Nghiên Cứu Lịch Sử

Người dân đeo khẩu trang băng qua đường ở Bắc Kinh. Các nhà khoa học cảnh báo Trung Quốc sẽ đối mặt với nhiều đợt lây nhiễm Covid-19 do biến thể Omicron đột biến để lây lan nhanh hơn và lẩn tránh khả năng miễn dịch. Ảnh: EPA-EFE

Donald Low

Ngày 6 tháng Một 2023

Biên dịch: GaD

• Bắc Kinh đột ngột chấm dứt lập trường zero-Covid sau ba năm nghiêm ngặt nhưng giới phân tích sẽ tốn nhiều thời gian hơn nữa để tìm ra chi phí thực sự của chính sách này.
• Vẫn còn phải xem liệu vết sẹo gây ra cho các bộ phận của nền kinh tế Trung Quốc có thể được đảo ngược nhanh chóng hay không khi cuối cùng cửa mở trở lại.

Rõ ràng là Trung Quốc đại lục đã thất bại trong việc mở cửa trở lại do đại dịch Covid-19. Sau ba năm duy trì chính sách nghiêm ngặt zero-Covid, sự ngạc nhiên về sự thay đổi chỉ bị vượt qua bởi câu hỏi tại sao một chính sách tốn kém, không bền vững như vậy lại được theo đuổi quá lâu.

Các kinh tế gia và sử gia sẽ dành nhiều năm để cố gắng tìm ra câu trả lời cho ba bí ẩn liên quan đến việc xử lý đại dịch (sai lầm) của Trung Quốc.

Đầu tiên là câu hỏi về chi phí thực sự của chính sách zero-Covid là bao nhiêu, và đặc biệt, liệu chúng có đáng để chi trả hay không.

Hầu hết các ước tính đáng tin cậy đều chỉ ra hơn một triệu ca tử vong do Covid trong ba tháng tới. Với thiệt hại kinh tế mà Covid-19 gây ra – đặc biệt là vào năm 2022 khi phần còn lại của thế giới đã dỡ bỏ hầu hết các hạn chế trong thời kỳ đại dịch – các sử gia và kinh tế gia chắc chắn sẽ đặt câu hỏi: tất cả những điều đó để làm gì?

Các quan chức giương cờ Trung Quốc dọc Bến Thượng Hải. Trung Quốc đang loại bỏ chính sách nghiêm ngặt zero-Covid sau ba năm đóng cửa, thử nghiệm hàng loạt bắt buộc, kiểm dịch tập trung và theo dõi hợp đồng. Ảnh: Bloomberg

Một phân tích về hậu quả của zero-Covid cũng phải bao gồm các chi phí y tế trực tiếp, đặc biệt là số ca tử vong quá mức do các tình trạng khác không được coi là kết quả của các hạn chế zero-Covid, sản lượng bị mất do ngừng hoạt động kinh tế và tác hại gây ra cho cuộc sống và sức khỏe tâm thần của mọi người như là kết quả của việc phong tỏa kéo dài và đôi khi cách ly tùy tiện hàng triệu người.

Bí ẩn thứ hai mà các sử gia sẽ cố gắng giải đáp là tại sao một chính sách rõ ràng là thiển cận và không bền vững như zero-Covid lại được duy trì quá lâu và với sự cuồng nhiệt về ý thức hệ như vậy.

Điều gì đã xảy ra với chủ nghĩa thực dụng, cách tiếp cận khoa học và tư duy dài hạn vốn được ca ngợi là dấu ấn của nhà nước Trung Quốc trong 40 năm đầu cải cách và mở cửa?

Khi vắc-xin Covid-19 hiệu quả cao xuất hiện vào đầu năm 2021, zero-Covid đại diện cho phản đề của những ưu điểm này trong quản trị.

Tháng Mười 2021, tôi lập luận rằng zero-Covid là một chính sách thiển cận, chỉ ra rằng “nếu biên giới của Trung Quốc vẫn đóng cửa với thế giới bên ngoài trong vài năm tới ngay cả khi phần còn lại của thế giới dần dần có thêm khả năng miễn dịch với Covid-19, cuối cùng khi nó mở ra, Covid-19 (và bất kỳ biến thể nào đang lưu hành sau đó) sẽ tiếp xúc với dân số ngây thơ nhất thế giới với Covid… Có khả năng sẽ có mức độ lây nhiễm cao có thể áp đảo các bệnh viện công của Trung Quốc”.

Thương thay, dự đoán đó đã xảy ra.

Nó cũng khiến người ta tin rằng zero-Covid đã bị bỏ rơi quá nhanh khi hệ thống chăm sóc sức khỏe của Trung Quốc và những người già chưa được tiêm phòng đầy đủ rõ ràng là không chuẩn bị tốt cho sự thay đổi chính sách 180⁰. Nhưng có khả năng zero-Covid đã được hệ tư tưởng hóa và theo đuổi một cách giáo điều đến mức không bộ phận chính nào trong hệ thống hành chính rộng lớn của Trung Quốc có phương tiện, hoặc thậm chí được phép, sẵn sàng chuyển sang sống chung với Covid.

