Nghiên Cứu Lịch Sử

Nguyễn Hữu Đổng

Văn hoá quân đội chưa được loài người hiểu biết. Bằng lịch sử phát triển, tác giả làm sáng tỏ thực chất, hạn chế nhận thức khái niệm này; kiến nghị nhận thức đúng đắn quân đội, văn hoá, xây dựng quân đội có văn hoá và phát triển.

Thực chất lịch sử phát triển

Lịch sử phát triển biểu hiện các mặt sau: tính chất sức sống không bình đẳng của cá nhân, tinh thần không thật không có lịch sử phát triển; bản chất sự sống chưa công bằng của nhóm, vật chất chưa thật chưa có lịch sử phát triển; thực chất cuộc sống công bằng, bình đẳng, công lý của cộng đồng trong quốc gia, xã hội loài người, ý thức sự thật có lịch sử phát triển. Điều đó có nghĩa, lịch sử phát triển biểu hiện thực chất sự thật công bằng, bình đẳng, công lý của cộng đồng trong quốc gia, xã hội loài người; lịch sử phát triển thì loài người phát triển; thiếu lịch sử phát triển loài người thiếu phát triển, thiếu lịch sử phát triển quốc gia thiếu phát triển, thiếu lịch sử phát triển quốc tế thiếu phát triển (lack of history of international development lack of development).

Thực chất văn hoá quân đội

Bằng lịch sử phát triển, văn hoá quân đội được hiểu theo các mặt sau: quân đội không chân thật quân đội không văn hoá, không phát triển; quân đội chưa chân thật quân đội chưa văn hoá, chưa phát triển; quân đội chân thật là quân đội văn hoá và phát triển – tức quân đội bảo đảm môi trường sống, công bằng bình đẳng công lý cho con người. Điều đó có nghĩa, văn hoá quân đội là quân đội chân thật, bảo đảm môi trường sống phát triển trong quốc gia, xã hội loài người; quân đội không chân thật là không văn hoá, không thể phát triển được tự nhiên, xã hội, con người, quốc gia.

Gắn văn hoá quân đội với cộng đồng người cho thấy rằng, quân đội chưa chân thật là quân đội của nhóm, quân đội chưa văn hoá chưa phát triển; quân đội không chân thật là quân đội của cá nhân, quân đội không văn hoá không phát triển; quân đội chân thật là quân đội của cộng đồng, quân đội văn hoá và phát triển. Điều đó có nghĩa, văn hoá quân đội là quân đội của cộng đồng, quân đội chân thật và phát triển; quân đội không chân thật là của vua hay nhóm đảng phái, không văn hoá không phát triển. Tức là, quân đội không chân thật gắn với “đảng phái” – đảng không phát triển; còn quân đội chân thật gắn với đảng phát triển, hay “bộ đội cũng phải giúp đỡ Đảng phát triển” như Hồ Chí Minh đã nêu ra [1]. Nói cách khác, trong cộng đồng dân tộc có quân đội chân thật, có đảng phát triển chính là để bảo đảm môi trường sống con người.

Gắn văn hoá quân đội với đất nước (nước, tổ quốc, quốc gia) cho thấy rằng, quân đội không chân thật là nước không phát triển; quân đội chưa chân thật nước chưa phát triển; còn quân đội chân thật là nước phát triển. Tức là, quân đội chân thật bảo vệ được nước độc lập, tự do hạnh phúc của nhân dân; còn quân đội không chân thật thì bị mất nước, nhân dân không có tự do hạnh phúc. Nói cách khác, quân đội không chân thật gắn với nhóm đảng phái, dạng “đảng phái chính trị” chứ không phải đảng chính trị [2], gây nội chiến chiến tranh hại nước hại dân; quân đội chân thật là quân đội của quốc gia, không phải của nhóm đảng phái, hay “quân đội phải thuộc về quốc gia (bao quát: các đảng, các phái phải đem võ lực của mình ra chớ không thể tự kiến quân riêng)” – tức đảng không được xây dựng quân đội riêng [3].

