Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ Wall Street Journal.

 Áp lực của phương Tây đối với Matxcơva có thể giúp một số doanh nhân Nga giàu có giữ được nhà cửa, ô tô và phục hồi danh tiếng của họ

Cuộc xâm lược Ukraine của Tổng thống Nga Vladimir Putin đã kích hoạt việc sắp xếp lại tài sản của nước Nga trên khắp thế giới. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhằm vào các tỷ phú của nước này, gồm việc đóng băng du thuyền, tài sản và tác phẩm nghệ thuật được cất giữ ở nước ngoài.

Nhưng đối với một nhóm nhỏ khác thuộc tầng lớp thượng lưu của Nga, với khoảng hơn chục chủ ngân hàng sống ở nước ngoài, các lệnh trừng phạt lại có thể khiến họ giữ lại được nhà cửa, ô tô và phục hồi danh tiếng của họ.

Trong nhiều năm, Nga đã truy đuổi các nhà tài phiệt và chủ doanh nghiệp không hợp tác với nhà nước thông qua các tòa án ở phương Tây để lấy lại tài sản mà Điện Kremlin cáo buộc là có được một cách bất hợp pháp. Giờ đây, các chủ sở hữu cũ của một số ngân hàng lớn nhất của Nga, những người đã phải chạy trốn chính phủ Nga để không bị đàn áp đối với những ngân hàng bị cáo buộc tham nhũng, là những người có khả năng hưởng lợi bất ngờ từ các lệnh trừng phạt nhắm vào Matxcơva.

Các luật sư đại diện cho Nga trong các vụ kiện chống lại những người đàn ông ở Mỹ, Anh và Châu Âu hiện đang từ chức. Các nhà lập pháp đầy cảm thông ở Mĩ và Vương quốc Anh đã xem xét lý lẽ của các cựu nhân viên ngân hàng, và thực hiện nhiều biện pháp trừng phạt hơn mà có thể có lợi cho các vụ kiện của họ. Các tòa án đang được yêu cầu xem xét rằng Nga có thể đã thắng các vụ kiện trước đó dựa trên gian lận.

Sergey Belyaev là chủ sở hữu cũ của National Bank Trust, được ngân hàng trung ương Nga tiếp quản vào năm 2014. Matxcơva đã kiện để đòi lại tài sản. Belyaev yêu cầu một tòa án ở Nam Carolina phủ định phán quyết trị giá 900 triệu đô la của tòa án thương mại London chống lại ông và hai người đồng sở hữu NBT, lập luận rằng vụ kiện đã thắng một cách gian lận. Ông Belyaev lập luận rằng tài sản thu thập được của ông sẽ giúp thúc đẩy cuộc chiến.

Các chủ sở hữu NBT trước đây đã nói rằng bộ máy nhà nước đầy quyền lực của Nga đã quốc hữu hóa ngân hàng của họ vì những lý do trời ơi đất hỡi, và sau đó lợi dụng các tòa án phương Tây để tịch thu số tài sản còn lại của họ.

Nga cáo buộc Belyaev và các đồng chủ sở hữu đã che giấu các khoản vay ngân hàng tài trợ cho các dự án kinh doanh của riêng họ và nói sai sự thật về tình trạng của NBT cho các cơ quan quản lý. Ông Belyaev phủ nhận việc mình biết về các khoản vay kinh doanh và những lời nói sai sự thật. Các đồng sở hữu của NBT lập luận rằng họ hoạt động theo tiêu chuẩn của ngân hàng Nga.

Ông Belyaev nói: “Việc công nhận phán quyết này cho phép ngân hàng trung ương Nga có được số vốn, là đi ngược lại lợi ích của Mĩ.” Sau khi phải lưu vong ở Connecticut, ông lấy bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh và chuyển sang môn nhiếp ảnh.

Ilya Yurov, đồng sở hữu NBT, đã định cư ở Anh. Trang viên Gothic trị giá 8 triệu đô la của Yurov đang được một người được ủy thác phá sản rao bán, và Yurov nói ông lo lắng rằng số tiền có thể được dùng cho cuộc chiến Ukraina. Nataliya Yurova, vợ của Yurov, đã viết thư cho người ủy thác phá sản, Mazars, vào tháng 3 để nói rằng việc bán này dường như đang vi phạm các lệnh trừng phạt của Vương quốc Anh và cáo buộc nó là vô đạo đức.

