Nghiên Cứu Lịch Sử

Cù Tuấn dịch từ Wall Street Journal.

BUCHA, Ukraina — Vào đầu tháng Ba, Volodymyr Borovchenko đi bộ vượt dốc trên đường phố Yablunska để làm công việc tại một ngôi nhà dành cho trẻ em có nhu cầu đặc biệt — và anh đi thẳng vào khu vực cấm quân sự của Nga.

Quân đội Nga, dù bị quân đội Ukraina chặn đứng đường tiến vào Kyiv, đã chiếm đóng Bucha vài ngày trước đó. Sau khi nói với người dân địa phương rằng họ đang lo lắng rằng có ai đó đang báo cáo vị trí của họ cho quân Ukraina, các binh sĩ Nga đã ra lệnh cho mọi người tránh xa khỏi con phố Yablunska chạy song song với sông Bucha ở rìa phía nam của thị trấn.

Đối với ông Borovchenko, đi qua phố Yablunska là cách duy nhất để đi làm. Một người bạn sống ở hiện trường cho biết một tay súng bắn tỉa đã bắn viên giám đốc 68 tuổi này, khiến ông ngã xuống đường trước cánh cổng xanh đầy mảnh đạn. Vào thời điểm lực lượng Nga rút lui vào tuần trước, 17 xác chết còn nằm trên phố Yablunska, theo một người, mà chỉ cho biết họ và tên đệm của mình là Vasyl Mykolayovych.

Các vụ xả súng tại phố Yablunska là một phần trong những gì người dân và các quan chức Ukraina cho là một cuộc giết chóc, cưỡng hiếp và cướp bóc. Nó đánh dấu sự chiếm đóng kéo dài một tháng của Nga tại Bucha, một thị trấn nằm ở cuối đồi ở ngoại ô phía tây bắc của Kyiv. Các quan chức Ukraina cho biết hàng trăm thường dân đã thiệt mạng ở đó. Các quan chức này muốn biến Bucha thành nơi trưng bày hàng đầu nhằm mục đích điều tra về tội ác chiến tranh tiềm tàng trong các vùng bị quân Nga chiếm đóng.

Moscow đã phủ nhận việc họ nhắm mục tiêu vào dân thường trong cuộc tấn công quân sự vào Ukraina và nói rằng các đoạn video và hình ảnh chụp từ Bucha là được dàn dựng.

Liên lạc vô tuyến bị cơ quan tình báo đối ngoại Đức BND nghe trộm được đã ghi lại nội dung quân Nga nói về việc giết hại dân thường ở Bucha và các khu vực khác ở Ukraina trước khi họ rút lui. Theo một người quen thuộc với vấn đề này, các vụ nghe trộm lần đầu tiên được tạp chí Spiegel của Đức đưa tin, đã được thuật lại cho các chính trị gia và quan chức Đức vào hôm 6/4, theo một người quen thuộc với vấn đề này.

Theo người dân và giới chức Ukraina, đối mặt với những tổn thất ngày càng gia tăng trong bối cảnh quân Ukraina kháng cự gay gắt, các binh sĩ Nga đóng quân trên khắp thị trấn đã trút sự thất vọng của họ lên người dân địa phương. Người dân cho biết quân Nga đã giết một số người để khủng bố dân chúng, và những người khác mà họ nghi ngờ đã chỉ điểm các vị trí của quân Nga.

Maria Rusyn, một phụ nữ 48 tuổi cho biết: “Họ đã biến thành những con thú”. Vết máu vẫn còn hiện rõ trên cửa nhà để xe.

Hàng xóm của bà, Vladyslav Verhynskiy, 31 tuổi, một cựu quân nhân, đã không trở về sau khi đi ra ngoài đổ rác hai tuần trước.

Mẹ của anh, Lyudmyla Verhynska, cho biết bà đã cầu xin quân đội Nga đóng tại một khu chung cư gần đó cho biết vị trí của con mình nhưng không có kết quả.

Một tuần sau, bà cho biết đang đi nhặt củi trong sân của một ngôi nhà gần đó thì phát hiện xác con trai mình nằm trên vũng máu với gần hết khuôn mặt bị thổi bay mất. Xác hai người hàng xóm đã trú ẩn trong căn hộ của bà nằm bên cạnh anh.

Theo các quan chức địa phương, việc tử vong của dân thường tăng nhanh đến mức nhà xác không còn chỗ trống. Một số người chết được chôn trong một ngôi mộ tập thể bên cạnh Nhà thờ Thánh Andrew ở trung tâm thị trấn, cũng như trong những hố và rãnh được đào vội vàng. Hàng chục thi thể nằm la liệt trên đường phố.