Gắn văn hoá quân đội với đảng còn thấy rằng, quân đội thiếu chân thật gắn với đảng khuynh tả, hay “những người khuynh tả”, không phát triển; quân đội chưa chân thật gắn với đảng khuynh hữu, hay “những người khuynh hữu” [4], chưa phát triển; quân đội chân thật gắn với đảng không khuynh tả hữu phát triển. Điều đó có nghĩa, quân đội chân thật là không thuộc đảng phái, tức đảng “không được có quân đội riêng” (that is, the party “cannot have its own army) như Hồ Chí Minh đã từng nêu ra [5]. Nói cách khác, đảng chỉ phục vụ hay gương mẫu trong quân đội, chứ không phải “Đảng luôn chỉ đạo thực hiện nghiêm các điều lệnh, điều lệ và kỷ luật quân đội” như có người nghiên cứu nêu ra [6].

Gắn văn hoá quân đội với kinh tế ta thấy, quân đội không chân thật là quân đội kinh doanh, quân đội không phát triển; quân đội chưa chân thật là quân đội sản xuất, quân đội chưa phát triển; quân đội chân thật không sản xuất kinh doanh dịch vụ, quân đội phát triển. Tức là, quân đội không sản xuất, không làm kinh tế thì quân đội phát triển; bởi vì, về thực chất, nhiệm vụ của quân đội là “đánh giặc”, không phải là “cơ quan sản xuất” (not a “production agency”) [7], càng không phải “sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp Quân đội” [8], hay không thể có “quân đội làm kinh tế” (or it is impossible to have “a military to do the economy”) [9], như một số người nghiên cứu ấu trĩ nêu ra.

Gắn văn hoá quân đội với chính trị thấy rằng, quân đội thiếu trung thực chính trị thiếu văn hoá, quân đội chưa trung thực chính trị chưa văn hoá, quân đội trung thực là chính trị có văn hoá. Điều đó có nghĩa, văn hoá quân đội chính là văn hoá chính trị; quân đội có văn hoá là chính trị liêm khiết, hay chính trị có đạo đức, “thanh khiết từ to đến nhỏ” [10]. Nói cách khác, chính trị có văn hoá là quân đội liêm khiết, quân đội không thể “biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, lãng phí” [11], không thể là “công cụ chính trị sắc bén của Đảng” [12], hay không có kiểu: “tham nhũng kỷ lục tại Bộ Quốc phòng Nga” [13], “7 Thượng tướng quân đội Trung Quốc “ngã ngựa”” [14], v.v..

Gắn văn hoá quân đội với chiến tranh ta thấy rằng, không có văn hoá quân đội thì có chiến tranh (không có hoà bình), thắng cuộc không phát triển; chưa có văn hoá quân đội chưa có hoà bình, thua cuộc chưa phát triển; văn hoá quân đội là có hoà bình, hoà cuộc phát triển. Điều đó có nghĩa, quân đội không văn hoá là còn chiến tranh; quân đội chưa văn hoá là chưa có hoà bình, quân đội văn hoá là có hoà bình thật sự (a cultural army means there is true peace). Tức là cần xây dựng quân đội văn hoá, chứ không phải xây dựng “quân đội hùng mạnh” [15]; bởi vì, còn quân đội hùng mạnh thì còn chiến tranh trong quốc gia, xã hội loài người. Nói cách khác, cần phải giải trừ quân bị, bởi vì: “Loài người ai cũng muốn sống hòa bình. Muốn hòa bình thì phải tiêu diệt chiến tranh. Muốn tiêu diệt chiến tranh thì các nước phải giải tán hết quân đội và phá hủy hết vũ trang” [16]; không có quân bị loài người hoà bình vĩnh viễn (without military equipment, humanity is at eternal peace).