Một phát ngôn viên của Mazars cho biết họ đã được chỉ định ủy thác chung cho các chủ nợ của hai trong số những người đồng sở hữu NBT trước đây thông qua tòa án Vương quốc Anh và bất kỳ giao dịch nào với các thực thể bị trừng phạt đều cần có sự cho phép của tòa án.

Một nhà lập pháp của Vương quốc Anh, Christine Jardine, đã thúc đẩy chính phủ Anh xem xét mở rộng các biện pháp trừng phạt đối với NBT, điều này sẽ khiến việc thi hành bản án đối với những người Nga này khó khăn hơn. Ngân hàng trung ương của Nga đã bị cấm vận vào tháng 2, nhưng NBT và một cơ quan liên quan, Cơ quan bảo hiểm tiền gửi, không có tên trong danh sách cấm vận. Những thực thể đó khiến nảy sinh nhiều vụ kiện.

Một phát ngôn viên của ngân hàng trung ương Nga cho biết các lệnh trừng phạt hiện có đang khiến nỗ lực thu hồi tài sản của nước này trở nên khó khăn hơn, nhưng họ sẽ tiếp tục theo đuổi việc này. Bà cho biết việc xử phạt NBT trực tiếp sẽ chỉ cho phép các chủ sở hữu ngân hàng cũ trốn tránh trách nhiệm về các hành vi biển thủ tài sản.

Bà nói thêm rằng Ngân hàng trung ương Nga “tin tưởng rằng các tòa án và nhà lập pháp của Vương quốc Anh sẽ tiếp tục duy trì các nguyên tắc cơ bản của xét xử công bằng để những kẻ gian lận có thể bị đưa ra xét xử.”

Từ khoảng năm 2014 đến 2018, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga Elvira Nabiullina đã đóng cửa hàng trăm tổ chức tín dụng và tiếp quản một số tổ chức tín dụng lớn nhất, điều mà các nhà đầu tư quốc tế xem là cần thiết vào thời điểm đó. Những người chỉ trích Điện Kremlin nói rằng các vụ tịch thu này đã chuyển giao số tài sản đáng kể cho nhà nước và các ngân hàng đối thủ, đồng thời trở thành cửa sau để chuyển thêm vốn cho những ngân hàng được ưu ái. Nhà nước Nga đã củng cố sự kìm kẹp của mình đối với nền kinh tế với hơn 70% ngân hàng được kiểm soát.

Dân biểu Mĩ Steve Cohen (Dân chủ, Tennessy) Và John R. Curtis (Cộng hòa, Utah) đã hối thúc Tổng thống Biden trong một lá thư hồi tháng 5 về các biện pháp trừng phạt bổ sung nhằm ngăn chặn việc Nga quốc hữu hóa các công ty tài chính tư nhân, nói rằng điều đó có thể giúp bảo vệ “những người bất đồng chính kiến dũng cảm ​tại Nga ​và những người phản đối Putin ở nước ngoài ”để áp dụng lệnh trừng phạt trực tiếp lên Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi của Nga.

Các mục tiêu pháp lý của DIA bao gồm Sergey Leontiev và Alexander Zheleznyak, vốn sở hữu Probusinessbank, mà đã bị rút giấy phép vào năm 2015. Trước đó, một đơn vị của ngân hàng này đã cố gắng phát hành thẻ ghi nợ hợp tác với lãnh đạo đối lập Nga Alexei Navalny, với việc chi trả 1% số tiền giao dịch cho quỹ của ông ta.

Vào năm 2019, DIA đã yêu cầu ông Leontiev nộp các tài liệu tại tòa án Quận Nam New York để sử dụng trong thủ tục phá sản của ngân hàng ở Nga. DIA cáo buộc ông đã khiến ngân hàng mất khả năng thanh toán. Leontiev nói rằng việc tiếp quản ngân hàng là một sự chiếm đoạt vì thái độ chính trị của ông.

DIA cho biết trong một tuyên bố gửi qua email rằng cơ quan này hoạt động như một nhà quản lý phá sản và không có lợi ích chính trị nào. Người phát ngôn của ngân hàng trung ương cho biết các thái độ chính trị của các chủ sở hữu Probusinessbank chưa bao giờ được điều tra.

