Nghiên Cứu Lịch Sử

 Cù Tuấn dịch từ New York Times.

 Hầu hết cư dân đã chạy trốn khỏi thành phố phía đông Sloviansk trước một cuộc tấn công dự kiến ​​của Nga. Khoảng một nửa trong số 23.000 người còn lại đang háo hức chào đón những kẻ xâm lược.

SLOVIANSK, Ukraine – Một phụ nữ mắng mỏ các phóng viên, cáo buộc họ đưa ra những lời nói dối. Những người khác quay đi, không muốn bắt chuyện. Căng thẳng đang gia tăng ở khu chợ trung tâm của Sloviansk, sau khi các cuộc tấn công bằng tên lửa hồi đầu tuần này đã giết chết 7 người, phá hủy các cửa hàng và nhà ở.

Thành phố cạn kiệt sinh lực ở miền đông Ukraine này nằm trong tầm ngắm của cuộc tấn công tiếp theo của Nga. Sau khi chiếm được khu vực phía đông Luhansk, quân Nga đã bắt đầu một cuộc tấn công mạnh mẽ hơn vào khu vực Donetsk lân cận, bao gồm Sloviansk và một số thành phố khác nằm trong quyền kiểm soát của Ukraine. Các cuộc tấn công bằng tên lửa tăng cường khiến thị trưởng hối thúc những cư dân còn lại rời khỏi thị trấn trước một cuộc tấn công sắp xảy ra.

Các chuyến thăm Sloviansk của The New York Times trong vài ngày cho thấy một thị trấn vừa giận dữ, vừa thách thức, và mất đoàn kết. Trong khi nhiều người đã rời đi và những người khác đang chuẩn bị chạy trốn, một số cư dân vẫn ở lại, với nhiều người cáo buộc Quân đội Ukraine đã pháo kích vào khu chợ để khiến người dân sợ hãi bỏ đi hoặc thậm chí là một mưu mẹo để có thêm sự ủng hộ của quốc tế.

“Quân Ukraine đã cố tình tấn công chợ”, Serhii, 62 tuổi, thuộc lực lượng Ukraine cho biết khi giúp một người bạn lấy hàng từ cửa hàng bị pháo kích trong chợ. Giống như hầu hết những người được phỏng vấn, ông chỉ muốn nói tên của mình để tránh bị chỉ trích trong thời gian chiến tranh.

Không có bằng chứng nào chứng minh cho những tuyên bố như vậy, vốn đã trở thành yếu tố chính của đòn tuyên truyền của Nga nhằm cố gắng khiến người Ukraine chống lại chính phủ ở Kyiv. Người đứng đầu đội cứu hỏa chữa cháy trong chợ cũng lắc đầu ngán ngẩm khi nghe những lời bàn tán như vậy. Ông nói, hướng bắn của các cuộc tấn công khiến gần như chắc chắn rằng chúng đến từ lãnh thổ do Nga nắm giữ.

Sau khi không chiếm được thủ đô Kyiv vào đầu cuộc chiến, Matxcơva đã tập trung lực lượng để đánh chiếm hai khu vực phía đông của đất nước này vốn đã được kiểm soát một phần bởi lực lượng ly khai, Luhansk và Donetsk, được gọi chung là Donbas.

Sau khi giành quyền kiểm soát thành phố Lysychansk vào cuối tuần trước – và cùng với nó là toàn bộ khu vực Luhansk – quân đội Nga đang tập hợp lại để chuẩn bị cho một cuộc tấn công mới, thị trưởng Sloviansk Vadym Lyakh cho biết.

Trong khi quân đội Nga vẫn chưa tung ra các cuộc tấn công pháo binh dữ dội, kéo dài cả ngày mà họ đã sử dụng để chiếm Lysychansk, họ đã bắt đầu tiến hành các cuộc tấn công hàng ngày vào cụm thành phố tiếp theo ở các thành phố lân cận Donetsk – Kramatorsk và Bakhmut, ngoài Sloviansk.

