Nghiên Cứu Lịch Sử

Pano ủng hộ Nga ở Melitopol, vùng Zaporizhzhia, Ukraina. Sergei Malgavko / TASS

Konstantin Skorkin

3 tháng Mười Hai 2022

Biên dịch: GaD

Cuộc phản công thành công của Ukraina ở các vùng Kharkiv và Kherson có nghĩa là một bộ phận lớn ở phía đông nam nói tiếng Nga của đất nước đang quay trở lại đấu trường chính trị Ukraina. Là trung tâm của các đảng chính trị thân Nga, khu vực này luôn giữ một vị trí khác biệt trong nền chính trị của đất nước, và thậm chí sau năm 2014, đã tìm cách đưa ra một giải pháp thay thế cho quỹ đạo châu Âu-Đại Tây Dương của Kyiv. Giờ đây, sau cuộc xâm lược tàn khốc của Nga, miền đông nam Ukraina đang tìm kiếm một bản sắc mới và các nhà lãnh đạo chính trị.

Trớ trêu thay, những khu vực hứng chịu gánh nặng xâm lược của Nga lại là những khu vực luôn có nhiều khả năng bỏ phiếu cho các đảng chính trị thân Nga nhất. Chỉ hai năm trước, Khối Cương lĩnh Đối lập thân Nga–Vì Sự sống của Viktor Medvedchuk đã giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử địa phương cho các cơ quan lập pháp khu vực Zaporizhzhia, Mykolaiv, Odesa và Kherson.

Trong những năm gần đây, bất chấp căng thẳng gia tăng với Nga và nguy cơ chiến tranh, phần này của Ukraina nói chung vẫn giữ thái độ tích cực đối với nước láng giềng phía đông: 53% phía đông và 45% phía nam Ukraina có thiện cảm với Nga. Một số — mặc dù không nhiều — đã ủng hộ việc thống nhất với Nga: 22% ở vùng Luhansk, và 11% ở vùng Kherson.

Cuộc xâm lược của Nga phần lớn đã chấm dứt tình cảm thân Nga này: đến tháng Năm 2022, chỉ 4% miền đông và 1% miền nam Ukraina vẫn có cái nhìn tích cực về Nga. Mặt khác, sự ủng hộ Ukraina gia nhập NATO đã tăng lên mức cao kỷ lục: 69% phía đông và 81% phía nam, tăng từ 36% phía đông và 48% phía nam, được ghi nhận trong một cuộc thăm dò hồi tháng Hai.

Sở thích văn hóa và lịch sử cũng đã thay đổi đáng kể — 68% số người được hỏi từ miền nam và 53% từ miền đông hiện mô tả tiếng Ukraina là ngôn ngữ mẹ đẻ của họ, mặc dù 49% người miền nam và 47% ở miền đông vẫn cho biết họ sử dụng cả tiếng Ukraina và tiếng Nga trong cuộc sống hàng ngày.

Những thay đổi lớn trong quan điểm của công chúng không còn chỗ cho các dự án chính trị dựa trên ý tưởng về một bản sắc đông nam riêng biệt, trong khi bất cứ điều gì liên quan đến Nga hiện đều độc hại. Các chính trị gia địa phương có thể bỏ cuộc hoặc thích nghi. Thị trưởng Odesa Gennadiy Trukhanov là một trường hợp điển hình: cho đến mùa hè năm nay, ông phản đối việc dỡ bỏ tượng đài Catherine Đại đế của thành phố, nhưng giờ đây lại ủng hộ .

Trở lại năm 2014, khi cuộc chiến Donbas bắt đầu và Nga sáp nhập Krym, giới tinh hoa địa phương ở những khu vực đó không phải đối mặt với tình trạng khó xử như vậy. Thật vậy, hầu hết trong số họ đã tìm thấy một vị trí trong các cấu trúc chính trị mà Nga đã tạo ra. Khoảng thời gian này, sự hợp tác trong các lãnh thổ bị chiếm đóng là rất hiếm. Ví dụ, phe Đối lập trong Hội đồng Thành phố Kherson đã lên án việc Nga chiếm đóng thành phố. Phần lớn, các chính trị gia thân Nga ở địa phương là những kẻ cơ hội tham nhũng, những người phản đối Kyiv để bảo vệ các thái ấp của họ hơn là vì bất kỳ niềm tin ý thức hệ nhiệt thành nào.

Chỉ một số ít mạo hiểm nghiêng về phía Nga, chẳng hạn như cựu thành viên Đảng Các khu vực Vladimir Saldo, người từng là thị trưởng của Kherson từ năm 2002 đến 2012 và hiện đứng đầu chính quyền khu vực do Nga chỉ định (mặc dù không còn ở Kherson nữa). Bất chấp những báo cáo trước đó về cái chết của ông ta, Saldo dường như vẫn giữ vị trí cho đến bây giờ, nhưng nhiều người khác rõ ràng đã phải trả giá bằng việc đổi phe.