Gắn văn hoá quân đội với thắng thua cũng cho thấy rằng, quân đội không văn hoá là thích thắng cuộc, kiêu ngạo không hoà bình phát triển; quân đội chưa văn hoá cũng thích thắng cuộc, cũng kiêu ngạo chưa hoà bình phát triển; quân đội có văn hoá là yêu chuộng hoà bình, không kiêu ngạo hoà bình phát triển. Tức văn hoá quân đội không kiêu ngạo, hoà bình phát triển; còn quân đội không văn hoá hay kiêu ngạo thì không hoà bình phát triển. Điều đó có nghĩa là, quân đội văn hoá thì không kiêu ngạo (a cultured army is not arrogant); còn quân đội không văn hoá thì kiêu ngạo (and an army without culture is arrogant), hay “kiêu ngạo cộng sản chủ nghĩa” (or “communist arrogance”) như V.I. Lênin từng phê phán [17]. Nói cách khác, quân đội bảo vệ nhân dân giữ gìn hoà bình của tổ quốc, chứ không phải “bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa” [18]; cũng không thể tôn sùng “chiến thắng vĩ đại” [19], bởi một khi không thắng được “giặc nội xâm” – “tham ô, lãng phí, quan liêu là một thứ “giặc ở trong lòng”” [20].

Gắn văn hoá quân đội với luật cho thấy thêm rằng, luật không phát triển là quân đội thiếu văn hoá; luật chưa phát triển là quân đội chưa văn hoá; luật phát triển là quân đội văn hoá hay quân đội phát triển. Điều đó có nghĩa, quân đội văn hoá cần có “luật phát triển” [21] – luật bảo đảm quyền phát triển con người, hay bảo đảm “quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do” của mỗi người dân trong đó có bộ đội [22]. Tức là, cần xây dựng luật quân đội có văn hoá, có phát triển; đồng thời cần sửa lại “Luật sĩ quan quân đội nhân dân” thành Luật quân đội phát triển, kiến nghị quốc tế cũng xây dựng luật này vì một thế giới hoà bình lâu bền vững chắc [23].

Hạn chế nhận thức văn hoá quân đội

1. Hạn chế trên thế giới.

Văn hoá quân đội là loài người văn hoá. Tuy nhiên, loài người nhận thức khái niệm này chưa rõ. Ngay cả khái niệm quân đội, văn hoá, lịch sử, sự thật, phát triển đều chưa được giới nghiên cứu nhận thức đúng. Chẳng hạn, khi phân tích quân đội, giới nghiên cứu chỉ nhìn bản chất quân, tính chất đội chứ không nhìn thực chất quân đội (the nature of the team, not the actual nature of the army); khi phân tích văn hoá, giới nghiên cứu chỉ nhìn tính chất không thật, bản chất chưa thật, chứ không nhìn thực chất chân thật văn hoá (rather than looking at the true nature of culture); hay khi phân tích lịch sử, giới nghiên cứu chỉ nhìn tính chất không thật, bản chất chưa thật, chứ không nhìn thực chất sự thật lịch sử (rather than looking at the actual historical truth).

Hạn chế nhận thức quân đội, văn hoá làm cho nhiều người không hiểu mối liên hệ giữa quân đội văn hoá và phát triển như sau: quân đội không phát triển không văn hoá, quân đội chưa phát triển chưa văn hoá, quân đội phát triển là văn hoá; không hiểu rõ mối liên hệ giữa quân đội văn hoá, nước-quốc gia và chiến tranh như sau (nation-state and war are as follows): quân đội không văn hoá là nước đi xâm lược, quân đội chưa văn hoá là nước chưa hoà bình, quân đội văn hoá là nước hoà bình, hay nước thái bình thịnh vượng yên vui (or a peaceful, prosperous and peaceful country).

Đặc biệt, hạn chế nhận thức văn hoá quân đội làm cho nhiều người thiếu hiểu biết chính trị, đảng chính trị, đảng phát triển – đảng bảo đảm các quyền của người dân (the party guarantees the rights of the people); dẫn đến quân đội đi xâm lược nước khác, bạo lực xung đột và giết người; dẫn đến “vòng xoáy chính trị cường quyền” [24], hay dẫn đến chiến tranh điêu tàn giữa các quốc gia qua hàng nghìn năm lịch sử, huỷ diệt sự sống loài người trên trái đất.

