Những điều có thể bạn chưa biết (hoặc hiểu sai) về chiến tranh Xô Viết tại Afghanistan

1/ Không có chuyện ”Mỹ thành lập Taliban đánh Liên Xô”

Những chủ đề xoay quanh Taliban lúc nào cũng đầy sự dối trá. Thậm chí đến ngày nay chúng ta chưa ai biết được mặt mũi thực sự của Mohammed Omar – lãnh tụ tinh thần Taliban. Nhưng bất cứ khi nào nói về Taliban và nguồn gốc của nó, Mỹ sẽ bị đổ lỗi đầu tiên. Chúng ta hẳn từng nghe ”Taliban là sản phẩm của Mỹ chống Xô Viết và sau đó quay lại đánh họ”, gọi là ”gậy ông đập lưng ông”.

Lịch sử chứng minh, cho đến ngày Liên Xô rút khỏi Afghanistan, họ không hề biết ”Taliban là cái gì”. Và người Mỹ, cho đến khi bị máy bay đâm vào tháp đôi ngày 11/9 họ mới hay Taliban đã lớn mạnh như vậy. Một điều chắc chắn là Mỹ không dính líu gì đến sự thành lập Taliban.

Taliban thành lập chính thức vào ngày 10 tháng 10, 1994. Người thành lập Taliban thực ra là một người bị ”bỏ rơi” của phe kháng chiến người Pashtun ở Afghanistan. Tên của hắn là Mullah Mohammed Omar.

Vào năm 1992, sau khi chính quyền cộng sản Afghanistan sụp đổ, hai phe kháng chiến của người Pashtun ở miền Nam mà người Tajik, Uzbek ở miền bắc lại đối đầu với nhau. Các phe kháng chiến người Pashtun ở miền Nam thống nhất kí ”Hiệp định Peshawar” (tại Pakistan) thành lập ”Nhà nước Hồi giáo Afghanistan” do Burhanuddin Rabbani đứng đầu để chống lại Liên minh phương Bắc của người Tajik và Uzbek.

Tuy vậy, vì tranh cãi về việc áp đặt luật Sharia, các nhóm cực đoan nhất như Hezb-e Islami, Hizb-e Wahdat, và Ittihad-i Islami đã tách ra. Một người tên là Mullah Mohammed Omar quay về quê hương Kandahar, tập hợp những thanh niên là học sinh trong các trường hồi giáo thành lập một nhóm riêng, vì nghĩ học sinh hồi giáo là những người tin vào Luật Sharia nhất.

Có một câu chuyện kể không được chứng thực: một bà mẹ có con bị bắt cóc và cưỡng hiếp bởi lãnh chúa địa phương. Không biết cách nào đòi lại công bằng, bà mẹ nhờ đến sự giúp đỡ của giáo sĩ ở trường tôn giáo. Giáo sĩ đã phái 30 học sinh của mình đến giết lãnh chúa và cứu con của bà mẹ. Giáo sĩ đó là Mohammed Omar.

Còn chuyện có thật là: Taliban trừng phạt rất nặng tội bắt cóc trẻ em trong thời gian cai trị của mình sau này.

Vì thế, cái tên Taliban cũng thể hiện ý nghĩa như vậy. Taliban thực ra là số nhiều của ”Talib”, trong tiếng Pashtun là ”học sinh”

Điều đó có nghĩa là:

-Mujahideen người Tajik của Ahmad Shah Massoud không phải Taliban

-Mujahideen người Uzbek của Abdul Rashid Dostum cũng không phải Taliban

-Mujahideen người Pashtun nhưng dòng Shia của Asif Mohseni cũng không phải Taliban, ông này là người của Liên minh phương Bắc

-Nhà nước Hồi giáo Afghanistan thành lập bởi ‘Hiệp định Peshawar” do Tổng thống Burhanuddin Rabbani, người Pashtun đứng đầu cũng chống Taliban

-Những ông quá tuổi mà không học qua trường Hồi giáo cũng không phải Taliban

Nói cho dễ tưởng tượng, 10 mujahideen thì may ra có 1 Taliban!