Bà Rusyn nói: “Những điều bạn không thể thấy trong một cơn ác mộng đã xảy ra ở đây.”

Hôm 7/4, các công nhân tại đây đã chất những thi thể được thu thập trong ba ngày qua vào một chiếc xe tải tại nghĩa trang Bucha. Ba mươi ba túi đựng thi thể màu đen nằm trên mặt đất, một số có tên được đánh dấu trên băng đỏ: “Dì Masha,” “Anya,” “Zhanna.” Các cảnh sát đã mở túi và kiểm tra chúng trước khi chúng được chở đi. Một túi đựng hài cốt của một cậu bé khoảng 12 tuổi. Các túi xác này được vận chuyển đến các nhà xác ở các thành phố gần đó.

Quân Nga tiến vào Bucha vào ngày thứ tư của cuộc chiến, ngày 27 tháng 2, với kế hoạch của Điện Kremlin là một cuộc tấn công chớp nhoáng nhằm chiếm thủ đô Kyiv của Ukraina và lật đổ các nhà lãnh đạo của nước này. Tuy nhiên, quân đội Nga đã vấp phải sự kháng cự quyết liệt.

Xe tăng và các phương tiện bọc thép khác tiến theo phố Vokzalna hướng về phía sông Bucha, một trong những rào cản tự nhiên cuối cùng giữa quân Nga và Kyiv. Một nhóm gồm 50 tình nguyện viên Ukraina ở phía đầu bên kia đã đẩy lùi một số phương tiện cố gắng băng qua một cây cầu, ép chúng phải quay trở lại giao lộ với phố Yablunska. Khi chiếc xe bọc thép di chuyển qua những ngôi nhà có cổng vào ngăn nắp, pháo binh và drone của Ukraina đã phóng ra một seri đòn tấn công bằng tên lửa, phá hủy phần lớn đoàn xe và thiêu sống các binh sĩ Nga.

“Vào ngày 27, chúng tôi ra ngoài để xem xét các xe bị phá hủy,” Viktor Shatylo, người sống gần nơi bị tấn công, cho biết. “Chúng tôi nghĩ rằng mọi thứ đã hoàn tất, nhưng đây mới chỉ là bước khởi đầu.”

Sau khi nhanh chóng đẩy lui quân phòng thủ Ukraina, các lực lượng Nga đã chiếm đóng Bucha vào đầu tháng Ba.

Người dân địa phương nhận thấy quân đội Nga không chuẩn bị sẵn sàng cho việc chiếm đóng. Được tô điểm bằng chữ Z bằng sơn trắng, xe tải và ô tô của Nga thường bị lạc đường khi chạy qua thị trấn. Một nhóm binh sĩ Nga đã lái xe đến tòa thị chính và xé tấm bản đồ lưu niệm trên tường, một người đàn ông địa phương cho hay.

Quân Nga đã ở trong những ngôi nhà trống của những người đã chạy trốn, đồng thời thiết lập các căn cứ và đồn bốt khắp thị trấn với các sĩ quan trực làm việc suốt ngày đêm và các xe bọc thép được ngụy trang đậu gần đó.

Trong những ngày đầu của cuộc chiếm đóng, một số người dân địa phương cho biết, người Nga đã đối xử lịch sự với người dân địa phương và một số binh sĩ đã tâm sự rằng họ không hiểu lý do họ lại đến Bucha, hoặc một cuộc chiến như thế này để làm gì.

Lora Khvorostyna, người phụ trách một trường mẫu giáo nơi hàng trăm người dân địa phương đã chọn làm nơi ẩn náu trong tầng hầm, trong khi đi tìm xăng cho máy phát điện thì cô đã chạm trán với hai chiếc xe tăng của Nga.

“Cô có bị điên không? Có một tay súng bắn tỉa ở đây đấy!” cô nhớ lại cảnh báo của chỉ huy xe tăng.

Cô kể lại là anh ta hút xăng từ một chiếc xe bị bỏ hoang và đưa nó cho cô. “Nếu ông tôi phát hiện ra tôi ở đây, ông ấy chắc sẽ bật dậy trong mộ mất,” cô kể lại. Người lính cho biết, ông của anh ta sinh ra ở Chernihiv, miền bắc Ukraina.

Người dân địa phương cho biết khoảng một tuần sau khi bắt đầu chiếm đóng, bầu không khí trở nên tăm tối. Xe quân sự mới đã đến Bucha.

Quân Nga đã thiết lập lệnh giới nghiêm, yêu cầu người dân địa phương ở trong nhà sau 4 giờ chiều và bố trí các tay súng bắn tỉa trong các tòa nhà cao nhất của thị trấn. Người dân địa phương cho biết họ ngửi thấy mùi rượu trong hơi thở của binh sĩ Nga tại các trạm kiểm soát.