2. Hạn chế ở Việt Nam.

Nhận thức văn hoá quân đội của nhiều người còn rất hạn chế; bởi vì, nhiều người chưa nhìn rõ các mặt: bản chất chưa thật, tính chất không thật, thực chất sự thật văn hoá, quân đội, lịch sử, phát triển. Chẳng hạn, trong Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học (2005), quân đội chỉ được giới nghiên cứu nhìn nhận khái quát là lực lượng “vũ trang tập trung”, chứ không nhìn cụ thể là quân đội chân thật (not specifically looking at the real army); lịch sử “chỉ được người nghiên cứu nhìn nhận là quá trình “phát sinh, phát triển đã qua hay cho đến tiêu vong của một hiện tượng, một sự vật nào đó” chứ không nhìn nhận là sự thật về hiện thực phát triển” [25].

Hạn chế nhận thức văn hoá quân đội làm cho nhiều người không hiểu rằng, quân đội kinh doanh không đúng (sai), quân đội sản xuất cũng không đúng, quân đội không sản xuất hay không kinh doanh là đúng; bởi vì, quân đội không thể tăng trưởng kinh tế, mà chỉ có vai trò phát triển kinh tế (but only for economic development). Đặc biệt, hạn chế nhận thức văn hoá quân đội dẫn đến nhiều bấp cập trong quân đội. Chẳng hạn, như: tình trạng “tham nhũng trong quân đội, được cho là phổ biến và cắm rễ sâu, nhìn chung rất khó phát hiện và loại bỏ” [26]; hay nhiều “tướng quân đội bị kỷ luật” [27]; v.v…

Kiến nghị nhận thức đúng đắn quân đội, văn hoá, xây dựng quân đội có văn hoá và phát triển

1. Nhận thức đúng đắn quân đội.

Văn hoá quân đội gắn liền với quân đội. Tuy nhiên, quân đội chưa được làm rõ về khái niệm. Khái niệm này gồm các mặt chủ yếu sau: tính chất sức sống cá nhân quân đội không thật; bản chất sự sống nhóm quân đội chưa thật; thực chất cuộc sống cộng đồng quân đội chân thật, dạng mô hình: bản chất sự sống nhóm quân đội chưa thật – thực chất cuộc sống cộng đồng quân đội chân thật – tính chất sức sống cá nhân quân đội không thật. Tức là, để nhận thức đúng đắn quân đội đòi hỏi giới nghiên cứu hiểu rõ các mặt sau: bản chất quân đội chưa thật, tính chất quân đội không thật, thực chất quân đội chân thật. Theo đó, không nhìn nhận quân đội chân thật là không nhận thức đúng đắn quân đội.

2. Nhận thức đúng đắn văn hoá.

Văn hoá quân đội gắn liền với văn hoá. Tuy nhiên, văn hoá cũng chưa được làm rõ về khái niệm, hiện có hàng trăm định nghĩa khác nhau về văn hoá. Khái niệm này gồm các mặt chủ yếu sau: tính chất tinh thần cá nhân văn hoá không thật; bản chất vật chất nhóm văn hoá chưa thật; thực chất ý thức cộng đồng văn hoá chân thật, dạng mô hình: bản chất vật chất nhóm văn hoá chưa thật – thực chất ý thức cộng đồng văn hoá chân thật – tính chất tinh thần cá nhân văn hoá không thật. Tức là, để nhận thức đúng đắn văn hoá đòi hỏi giới nghiên cứu hiểu rõ các mặt sau: bản chất văn hoá vật chất chưa thật, tính chất văn hoá tinh thần không thật, thực chất văn hoá ý thức chân thật. Theo đó, không nhìn nhận văn hoá ý thức chân thật là không nhận thức đúng đắn văn hoá.