Người phát ngôi nói: “Chúng tôi chỉ quan tâm đến việc lấy lại tiền mà những nhân viên ngân hàng bỏ trốn này đã biển thủ với số lượng lớn trong ngân hàng của họ.”

Vụ kiện chống lại ông Leontiev ở Áo đã gây ra chấn động vào mùa xuân này khi một công ty luật làm việc cho DIA cắt đứt quan hệ với tất cả các khách hàng thân cận với Điện Kremlin.

Một luật sư đại diện cho quyền lợi ích Nga trong một vụ án tại Hà Lan chống lại Dmitry Ananyev, người sở hữu một ngân hàng khác, Promsvyazbank, cùng với anh trai Alexei, cũng đã rút lui. Vụ kiện nhằm thu hồi hơn 1 tỷ đô la Mỹ mà Nga cáo buộc hai anh em đã chiếm đoạt, trong khi họ phủ nhận.

Nga đã quốc hữu hóa ngân hàng Promsvyazbank vào năm 2017 và thay đổi nhiệm vụ của ngân hàng này ngay sau đó để trở thành ngân hàng dành riêng cho quân đội. Các nước phương Tây đã cấm vận Promsvyazbank vào tháng Hai.

Ông Ananyev nói rằng nhà nước đã lấy ngân hàng của ông vì họ muốn nó. “Tôi đã mất tất cả những gì tôi đã xây dựng trong hơn 20 năm, và cuộc sống của tôi bây giờ là chống lại những cáo buộc vô lý chống lại tôi,” ông nói. Các phiên tòa khác chống lại Ananyev đang được chờ xử lý, bao gồm cả một vụ kiện do NBT đưa ra ở Síp.

Ananyev và anh trai bắt đầu nhập khẩu máy tính vào đầu những năm 1990 sau cải cách perestroika của Mikhail Gorbachev và trở thành tỷ phú từ bất động sản, truyền thông và ngân hàng. Ông thường xuyên chiêu đãi các quan chức quyền lực của Nga, bao gồm cả bà Nabiullina, thống đốc ngân hàng trung ương, tại một nhà hát mà ông tài trợ.

Vào năm 2017, ngân hàng trung ương nói với Promsvyazbank rằng họ cần vốn để trang trải các khoản nợ xấu. Ngân hàng đã cho hai ngày để ngân hàng này xoay tiền mặt, điều mà ngân hàng không thể làm được.

Matxcơva sau đó cáo buộc hai anh em đã biển thủ tiền từ ngân hàng. Ông Ananyev cùng gia đình bỏ chạy khỏi ngôi nhà của họ gần Điện Kremlin đến một ngôi nhà thuê ở Limassol, Síp, một thị trấn nghỉ mát ven biển được người Nga ưa chuộng. Nga đã cố gắng đưa hai anh em vào danh sách truy nã của Interpol. Interpol từ chối, nói rằng các yêu cầu này dường như có động cơ chính trị.

Tài sản của ông Ananyev, bao gồm một ngôi nhà ở Matxcơva và một chiếc máy bay tư nhân cho thuê, đã bị Nga đóng băng. Các nhà chức trách Nga cũng tịch thu bộ sưu tập hơn 5.000 bức tranh theo chủ nghĩa hiện thực của Nga và Liên Xô của anh trai ông.

Người phát ngôn của ngân hàng trung ương cho biết, “Rõ ràng là số tiền mà các chủ ngân hàng cũ sử dụng để chi trả cho lối sống xa hoa của họ đã có được thông qua các hoạt động mờ ám.”

Hiện nay, ông Ananyev dành thời gian ở Síp để chuẩn bị cho các vụ kiện pháp lý của mình và ăn tối với gia đình tại một quán rượu phục vụ cá tươi trên khăn trải bàn đã được kiểm tra. Họ cũng dành thời gian ở dãy núi Alps của Pháp, nơi ông Ananyev tìm kiếm các loại nấm hoang dã.

Ông Ananyev nói rằng ông thấy phiền lòng khi thấy ngân hàng mà ông tạo ra để tài trợ cho nền kinh tế Nga thay vào đó lại được sử dụng để tài trợ cho chiến tranh với Ukraine. Ông không muốn những vụ kiện chống lại ông sẽ góp phần vào kho tàng chiến tranh.

Ananyev nói: “Tôi không mong đợi những rắc rối của mình kết thúc trong một sớm một chiều, nhưng tôi hy vọng là vậy.”