Cả ba thành phố trên đã bị pháo binh Nga tấn công trong những ngày gần đây, và quân đội Ukraine đã đào công sự để chuẩn bị phòng thủ.

“Họ đang pháo kích vào thành phố, họ đang bắn vào dân thường, số lượng các cuộc tấn công đã tăng lên”, thị trưởng nói về các lực lượng Nga, trong một cuộc phỏng vấn tại tòa thị chính với đầy các bao cát. Ông nói, các cuộc tấn công trước đây xảy ra một lần và hai lần, nhưng vào Chủ nhật và một lần nữa vào Thứ Ba, 15 đến 20 quả rocket đã phát nổ trong các cuộc pháo kích dữ dội ở trung tâm thị trấn.

“Quân Nga thực sự đang khủng bố dân thường,” ông nói thêm. “Bằng cách này, có lẽ là họ đang chuẩn bị cho cuộc tấn công.” Nhưng ông đã quen thuộc với hàng loạt cáo buộc Quân đội Ukraine đã tiến hành các cuộc không kích trên.

“Mọi người đều chỉ thấy những gì họ muốn,” anh nói. “Họ muốn tin vào điều đó.”

Sloviansk đã chứng kiến ​​sự hỗn loạn kể từ khi nó được thành lập vào thế kỷ 17 như một tiền đồn của đế chế Nga. Nó trở thành thị trấn đầu tiên ở Ukraine, nơi những người ly khai thân Nga lên nắm chính quyền vào năm 2014, ngay sau khi Nga sáp nhập Crimea. Quân đội Ukraine giành lại quyền kiểm soát thị trấn hai tháng rưỡi sau đó và nó vẫn nằm trong tay Ukraine kể từ đó.

Tuy nhiên, lịch sử đó và mối quan hệ liên tục và sự gần gũi của thành phố này với Nga đã thay đổi cách nhìn của thị trấn và cư dân của nó xem xét các sự kiện và được những người khác nhìn nhận.

Mặc dù thị trưởng đã kêu gọi người dân sơ tán khỏi thành phố trước khi quá nguy hiểm để đi lại, nhưng một bộ phận người dân từ chối lắng nghe, vì họ bị ảnh hưởng nặng nề bởi tuyên truyền chống Ukraine được lan truyền bởi các kênh truyền hình Nga và phương tiện truyền thông tin tức trong các khu vực ly khai.

“Rõ ràng, họ xem các kênh và nói chuyện với người thân của họ, những người thuyết phục họ rằng tất cả những điều này là không đúng sự thật,” ông Lyakh nói. “Rất khó để nói tại sao điều này lại xảy ra. Tôi đã và đang làm việc giải thích cho mọi người theo hướng này. Nhưng họ nghe thấy tiếng pháo, đối với họ dường như nó đến từ quân đội Ukraine. Bạn sẽ không thuyết phục được họ. “

Ông cho biết phần dân số thân Nga vẫn là thiểu số, có lẽ một nửa trong số 23.000 người vẫn còn ở lại trong số 100.000 người trước chiến tranh.

“Rõ ràng đây là những người đang chờ đợi sự xuất hiện của Quân đội Nga và L.D.N.R.”, ông nói, sử dụng cách viết tắt cho các khu vực Luhansk và Donetsk dưới sự kiểm soát của phe ly khai. “Họ đã có một quan điểm rất khó thay đổi.”

Ông Lyakh từng được xem là một chính trị gia thân Nga. Ông tham gia chính trường với tư cách là thành viên của đảng thân Nga của cựu Tổng thống Viktor F. Yanukovych và phản đối các cuộc biểu tình dân chủ lật đổ ông vào năm 2014. Ông đang phục vụ nhiệm kỳ thứ hai của mình với tư cách là thị trưởng Sloviansk, với tư cách là thành viên của một khối đối lập, được hình thành từ những tàn dư trong đảng của ông Yanukovich. Khối này đã bị cấm kể từ cuộc xâm lược của Nga vào tháng Hai.