3. Xây dựng quân đội có văn hoá.

Quân đội có văn hoá là văn hoá quân đội. Tuy nhiên, quân đội có văn hoá chưa được làm rõ khái niệm. Khái niệm này gồm các mặt chủ yếu sau: tính chất quân đội của cá nhân không chân thật, quân đội không có văn hoá; bản chất quân đội của nhóm chưa chân thật, quân đội chưa có văn hoá; thực chất quân đội của cộng đồng chân thật, quân đội có văn hoá, dạng mô hình: quân đội của nhóm chưa có văn hoá – quân đội của cộng đồng có văn hoá – quân đội của cá nhân không có văn hoá. Tức xây dựng quân đội có văn hoá đòi hỏi giới nghiên cứu hiểu các mặt sau: bản chất quân đội chưa chân thật, tính chất quân đội không chân thật, thực chất quân đội chân thật. Theo đó, không nhìn nhận quân đội chân thật là không xây dựng được quân đội có văn hoá.

4. Xây dựng quân đội phát triển.

Quân đội phát triển là quân đội có văn hoá. Tuy nhiên, quân đội phát triển chưa được làm rõ khái niệm. Khái niệm này gồm các mặt chủ yếu sau: quân đội không thật không bảo đảm môi trường sống, quân đội không phát triển; quân đội chưa thật chưa bảo đảm môi trường sống, quân đội chưa phát triển; quân đội chân thật bảo đảm môi trường sống, quân đội phát triển, dạng mô hình: quân đội chưa phát triển – quân đội phát triển – quân đội không phát triển. Tức xây dựng quân đội phát triển đòi hỏi giới nghiên cứu hiểu các mặt sau: bản chất quân đội chưa phát triển, chưa bảo đảm môi trường sống; tính chất quân đội không phát triển, không bảo đảm môi trường sống; thực chất quân đội phát triển, bảo đảm môi trường sống. Theo đó, không nhìn nhận quân đội bảo đảm môi trường sống là không xây dựng được quân đội phát triển.

 Kết luận

Văn hoá quân đội là quân đội chân thật phát triển, bảo đảm hài hoà môi trường sống, công bằng bình đẳng công lý cho con người; quân đội thiếu văn hoá phá hoại môi trường sống, không bảo vệ quyền của người dân, thậm chí vi phạm quyền của dân bởi bạo lực, xung đột và chiến tranh. Hiện nay, văn hoá quân đội chưa được làm rõ thực chất. Sự hạn chế này là nguyên nhân dẫn đến nhiều tiêu cực trong quân đội, xã hội bất ổn định thiếu văn minh. Do đó, để giữ vững chủ quyền quốc gia, bảo đảm đất nước phát triển bền vững, nhân dân có cuộc sống bình an hạnh phúc, giới nghiên cứu lãnh đạo cần nhận thức đúng đắn quân đội, văn hoá, xây dựng quân đội có văn hoá và phát triển.

……………………

Tài liệu trích dẫn:

[1] CD-ROM Hồ Chí Minh, Toàn tập, Xuất bản lần thứ ba, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2013, t. 11, tr. 117.

[2] Trần Công Trục, Đừng để người Trung Quốc “cười” chúng ta, https://giaoduc.net.vn/dung-de-nguoi-trung-quoc-cuoi-chung-ta-post179371.gd, ngày 31/08/2017.

[3], [5] CD-ROM Hồ Chí Minh, Sđd, t. 4, tr. 574, 173.

[4], [7], [20] CD-ROM Hồ Chí Minh, Sđd, t. 7, tr. 128, 353, 362.

[6], [12] Trần Mai Hương, Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội nhân dân Việt Nam: Đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới, https://www.qdnd.vn/chinh-tri/cac-van-de/dang-lanh-dao-tuyet-doi-truc-tiep-ve-moi-mat-doi-voi-quan-doi-nhan-dan-viet-nam-dua-dat-nuoc-vung-buoc-tien-vao-ky-nguyen-moi-808074, ngày 21/12/2024.

[8] Ngô Duy Đông, Doanh nghiệp Quân đội xây dựng được thương hiệu mạnh, giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/tin-tuc/doanh-nghiep-quan-doi-xay-dung-duoc-thuong-hieu-manh-giu-vi-tri-quan-trong-trong-nen-kinh-te-quoc-dan-769519, ngày 22/03/2024.