Đường Yablunska trở thành tâm điểm của giao tranh. Bên kia sông Bucha là thị trấn Irpin, nơi giao tranh đang diễn ra ác liệt giữa các lực lượng Nga và Ukraina. Chỉ cần đi qua ngã rẽ từ phố Yablunska và theo đường Vokzalna là sẽ đến Irpin.

Serhiy Zubenko, một cư dân 56 tuổi sống trên phố Yablunska, cho biết các binh sĩ cảnh báo các cư dân rằng họ có lệnh bắn vào bất cứ ai bước ra đường.

Phía sau 306B phố Yablunska, hai người lính Nga kiểm tra giấy tờ của một người đàn ông tên Leonid, trong khi Iryna Hryhorivna, người chỉ cho biết họ và tên đệm, theo dõi từ cửa sổ căn hộ của cô. Khi Leonid quay lưng bỏ đi, một trong những người lính đã rút súng ra.

“Anh ta bắn ngay vào đầu Leonid,” cô nói. “Leonid ngã ngay bên chiếc ô tô gần cửa sổ của chúng tôi. Họ bước qua xác anh ta và bỏ đi”.

Người phụ nữ này cho biết, các binh sĩ Nga đã đột nhập vào nhà của một phụ nữ 39 tuổi tên là Natalya và tìm thấy các đoạn ghi âm trên điện thoại di động của chồng cô mô tả các hoạt động di chuyển của quân đội Nga.

Natalya nói, họ che mắt chồng cô bằng một chiếc khăn được giữ cố định bằng băng keo và đưa anh đến một ngôi nhà trống dọc đường. Qua một khe nhỏ, anh thấy họ bắt đi hai người đàn ông khác và sau đó nghe thấy hai tiếng súng nổ. Bị bỏ lại một mình trên phố trong giây lát, anh chạy thục mạng qua các sân và nhảy qua hàng rào.

Những người lính quay trở lại nhà của Natalya và đưa cô cùng cậu con trai 19 tuổi xuống tầng hầm của một tòa nhà dân cư gần đó, nơi chỉ huy địa phương của Nga đóng trụ sở.

“Mang nó đi và bắn chết nó luôn,” cô nhớ lại một trong những người lính nói. Rốt cuộc cô không bị bắn, và thay vào đó, họ nhốt cô trong nhà, chờ chồng cô quay trở về.

Xa hơn ở phố Yablunska, quân đội Nga đã tiếp quản Nhà máy sản xuất thủy tinh Bucha, nơi mà người dân địa phương cho rằng đã trở thành địa điểm xảy ra các vụ mất tích và giết người.

Từ ban công trong căn hộ tầng 8 gần đó, một người phụ nữ đã nghe trộm những người lính Nga sống ở tầng trên cô nói chuyện. Họ đang thảo luận về một nhóm ba người đàn ông đã xuất hiện từ một tầng hầm và đang ẩn nấp trong sân, quanh một đống lửa để nấu một bữa ăn. Cô nhìn thấy những viên đạn trút xuống những người đàn ông này, giết chết tất cả.

Xung quanh Bucha, các lực lượng Nga đang sa lầy. Các biệt đội quân đội Ukraina đã hoạt động bí mật ở Bucha và các khu vực khác do Nga chiếm đóng. Các đơn vị đặc nhiệm này đã ném lựu đạn vào các chốt của Nga, hỗ trợ dẫn đường cho các cuộc tấn công của pháo binh và bắn tỉa các loại vũ khí cỡ nhỏ từ các cửa sổ cao. Kể từ đó những người lính Nga bắt đầu rà soát người dân địa phương một cách quyết liệt hơn.

Leonid Cherkassy, ​​một cư dân Bucha, cho biết: “Họ coi mỗi người chúng tôi sống trong các căn hộ từ tầng năm trở lên đều là một chỉ điểm. Họ coi mỗi người trong chúng tôi đều có thể là biệt kích.”

Vào ngày 10 tháng 3, các đơn vị đặc biệt của Nga đã quét qua các khu dân cư của Bucha, phá hủy các cánh cửa bằng rìu lửa và xông vào các ngôi nhà, cố gắng tìm ra nguyên nhân cho những rắc rối liên tục của họ. Để tìm kiếm những người đàn ông trong danh sách những người đã từng chiến đấu ở vùng Donbas của Ukraina, nơi mà Nga đã xâm lược vào năm 2014, họ đã bắt bất kỳ ai khiến họ nghi ngờ.

Quân đội Nga buộc những người đàn ông trong độ tuổi chiến đấu phải lột hết quần áo, và họ tìm trên cơ thể những người bị nghi ngờ các hình xăm quân sự, các vết bầm tím ở vai và vết chai ở ngón tay do việc phải sử dụng vũ khí trong thời gian gần đây.