Tuy nhiên, được Tổng thống Volodymyr Zelensky bổ nhiệm làm người đứng đầu chính quyền quân sự-dân sự trong khu vực của mình, ông Lyakh khẳng định không có vấn đề gì về lòng trung thành của ông với Ukraine.

Tuy nhiên, những cư dân khác của Sloviansk lại bộc lộ những quan điểm mâu thuẫn sâu sắc trong các cuộc trò chuyện. Nhiều cư dân đã sống qua thời kỳ dưới chính phủ ly khai vào năm 2014 và nói rằng họ có thể sống dưới chế độ đó một lần nữa.

Một người đàn ông khác tên Serhii nói rằng sự cai trị của Nga sẽ không tốt hơn hay tồi tệ hơn của Ukraine. “Ít nhất thì nó cũng ổn định,” anh nói khi ngồi bên ngoài siêu thị đang hoạt động duy nhất trong thị trấn. “Họ bắt những người say rượu và những người nghiện ma túy.”

Tetiana, một giáo viên dạy khiêu vũ và biên đạo múa có chồng là quân nhân Ukraine, điều hành một trung tâm thu gom đồ dùng quyên góp cho quân đội. Cô ấy nói rằng rất đau lòng khi xem những đoạn video về những người dân ở các khu vực do Nga quản lý phàn nàn rằng họ đã bị đói trước khi quân đội Nga đến, khi những người lính Ukraine đã liều cả tính mạng mình để đưa phà qua sông mang đồ cứu trợ nhân đạo.

“Tôi yêu thành phố này rất nhiều,” cô nói, “nhưng một số người không xứng đáng với sự hy sinh của những người lính của chúng tôi.”

Tuy nhiên, đối với hầu hết người dân Sloviansk, các vấn đề không phải là rành rẽ trắng đen, mà thường là màu xám không rõ ràng.

Oleksandr Feodotov, 49 tuổi, đang làm công việc bốc vác ở chợ thì loạt tên lửa phát nổ ở đó hôm 5/7. “Tất nhiên nó là nguy hiểm,” ông nói. Nhưng ông nói rằng ông không muốn rời đi, bởi vì những người từ miền đông Ukraine thường phải chịu sự phân biệt đối xử ở miền trung và miền tây Ukraine.

“Mọi người ở phía Tây đều coi thường những người ở phía Đông,” ông nói. “Họ cư xử tệ với chúng tôi. Họ nói rằng chiến tranh bắt đầu vì chúng tôi ”. Người dân miền Tây thường ép những người tị nạn phải rời đi và chủ nhà thì tính tiền thuê cao, ông nói.

Tuy nhiên, ông nói rằng ông sẽ rời đi trước khi người Nga tiếp quản. “Nếu người Nga đến, tôi sẽ không ở lại thêm một ngày nào,” ông nói.

Nina và Hennady Kononenko, những người đã thoát chết trong gang tấc khi một tên lửa phát nổ bên cạnh ngôi nhà của họ hôm 5/7, làm thủng một lỗ trên tường và mái nhà bếp của họ, nói rằng họ sẽ không rời đi. Cả hai đều đã ngoài 70 tuổi và không còn đủ sức để di chuyển, bà Kononenko nói. Bà là người dân tộc Nga và chồng bà là người Ukraine, và bà bảo chồng mình im đi khi ông này nói ra các thuyết âm mưu chống người Ukraine mà ông nói rằng mình đã thấy trên YouTube.

Xa hơn trên con phố, Mikhail, 35 tuổi, đang lấy đồ đạc từ đống đổ nát của ngôi nhà bạn gái, nơi cũng bị trúng tên lửa. “Bất kể phe nào đang nổ súng, không nên làm vậy. Họ không phải là con người nữa, ”anh nói. “Lửa cháy cả ở cánh đồng. Hãy chiến đấu ở đâu đó ngoài kia, nhưng không phải ở chỗ dân thường. Điều này là không đúng.”

Và anh đã nói lên một suy nghĩ không thường được nghe thấy ở những nơi khác ở Ukraine.