[9] Phạm Huyền, Quân đội làm kinh tế là gánh việc ngay cả DNNN không làm, https://vietnamnet.vn/quan-doi-lam-kinh-te-la-ganh-viec-ngay-ca-dnnn-khong-lam-382501.html, ngày 07/07/2017.

[10] CD-ROM Hồ Chí Minh, Sđd, t. 5, tr. 75.

[11] Nhóm PV Báo QĐND, Quân đội với nhiệm vụ phòng, chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/xay-dung-quan-doi/quan-doi-voi-nhiem-vu-phong-chong-tieu-cuc-tham-nhung-lang-phi-688778, ngày 14/03/2022.

[13] T.Hường (Theo RIA Novosti, DPA), Vụ tham nhũng kỷ lục tại Bộ Quốc phòng Nga, https://cand.com.vn/Ho-so-Interpol/Vu-tham-nhung-ky-luc-tai-Bo-Quoc-phong-Nga-i306022/, ngày 31/01/2013.

[14] Trịnh Huyền My, 7 Thượng tướng quân đội Trung Quốc “ngã ngựa”, https://cand.com.vn/Ho-so-interpol-cstc/7-Thuong-tuong-quan-doi-Trung-Quoc-nga-ngua-i462229/, ngày 18/01/2018.

[15] Phạm Nghĩa, Những quân đội hùng mạnh nhất thế giới, https://nld.com.vn/nhung-quan-doi-hung-manh-nhat-the-gioi-196240212235954043.htm, ngày 17/02/2024.

[16] CD-ROM Hồ Chí Minh, Sđd, t. 12, tr. 533.

[17] V. I. Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va: 1978, t. 44, tr. 217.

[18] Hoàng Hường, Không thể tách rời giữa bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc với bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa, http://tapchiqptd.vn/vi/phong-chong-dbhb-bao-ve-vung-chac-nen-tang-tu-tuong-cua-dang/khong-the-tach-roi-giua-bao-ve-doc-lap-chu-quyen-thong-nhat-toan-ven-lanh-tho-to-quoc-voi-/21050.html, ngày 10/11/2023.

[19] Diệp Anh, Khắc họa chiến thắng vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc, https://baochinhphu.vn/khac-hoa-chien-thang-vi-dai-cua-cuoc-khang-chien-chong-my-cuu-nuoc-cua-dan-toc-102240403151532538.htm, ngày 03/04/2024.

[21] CD-ROM Hồ Chí Minh, Sđd, t. 6, tr. 530.

[22] Toàn văn Bản Tuyên ngôn độc lập, https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chinh-tri/toa-n-va-n-ba-n-tuye-n-ngo-n-do-c-la-p-771240.html, ngày 02/09/2021.

[23] Quang Anh – Văn Danh, Đề xuất nhiều vấn đề để thực hiện tốt hơn Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/tin-tuc/de-xuat-nhieu-van-de-de-thuc-hien-tot-hon-luat-si-quan-quan-doi-nhan-dan-viet-nam-738651,  ngày 14/08/2023.

[24] Ngô Di Lân, Nước nhỏ trong vòng xoáy chính trị cường quyền, https://nghiencuuquocte.org/2017/08/17/nuoc-nho-trong-vong-xoay-chinh-tri-cuong-quyen/, ngày 17/08/2017.

[25] Nguyễn Hữu Đổng, Tôn giáo từ góc nhìn lịch sử, https://nghiencuulichsu.com/2023/12/22/ton-giao-tu-goc-nhin-lich-su/, ngày 22/12/2023.

[26] Lê Hồng Hiệp, Tham nhũng là kẻ thù nguy hiểm nhất của quân đội Việt Nam, https://nghiencuuquocte.org/2022/04/22/tham-nhung-la-ke-thu-nguy-hiem-nhat-cua-quan-doi-viet-nam/, ngày 24/04/2022.

[27] Hoàng Thuỳ, Nhiều tướng quân đội bị kỷ luật, https://vnexpress.net/nhieu-tuong-quan-doi-bi-ky-luat-4133334.html, ngày 20/07/2020.

……………………

Ngày 15/02/2025

Nguyễn Hữu Đổng

…………….