát lời nói của Biden đã trở thành trò đùa trong giới nhân viên dưới quyền ông trong nhiều thập kỷ.

“Tôi cảm thấy rất có khả năng sử dụng miệng đồng bộ với tâm trí của mình,” ông nói với các phóng viên như một lời thanh minh vào năm 1987.

Khi ra mắt chiến dịch tranh cử năm 2008, Biden đã bị chỉ trích vì gọi Barack Obama là “người Mỹ gốc Phi chính thống đầu tiên nói rõ ràng, sáng sủa, sạch sẽ và là một anh chàng đẹp trai”. Sau đó, với tư cách là phó tổng thống của Obama, Biden đã bị bắt gặp thì thầm trên micrô một lời thuyết phục Obama tại một lễ ký dự luật cho luật chăm sóc sức khỏe mang tính bước ngoặt.

Biden đã khiến Obama và các phụ tá của ông cực kỳ phẫn nộ khi ông tuyên bố ủng hộ hôn nhân đồng giới trước Obama hoặc nhiều chính trị gia nổi tiếng khác.

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, Biden nhắc đến Margaret Thatcher thay vì thủ tướng Anh gần đây là Theresa May, và ông đã nói sai khi gặp các sinh viên bị ảnh hưởng do một vụ xả súng ở Parkland, Fla.

Với tư cách là tổng thống, các trợ lý thường làm việc để giữ cho Biden nói lời phù hợp. Đôi khi điều đó có nghĩa là hạn chế tiếp xúc trong môi trường trang trọng – ông ấy đã đợi lâu hơn bất kỳ tổng thống nào trong ít nhất một thế kỷ để tổ chức cuộc họp báo chính thức đầu tiên của mình – và điều đó cũng có nghĩa là cố gắng giữ Biden nói năng chặt chẽ với một kịch bản.

Nhưng có rất ít trợ lý có thể làm được gì khi vị tổng thống này quyết định mở rộng thêm nhận xét của mình và nói thêm, gần như là một tuyên bố rằng ông muốn thấy Putin bị loại bỏ khỏi chính trường.