Bệnh nhân nằm trên giường ở hành lang trong khoa cấp cứu của Bệnh viện Trung Sơn Thượng Hải hồi đầu tháng. Ảnh: Reuters

Thất bại trong việc chuẩn bị cho quá trình chuyển đổi không chỉ là thất bại về nhận thức hay trí tưởng tượng; đó cũng là một thất bại của truyền thông chính sách.

Khi zero-Covid có hiệu lực, bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc đã hoạt động quá mức để thổi phồng sự nguy hiểm của Covid, bôi nhọ các chính phủ khác (đặc biệt là phương Tây) vì đã chọn sống chung với virus và khoe khoang rằng Trung Quốc thành công với Covid-19 cho thấy hệ thống chính phủ của nó vượt trội về mặt đạo đức so với nền dân chủ tự do.

Sự kiêu ngạo này đã phản tác dụng, và bộ máy truyền thông của nhà nước Trung Quốc giờ đây phải đối mặt với một công chúng ngày càng hoài nghi và không tin tưởng. Việc truyền thông chính sách như vậy không chỉ tạo ra sự tin tưởng thái quá vào việc zero-Covid, mà còn có thể ngăn cản nhiều công dân Trung Quốc lớn tuổi tiêm vắc xin.

Một cách tế nhị hơn, như tôi cũng đã lập luận trong bài bình luận vào tháng Mười 2021 đó, trong khi nhà nước Trung Quốc “rất mạnh mẽ trong việc huy động tình cảm của công chúng, đảm bảo sự tuân thủ và xây dựng cơ sở hạ tầng mới… thì lại kém hơn đáng kể khả năng tối ưu hóa giữa các biện pháp ngăn chặn và giảm thiểu, trong việc duy trì mức đầu tư cao vào chăm sóc sức khỏe cộng đồng và thuyết phục người dân chấp nhận rằng Covid vẫn ở đây.”

“Những điều này đòi hỏi những khả năng mà các chính phủ độc tài thường thiếu: tôn trọng sự đa dạng và tranh luận trong các lựa chọn chính sách, và một công dân tích cực có phương tiện để kiểm tra và đặt câu hỏi cho nhà nước,” tôi viết.

Bí ẩn thứ ba mà các nhà kinh tế có thể suy ngẫm trong tương lai là tại sao sự phục hồi kinh tế được dự đoán rộng rãi và việc nối lại câu chuyện tăng trưởng của Trung Quốc sau khi từ bỏ chế độ zero-Covid, lại không thành hiện thực vào năm 2023.

Hành khách đeo khẩu trang đi bộ qua Sân bay Quốc tế Thủ đô Bắc Kinh tháng trước. Ảnh: EPA-EFE

Mặc dù tiêu dùng trong nước có khả năng tăng trưởng mạnh trong năm nay, nhưng nó có thể bị kìm hãm bởi ít nhất hai hạn chế: tăng trưởng thu nhập bị suy yếu do tỷ lệ thất nghiệp (thanh niên) cao hơn và mất việc làm do zero-Covid, và lĩnh vực bất động sản vẫn trì trệ.

Gần 70% tài sản hộ gia đình Trung Quốc gắn liền với bất động sản và chừng nào lĩnh vực này không phục hồi mạnh mẽ, thì tăng trưởng tiêu dùng nội địa Trung Quốc sẽ yếu hơn nhiều so với mức có thể.

Mặc dù chính quyền Trung Quốc có thể sẽ cố gắng hỗ trợ lĩnh vực bất động sản đang ốm yếu bằng chính sách tiền tệ nới lỏng hơn, nhưng họ cũng bị hạn chế bởi mục tiêu chính sách lớn hơn là “sự thịnh vượng chung” và giáo điều rằng “nhà ở là để ở, không phải để đầu cơ”.

Điều đó khiến chính sách tài khóa trở thành phương tiện tiềm năng chính để chính quyền Trung Quốc thúc đẩy tiêu dùng trong nước, nhưng bằng chứng gần đây cho thấy sự miễn cưỡng sâu xa trong việc dựa vào các khoản trợ cấp để thúc đẩy nền kinh tế.

Mối quan tâm lớn hơn là liệu vết sẹo gây ra cho các bộ phận trong chuỗi cung ứng của Trung Quốc có thể được sửa chữa nhanh chóng hay không. Sự thất thường mà chính quyền Trung Quốc áp đặt các biện pháp phong tỏa làm gián đoạn chuỗi cung ứng mỏng manh đã khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài dễ dàng chấp nhận ý tưởng rời khỏi Trung Quốc hơn, ngay cả khi điều này kéo theo chi phí cao hơn.

Liệu việc mở cửa trở lại của đất nước có đảo ngược xu hướng này hay không vẫn còn phải xem./.

https://www.scmp.com/week-asia/opinion/article/3205747/chinas-zero-covid-policy-botched-reopening-will-puzzle-historians-years-come?module=AI_Recommended_for_you_In-house&pgtype=homepage