Nghiên Cứu Lịch Sử

 Cù Tuấn dịch từ The Economist.

 “Hãy giao vũ khí cho chúng tôi và chúng tôi sẽ làm nốt phần việc còn lại”, Oleksii Reznikov nói.

Bộ trưởng Quốc phòng của một quốc gia đang bị xâm lược không có nhiều thời gian để đọc báo, nhưng Oleksii Reznikov khẳng định cần theo dõi các trang nhất. Ông quan tâm đến những gì ông nhìn thấy. “Thế giới không hiểu rõ chuyện gì đang xảy ra,” ông nói, “hoặc là có hiểu, nhưng đang mệt mỏi và hài lòng với việc một vài người Ukraine chết mỗi ngày”. Khi Nga tấn công Ukraine vào ngày 24 tháng 2, ít ai ngờ rằng Ukraine sẽ sống sót. Cuộc kháng chiến anh hùng đã biến định mệnh thành hy vọng, và dẫn đến những lời hứa hỗ trợ quân sự. Nhưng những rạn nứt trong liên minh phương Tây đang xuất hiện ngay khi cuộc chiến bước sang một giai đoạn mới đẫm máu. Tổn thất của Ukraine hiện đang ở mức trung bình 100-200 người mỗi ngày. Bộ trưởng Reznikov nói: “Chúng tôi cần hỗ trợ nhanh chóng, bởi vì bất kỳ sự chậm trễ nào cũng phải trả giá bằng máu của người Ukraine.”

Khi xe tăng Nga vượt qua biên giới Ukraine ở phía bắc, nam và đông, vị cựu luật sư 55 tuổi này mới phụ trách Bộ Quốc phòng chưa đầy 4 tháng. Được bổ nhiệm dân sự vào một vị trí thường do các cựu quân nhân đảm nhận, ông Reznikov dự kiến ​​phần lớn thời gian sẽ phải bận rộn với các cải cách quan liêu. Thay vào đó, ông thấy mình phải tổ chức lại các công việc quốc phòng trong khi tên lửa Nga đang bay trên bầu trời Kyiv.

Cuộc chiến của Reznikov bắt đầu với một cuộc điện thoại lúc 4 giờ sáng từ Valery Zaluzhny, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang của Ukraine, với một thông điệp đầy ẩn ý: “Đã bắt đầu rồi. Có các cuộc tấn công vào hệ thống phòng không và radar. Xâm lược.” Đó là tín hiệu để ông Reznikov hôn tạm biệt vợ và rời văn phòng. Ba tuần tiếp theo ông làm việc cùng một nhóm cố vấn nòng cốt, tất cả đều được trang bị súng trường tự động. Cả nhóm di chuyển khắp các địa điểm bí mật trong thủ đô. “Một trong những điều khó chịu nhất là thức dậy mỗi sáng trên một chiếc giường mới.”

Những chiến thuật đó là một phần của tập hợp các giao thức được phát triển trong quá trình lập kế hoạch tối mật trước cuộc xâm lược. Về mặt công khai, Tổng thống và Bộ trưởng quốc phòng Ukraine đã hạ thấp mối đe dọa chiến tranh. Trong chỗ riêng tư, họ chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất. Hiện ông Reznikov mới có thể tiết lộ một số chi tiết về việc chuẩn bị này. Thủ đoạn chính là tuyên bố các cuộc tập trận quân sự “thường lệ” để bắt chước các cuộc tập trận của Nga và Belarus trong những tuần đầu tiên của tháng Hai. “Đây là cái cớ cho phép chúng tôi bí mật di chuyển các đơn vị quân đội của mình ra khỏi căn cứ thường trực của họ. Khi Nga tấn công, các chàng trai của chúng tôi đã không co cụm lại một chỗ mà đã sẵn sàng với vũ khí, đạn dược và được phân tán khắp Ukraine”.

Người Ukraine có những bất ngờ khác được giấu kín. Họ giấu các hệ thống phòng không và máy bay tấn công, thay thế chúng bằng các mô hình giả. Họ đã ban hành luật mới về phòng thủ lãnh thổ để trang bị vũ khí cho khoảng 100.000 dân thường trong ba ngày. Xã hội cũng tự tổ chức theo những cách mà người Nga không ngờ tới. Nhưng thời điểm quan trọng là khi Volodymyr Zelensky quyết định ở lại Kyiv. “Mọi người đều nghĩ là Tổng thống sẽ bỏ chạy và thành lập chính phủ lưu vong. Nhưng ông Zelensky có kịch bản của riêng mình.”

Các chính phủ phương Tây sau đó đã phải công nhận khả năng của nhà lãnh đạo Ukraine. Và với mỗi chiến thắng chiến thuật trên chiến trường, họ bắt đầu tin rằng Ukraine có cơ hội chiến thắng. Sự phản đối gửi vũ khí bắt đầu tiêu tan. Một hội nghị do Mỹ triệu tập tại căn cứ không quân Ramstein ở Đức vào ngày 26 tháng 4 dường như đã tán thành nguyên tắc trang bị vũ khí cho Ukraine để giành chiến thắng. Ông Reznikov nói: “Phương Tây bắt đầu tin rằng David sẽ đánh bại Goliath.”