Phó của Saldo, Kirill Stremousov, đã chết trong một vụ tai nạn xe hơi bí ẩn vào đêm trước khi quân Nga rút khỏi Kherson. Alexei Kovalev, một doanh nhân người Kherson, người từng đại diện cho đảng Người phục vụ Nhân dân của Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tại quốc hội Ukraina và sau đó xuất hiện tại cuộc họp với Sergei Kiriyenko, quan chức Kreml, với tư cách “đại diện nông dân”, đã bị sát hại trong hoàn cảnh không rõ ràng. Lực lượng Phòng thủ Lãnh thổ Ukraina bị cáo buộc đã giết Thị trưởng Kreminna Vladimir Struk, người đã ủng hộ phe ly khai vùng Luhansk thân Nga, trong khi bọn cướp bóc người Nga ở Bucha đã giết cựu nghị sĩ Alexander Rzhavsky, người đã tích cực ủng hộ đối thoại với Nga.

Hành động phản quốc của một số chính trị gia thân Nga của đất nước đã khiến chính phủ toàn quyền đàn áp tất cả các dự án chính trị cũ ở phía đông nam. Mười hai đảng chính trị đã bị cấm, bao gồm đảng Nền tảng đối lập thân Nga – Vì cuộc sống và Khối đối lập ôn hòa hơn. Các phe nhóm trong quốc hội và cơ quan lập pháp địa phương cũng bị giải tán.

Trong khi đó, cá nhân các chính trị gia có quan hệ với Kreml đã tản mác theo chiều gió. Viktor Medvedchuk đã bị bắt và sau đó được giao cho Nga để đổi lấy các tù nhân chiến tranh Ukraina, trong khi các nhà lãnh đạo của Nền tảng đối lập đã trốn khỏi đất nước trước cuộc xâm lược của Nga. Cánh ôn hòa hơn của đảng, liên kết với Yuri Boyko và Sergei Levochkin, đang cố gắng đăng ký một phe quốc hội mới, nhưng cơ hội để họ lấy lại ảnh hưởng trước đây, là rất mong manh.

Dự án chính trị “Ukraina nói tiếng Nga” đang tan tành mây khói. Thất bại trong việc hình thành một giải pháp thay thế hấp dẫn cho véc tơ châu Âu-Đại Tây Dương, những người ủng hộ nó đã chọn tìm đến mô hình độc tài của Nga, và do đó đã gắn liền với nỗi nhớ Liên Xô và tham nhũng thời hậu Soviet.

Tuy nhiên, chính Kreml đã giáng đòn cuối cùng vào các lực lượng thân Nga ở Ukraina bằng cách giải phóng cỗ máy chiến tranh của họ chống lại các khu vực trung thành trong lịch sử, khiến chính phủ Ukraina phải loại bỏ tàn dư của họ — với sự ủng hộ áp đảo của công chúng.

Cho dù cuộc chiến hiện tại ở Ukraina kết thúc như thế nào, thật khó để tưởng tượng sự tái xuất hiện của các đảng chính trị thân Nga. Các quan chức Ukraina đã nhiều lần nói rằng họ sẽ không cho phép điều đó xảy ra.

Tuy nhiên, sự sụp đổ của hệ thống cũ khiến vùng đông nam thân Nga trước đây không còn đại diện chính trị. Mặc dù khó có thể nhận ra những phác thảo tương lai của nền chính trị Ukraina qua màn sương chiến tranh, nhưng có thể đảng Người phục vụ Nhân dân của Zelensky, vốn đã khá nổi tiếng trong khu vực trước chiến tranh, sẽ cố gắng lấp đầy khoảng trống.

Các nhà lãnh đạo khu vực mới đã nổi lên, chẳng hạn như thống đốc khu vực Mykolaiv Vitaly Kim, người đã trở thành một cái tên quen thuộc ở Ukraina nhờ các bài phát biểu qua video của ông trong quá trình bảo vệ thành phố vào mùa xuân này. Những người khác sẽ tham gia cùng ông trong những gì sẽ trở thành một nền dân chủ thời chiến, bao gồm các cựu chiến binh, nhà hoạt động công ích và tình nguyện viên.

Chủ nghĩa dân túy theo chủ nghĩa dân tộc Ukraina có thể sẽ nở rộ ở phía đông nam đất nước, mặc dù nó sẽ đi kèm với hương vị “lòng yêu nước nói tiếng Nga” của khu vực: xét cho cùng, cấu trúc ngôn ngữ của khu vực có thể sẽ không thay đổi đáng kể trong một thế hệ. Nhưng sẽ không còn bất kỳ mảnh đất màu mỡ đáng kể nào cho các lực lượng thân Nga. Điều đó đã chắc chắn trong quá khứ.

Nguồn: https://www.themoscowtimes.com/2022/12/03/what-next-for-Ukrainas-formerly-pro-russian-regions-a79580