Nếu tính độ tuổi trung bình của học sinh trường tôn giáo ở Afghanistan là 15, ngày thành lập Taliban là năm 1994, thì năm 1979 khi Liên Xô tiến vào Afghanistan, các chiến binh Taliban đang chiến đấu trong bụng mẹ.

Còn về người được coi là giáo chủ Taliban, Mullah Mohammed Omar, cho đến khi được xác định là chết vào năm 2013, không một ai thực sự biết rõ hắn thế nào.Tất cả những gì người ta biết rõ nhất về hắn là bức hình mờ ảo chụp không rõ năm được cho là Mullah Mohammed Omar, mà cũng chưa chắc chắn.Chỉ chắc chắn một điều là hắn bị hỏng một mắt

Tất cả những điều về Mullah Mohammed Omar, đều chỉ là tin đồn.

2/ Phe cộng sản chống Liên Xô

Không phải mọi người Cộng sản ở Afghanistan đều cùng phe với Liên Xô!

Như một hệ quả của vị trí địa lý gần với cả Liên Xô và Trung Quốc, một đặc điểm nổi bật của phong trào Cộng sản ở Nam Á trong chiến tranh Lạnh là sự chia rẽ giữa 2 phái Cộng sản thân Liên Xô và thân Trung Quốc. Những người thân Liên Xô tự nhận mình là ”Marxists”, còn những người thân Trung Quốc nhận mình là ”Maoists”

Trong chiến tranh, phái Marxists lớn có lẽ là duy nhất là Đảng Dân chủ Nhân dân Afghanistan (PDPA). Còn lại những nhóm Cộng sản khác, hầu như là phe Maoists. 3 nhóm lớn nhất gồm:

-Tổ chức Giải phóng Afghanistan (ALO) do Faiz Ahmad đứng đầu

-Tổ chức giải phóng của nhân dân Afghanistan (SAMA) do Majid Kalakani đứng đầu

-Mặt trận chiến binh tự do Afghanistan (AMFFF) do Mulavi Dawood đứng đầu

Các nhóm này nhận được ủng hộ và viện trợ, tất nhiên là từ Trung Quốc. Họ đều có những hành động chống lại chính quyền thân Liên Xô, ở các mức độ khác nhau.

-ALO là một tổ chức vũ trang của những người Maoist, chống đối chính quyền tay sai của Liên Xô. Sau khi chính quyền Afghanistan mời quân đội Liên Xô vào nước mình, những người Maoist coi đó là hành động ”cõng rắn cắn gà nhà” nên đã nổi dậy chiến đấu.

ALO đã tổ chức một cuộc nổi dậy lớn vào ngày 5/8/1979 tại thủ đô Kabul, dựa vào pháo đài Bala Hissar lịch sử. Đây là pháo đài nổi tiếng nhất thủ đô Kabul, gắn liền với chiến công chống xâm lược, nhất là chống quân Anh xâm lược thế kỉ 18.

Nhưng chính quyền Afghanistan đã đàn áp cuộc nổi dậy, bằng cả cách ném bom cháy vào pháo đài. Cuộc nổi dậy thất bại, hàng trăm người Cộng sản Maoist bị chết. 2 bí thư cấp cao của ALO là Mohammad Mohsin và Mohammad Dawod bắt vào nhà tù Pul-e-Charkhi và tra tấn đến chết. Sau cuộc nổi dậy, ALO lùi về phía đông và tiếp tục chiến đấu chống lại quân Liên Xô và chính quyền Afghanistan. Nhưng đến ngày 12/11/1986, chỉ huy Faiz Ahmad và 6 đồng chí khác bị những kẻ Hồi giáo cực đoan ám sát, ALO suy tàn dần.

-SAMA là nhóm chiến đấu theo kiểu du kích điển hình và rất hiệu quả, được biết đến với các cuộc tập kích táo bạo vào các doanh trại và đoàn xe của Liên Xô. Nhóm có trụ sở tại tỉnh Parwan, các chiến binh có biệt danh là ”cáo Salang” do thường xuyên tập kích các đoàn xe Liên Xô qua đèo Salang lớn nhất đất nước.