Nhưng các trận chiến ác liệt ở miền đông Ukraine cho thấy đánh giá lạc quan đó là quá sớm. Dưới sự chỉ huy mới, các lực lượng Nga đang khai thác sự thiếu hụt của Ukraine về pháo binh, hệ thống tên lửa phóng nhiều lần và máy bay. Nga đang siết chặt các đội quân tinh nhuệ của Ukraine xung quanh thị trấn công nghiệp Severodonetsk. Giao tranh cũng đang nóng lên tại thành phố Sloviansk gần đó.

Nếu tin tức này có vẻ buồn cho cả hai bên, thì điều đó còn tồi tệ hơn cho Ukraine. Những người lính trở về đã kể về việc chỉ huy hỗn loạn và đạn dược cạn kiệt tại tiền tuyến. Dù thiếu kinh nghiệm, những người lính trẻ từ các đơn vị tình nguyện được điều động ra tiền tuyến để thay thế những đồng đội đã ngã xuống. Bộ trưởng nói rằng đây là một hệ quả tất yếu của cuộc xâm lược của Nga. “Làm sao khác được? Những chàng trai trẻ phải ra tiền tuyến, nơi mà không ai muốn họ tới, và họ chết… thế giới cần biết về điều đó. ”

Ukraine hiện cần sự giúp đỡ của phương Tây để ngăn chặn cuộc tấn công dữ dội của Nga, và hỗ trợ tới không đủ nhanh. Ở một số khu vực, quân Nga có hỏa lực gấp 10 lần quân Ukraine. Nhiều hệ thống tên lửa phóng đang được triển khai, dự kiến ​​sẽ đến “sớm… có lẽ trong một tuần, có lẽ là hai.” Nhưng Ukraine cần chúng với số lượng lớn và việc các đồng minh phương Tây có đồng ý gửi chúng hay không có thể phụ thuộc vào cách Nga phản ứng với việc triển khai các hệ thống pháo này.

Các chỉ huy quân sự phương Tây cũng bày tỏ lo ngại rằng Ukraine có thể không thể học được cách sử dụng pháo nhanh như họ muốn. Ông Reznikov bác bỏ điều này: các binh sĩ của ông đã thành thạo hệ thống pháo phương Tây chỉ trong hai tuần, ông nói. Ông tuyên bố rằng Ukraine đã sẵn sàng chuyển đổi vũ khí của mình sang các tiêu chuẩn của NATO trong vòng một tháng. “Như đồng chí Churchill đã nói, hãy đưa cho chúng tôi súng đạn và chúng tôi sẽ làm nốt phần việc còn lại”.

Ông Reznikov tỏ ra lịch sự trước những rạn nứt trong liên minh phương Tây. Mệt mỏi là “một phản ứng tâm lý tự nhiên đối với căng thẳng”; các chính trị gia có “các vấn đề trong nước” phải lo lắng; các nhà lãnh đạo có “nghĩa vụ phải suy nghĩ về hậu quả”. Nhưng đôi khi ông cũng bày tỏ sự thất vọng. Ông Reznikov nói, nếu chiến tranh dạy cho ông một điều, thì đó là các đồng minh của Ukraine nói về nhân quyền và tự do nhiều hơn là thực sự bảo vệ các giá trị này. Ông nói: “Chế độ quan liêu và chủ nghĩa thực dụng của phương Tây hóa ra mạnh hơn nhiều so với các giá trị của nó. Đối với Pháp và Đức, Ukraine là một trở ngại khó chịu cản trở hai nước này có được một cuộc sống thoải mái.” Hỏi: “Ông có kiềm chế được cảm xúc của mình trong những cuộc gọi khó khăn với những người đồng cấp ở Paris và Berlin không?” Trả lời: “Tôi được đào tạo chuyên nghiệp với tư cách là một luật sư, vì vậy câu trả lời là có. Nhưng sau đó, một cách không chính thức, tôi có thể đưa ra một số từ ngữ rất ra gì và này nọ.”

Trên cương vị phó thủ tướng từ năm 2020-21, ông Reznikov đã đứng đầu các cuộc đàm phán hòa bình của Ukraine với Nga về khu vực phía đông Donbas, nơi đã trải qua các cuộc giao tranh từ năm 2014. Kinh nghiệm hòa đàm này đã dạy cho ông rằng Nga không coi các thỏa thuận hòa bình là vĩnh viễn. Điều đó khiến một thỏa thuận đình chiến được đàm phán theo kiểu truyền thống với Điện Kremlin không thể thực hiện được, dù rằng Tổng thống Pháp Emmanuel Macron – người đã nói rằng không được “làm bẽ mặt Nga” – có thể rất mong muốn. Ông nói: “Khi đến thời điểm thích hợp, Ukraine sẽ đàm phán về một kiến ​​trúc an ninh mới ở châu Âu. Điều đó có nghĩa là Ukraine có được đảm bảo an ninh từ các quốc gia mà nó tin cậy.”