Igor Konovalov sống trên phố Yablunska đã bị ép phải khỏa thân trước họng súng. “Chúng tôi sẽ không giết dân thường,” người lính Nga cầm súng trấn an. “Nhưng đừng quên rằng ngay bây giờ tay chúng tôi đã để sẵn trên cò súng.”

Xung quanh Bucha, những người đàn ông bắt đầu dần biến mất, thi thể của họ xuất hiện trở lại trên đường phố những ngày sau đó với cổ tay bị buộc chặt sau lưng.

“Quân Nga đã giết rất nhiều người, kéo họ ra khỏi tầng hầm và giết họ,” một người đàn ông đến từ Bucha cho biết tên của mình là Oleksandr Viktorovych. “Quân Nga trói tay họ, bắt họ ngồi xổm xuống và giết họ.”

Các đơn vị quân Nga để xe tăng và khẩu đội pháo của họ dọc theo các khu công nghiệp của thị trấn, điều này giúp họ có một vị trí thuận lợi để phát hiện bất kỳ ai có thể đang theo dõi vị trí của họ.

Quân đội Nga nói với người dân địa phương rằng họ không được rời khỏi sân nhà mình, rằng các đường phố nằm ngoài giới hạn cho phép, đặc biệt là phố Yablunska, nơi mà các chỉ huy Nga đã thiết lập làm ranh giới phía nam của thị trấn.

Cuộc chiến lúc này đã ập đến Bucha một cách nghiêm túc, với quân Ukraina tiếp cận và pháo kích vào các vị trí của quân Nga.

Người dân địa phương phải đối mặt với một quyết định bất khả thi: chịu đựng cuộc giao tranh ở Bucha hoặc can đảm thoát ra ngoài. Những chiếc xe tư nhân chở cả gia đình đã lao ra đường về phía Kyiv. Quân đội Nga bắn vào ô tô và xe buýt chở người di tản.

“Một chiếc xe có một người đàn ông với hai đứa trẻ đang chạy ngang qua nhà chúng tôi và nó đã bị bắn”, một phụ nữ có tên đệm và tên Iryna Hryhorivna cho biết. “Chiếc xe đâm thẳng vào một ngôi nhà ba tầng và sau đó bốc cháy. Những đứa trẻ đã trốn thoát. Người bố đã bị thiêu sống ”.

Vào các buổi chiều, khi lệnh giới nghiêm bắt đầu, các tay súng bắn tỉa của Nga tiến đến các vị trí trên các tòa nhà cao có hình tam giác trên giao lộ của phố Yablunska và phố Vokzalna.

“Họ nói với chúng tôi, bạn không thể băng qua đường”, Iryna Hryhorivna nói. “‘Bạn không thể đi bất cứ đâu. Nếu bạn đặt chân lên vỉa hè hoặc đường phố, bạn sẽ bị giết ngay lập tức.”

Những người dân tuyệt vọng chạy trốn vẫn tranh thủ chạy dọc theo con đường này về phía Irpin. Ông Shatylo, người chứng kiến ​​vụ giết người đầu tiên ở Yablunska với nạn nhân là một người phụ nữ đi xe đạp, cho biết. “Đầu tiên tôi nghe thấy một tiếng súng, sau đó tôi nhìn thấy bà ấy,” anh nói. “Làm thế nào mà một người phụ nữ đáng tuổi bà nội đi xe đạp lại có thể làm phiền ai chứ?”

Vài ngày sau, ông Shatylo, nhìn qua một khoảng trống ở cổng trước của mình, thấy một người đàn ông đi đến đường Yablunska mang theo một bao khoai tây. “Sau đó tôi nghe thấy tiếng hét của anh ấy,” ông nói. “Tôi nghe thấy một tiếng súng, nhưng tôi không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Mỗi ngày, những xác chết mới lại xuất hiện trên đường phố. Đây là những người đi đơn lẻ, được nhắm mục tiêu. “

Quân đội Ukraina đã tiến về Bucha từ phía tây và nam, và quân Nga đã tháo chạy khỏi thị trấn vào ngày 29 tháng 3.

Sau khi Ukraina chiếm lại Bucha một ngày sau đó, gia đình Zubenko từ phố Yablunska đến thăm một người anh họ, một phi công thử nghiệm 59 tuổi. Ông Zubenko và vợ cho biết họ tìm thấy viên phi công nằm trên đường phố cách nhà 200 m, với 3 vết đạn ở chân và 2 vết ở ngực. Họ đã nhặt xác ông và mang về nhà, chôn ở vườn sau.