Trong một cuộc tấn công gây tiếng vang lớn, các tay súng SAMA mặc quần áo quân chính phủ đột kích căn cứ Hussain Kot phía bắc Kabul, cướp đi số lượng lớn vũ khí và bắt cóc một tướng Liên Xô làm con tin.

Tuy nhiên đến năm 1980 thì Majid Kalakani thiệt mạng. Sau đó SAMA bị quân Hồi giáo cực đoan đánh bật khỏi 2 căn cứ chính là Kalakan và Koh Daman vào năm 1983. SAMA phải đầu hàng chính phủ và chấp nhận từ bỏ chủ nghĩa Mao.

-AMFFF là nhóm khác biệt với 2 nhóm còn lại, do có xuất thân là tổ chức chính trị phi vũ trang. Trước khi là một nhóm vũ trang là một đảng phái chính trị tương đối hoàn chỉnh, có tòa soạn và từng phát hành ấn phẩm: ”Chế độ bù nhìn cũng không phải Chủ nghĩa cơ bản, Tự do và Dân chủ!” (نه رژیم پوشالی نه بنیادگرایی، آزادی و دموکراسی!) được in thành sách tại Trung Quốc.

Nhưng khi ALO tiến hành cuộc nổi dậy ở Bala Hissar, các thành viên của AMFFF đã gia nhập với tư cách tuyên truyền viên cho ALO. Nhưng cuối cùng cuộc nổi dậy thất bại, và AMFFF cũng bị đàn áp. Đến năm 1986, chỉ huy Mulavi Dawood cũng bị bắt cóc và sát hại, phong trào suy yếu.

Hiện nay, cả 2 phái Cộng sản gần như bị loại trừ khỏi Afghanistan. Tuy nhiên ở các nước Nam Á khác như Ấn Độ, Nepal, Sri Lanka, Maldives, Bangladesh,…các phái Cộng sản vẫn tồn tại và gần như toàn bộ là Maoist. Đảng Cộng sản Nepaltheo phái Maoist tại Nepal thậm chí còn giành chiến thắng trong cuộc nội chiến tại Nepal và giờ đây là đảng lớn nhất nước này. Thủ tướng hiện tại của Nepal là ông Khadga Prasad Oli, thành viên Đảng Cộng sản.

3/ Mujahideen khác xa Taliban

Phần lớn người hiện nay thường sẽ coi Taliban là một nhóm Mujahideen, ngoại trừ chính Mujahideen và Taliban. Trên thực tế Taliban chưa bao giờ nhận mình là Mujahideen và các nhóm Mujahideen cũng chưa bao giờ coi Taliban là đồng minh của mình.

Mujahideen là từ số nhiều của ”mujahid”, chỉ những người tham gia vào cuộc thánh chiến, lần đầu tiên được sử dụng trong cuộc chiến Afghanistan để chỉ các nhóm du kích chống Liên Xô. Từ này sau đó đã được dùng để chỉ các nhóm thánh chiến trong các cuộc chiến ở khắp nơi như Iran, Bosnia, Chesnia, Châu Phi, Myanmar,…Vì từ này được chỉ chung cho các nhóm kháng chiến Afghanistan, nhiều người lầm tưởng Taliban cũng là một nhóm Mujahideen.

Còn Taliban ở đâu ra? Đây là một phong trào cực đoan do Mullah Mohammed Omar lập ra từ những học sinh trong các trường Hồi giáo. Dù hiện nay người ta cho Taliban đã chiến đấu với quân đội Liên Xô trong chiến tranh, tuy nhiên thực tế nhóm này chỉ tuyên bố thành lập vào ngày 10 tháng 10, 1994, rất lâu sau khi Liên Xô tấn công.

Đó chỉ là điểm khác nhau đầu tiên giữa Taliban và Mujahideen. Còn rất nhiều khác biệt nữa:

-Taliban gần như tuyệt đối là người sắc tộc Pashtun, chiếm 50% dân số Afghanistan. Trong khi đó, mujahideen chỉ số ít là Pashtun, còn lại phần lớn là sắc tộc Tajik, Uzbek, Turk, Hazara,…

-Taliban theo dòng Hồi giáo Sunni, trong khi Mujahideen một nửa theo dòng Shia

-Taliban chỉ có 2 đồng minh duy nhất: Pakistan và Arab Saudi, còn Mujahideen có rất nhiều nước ủng hộ: Nga, Trung Quốc, Iran, Thổ Nhĩ Kì, Ấn Độ, các nước Trung Á,…và không thể thiếu nước Mỹ. Quan trọng nhất, mujahideen được Liên Hợp Quốc công nhận, ít nhất là tại Afghanistan.

-Taliban áp đặt luật Sharia ở bất kì đâu, ngược lại, các nhóm Mujahideen chủ trương xóa bỏ luật Sharia.

-Taliban cát cứ ở miền Nam, mujahideen kiểm soát miền Bắc, khu vực trung tâm đất nước do chính quyền cộng sản kiểm soát.

-Taliban chủ trương xóa bỏ cây thuốc phiện, còn mujahideen lại khuyến khích trồng cây này (điểm tốt hiếm hoi của Taliban)

-Một điều tưởng như khó tin nhưng là thực tế: có thể phân biệt Taliban và Mujahideen qua vũ khí. Mujahideen ”tôn thờ” tên lửa ”Stinger” chuyên diệt trực thăng của Mỹ. Taliban chưa bao giờ được Mỹ cấp cho vũ khí này, họ chủ yếu sử dụng RPG-7 của Nga, thứ mà Mujahideen ít khi dùng.

4/ Liên minh phương Bắc – anh hùng bị lãng quên

Có thể nhiều người (Việt Nam) hoàn toàn lạ lẫm cái tên này. Trước nay trên sách báo mọi người chỉ nghĩ cuộc chiến tại Afghanistan hiện nay chỉ là giữa Mỹ, chính quyền Afghanistan và Taliban. Hoàn toàn sai lầm!

Trên thực tế một lực lượng không nhỏ đã chiến đấu với Taliban ngay từ những ngày đầu, thậm chí có thể nói là đối đầu đầu tiên và tiếp tục đến tận hôm này, chính là ”Liên minh phương Bắc” (Northern Alliance).

Trên thực tế, Liên minh phương Bắc thành lập năm 1996, mục đích chính là để đương đầu với Taliban. Nhóm này ban đầu gồm các thành viên người Tajik, sau đó có thêm người Pashtun, Uzbek, Turk,…Thủ lĩnh nổi tiếng nhất của Liên minh là Ahmad Shah Massoud người Tajik, và Abdul Rashid Dostum người Uzbek.

Dù chiến đấu khá nỗ lực nhưng việc phải chiến đấu đơn độc với Taliban có nước láng giềng Pakistan chống lưng, Liên minh phương Bắc có lúc bị thất thế chỉ kiểm soát còn 10% lãnh thổ đất nước. Tuy nhiên lo ngại sự bành trước của Taliban, Nga, Ấn Độ, Iran, Thổ Nhĩ Kì,…đã giúp sức cho Liên minh giành lại 40-50% lãnh thổ ở miền Bắc. Trong thời gian chiến tranh giữa Liên minh phương Bắc và Taliban, người dân luôn tìm cách chạy về phía Bắc, nơi Liên minh kiểm soát.

Tuy vậy, một sự kiện chấn động xảy ra ngày 9/9/2001, hai kẻ khủng bố đóng giả phóng viên đã nổ bom ám sát Ahmad Shah Massoud, lãnh tụ tối cao của Liên minh phương Bắc. Chỉ 2 ngày sau, 11/9/2001, vụ khủng bố chấn động địa cầu xảy ra tại Mỹ khiến 3000 người chết. Sự kiện khiến Mỹ phải tuyên bố can thiệp vào Afghanistan để lật đổ Taliban. Trong sự kiện lần này, Mỹ tuyên bố Liên Minh phương Bắc là Đồng Minh.

Quân đội Mỹ tiến hành chiến dịch ”Enduring Freedom”, ném bom hỗ trợ cho Liên minh tấn công Taliban. Sau khi Mỹ bắt đầu ném bom ngày 7 tháng 10 năm 2001, đến ngày 13/11/2011, Liên minh phương Bắc đánh bật quân Taliban khỏi thủ đô Kabul, được coi như ngày giải phóng thành phố. Tuy vậy, họ thất bại trong việc chiếm thành phố Kunduz, được coi là nơi ẩn náu của Osama Bin Laden.

Tuy có công lớn trong việc đánh đuổi Taliban, nhưng trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2002, liên minh phương Bắc nhận ra sau cái chết của Ahmad Shah Massoud không ai đủ sức lãnh đạo nên đã không tranh cử. Tổng thống đắc cử năm đó là Hamid Karzai, một người Pastun, đã tôn vinh Ahmad Shah Massoud là anh hùng dân tộc. Ngày mất của ông 9/9 được coi là ngày lễ quốc gia tôn vinh đoàn kết dân tộc ở Afghanistan.

5/ Chỉ 2% quân số Liên Xô tham chiến là từ Trung Á

Dù là khu vực giáp với Afghanistan, các nước Trung Á cả Liên Xô chỉ có chưa tới 2% quân số tham chiến. 70% binh sĩ là người Nga, số còn lại đến từ Đông Âu, Kavkaz, Baltic,…

Nguyên nhân của việc này là do sự tương đồng sắc tộc giữa các nhóm kháng chiến ở Afghanistan với các nước Trung Á của Liên Xô. Lo ngại các binh sĩ người Tajik, Kyrgyz, Uzbek, Turk,…có thể làm gián điệp hoặc từ chối chiến đấu chống lại dân tộc mình nên các binh sĩ thuộc các nước Uzbekistan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Turkmenistan bị hạn chế gọi nhập ngũ.

6/ Chiến tranh Afghanistan là nguyên nhân trực tiếp gây ra nội chiến Tajikistan

Sau khi cuộc chiến tại Afghanistan kết thúc, nhiều nhóm vũ trang người Tajik và Hồi giáo quay trở về Tajikistan, láng giềng phía Bắc của Afghanistan. Họ muốn thực hiện một cuộc đấu tranh nhằm biến Tajikistan thành một nhà nước thuần túy của người Tajik và Hồi Giáo

Chính phủ Tajikistan khá bất lực trong việc chống lại các nhóm Hồi giáo cực đoan. Dòng người tị nạn từ Afghanistan đổ vào quốc gia đang nghèo đói sau sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết khiến tình hình thêm tồi tệ. Trong khi đó, người Nga và người không Hồi giáo phải bỏ chạy khỏi đất nước.

Quân đội Nga và Uzbekistan sau đó phải can thiệp để đánh bại các nhóm cực đoan và đã giữ được nhà nước Tajikistan đa sắc tộc và tôn giáo như hiện tại

7/ Cuộc chiến vẫn tiếp diễn sau khi Liên Xô rút quân kéo dài đến tận ngày nay

Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan năm 1989, tuy nhiên chính quyền Cộng sản Afghanistan do Mohammad Najibullah lãnh đạo vẫn đứng vững đến 7 năm. Sau sự rút quân của Liên Xô, chính quyền Najibullah phải đối đầu với các nhóm Mujahideen ở phía Bắc và Taliban ở phía Nam. Họ phải kí hòa ước với quân Mujahideen. Trên thực tế chính quyền cộng sản đã mất quyền lực vào năm 1992 vào tay Mujahideen nhưng Najibullah vẫn ở lại Kabul. Tuy nhiên đến năm 1996, thủ đô Kabul không thể chống lại Taliban và mất vào tay nhóm khủng bố. Najibullah bị hành quyết dã man, bị thiến, kéo lê bằng xe tải rồi treo cổ. Giai đoạn 1989-1992 được coi là giai đoạn lật đổ chính quyền Cộng sản

Giai đoạn tiếp theo từ năm 1992-1996, là giai đoạn đánh nhau ác liệt giữa các nhóm Mujahideen với Taliban, kết quả là Taliban chiếm được Kabul và phần lớn đất nước.

Giai đoạn sau đó là 1996-2001, giai đoạn mà Liên minh phương Bắc phản công chiếm lại lãnh thổ và giành được Kabul nhờ sự hỗ trợ của Mỹ. Chính quyền Taliban sụp đổ.

Giai đoạn còn lại, như đã biết, là sự can thiệp và sa lầy của quân đội Mỹ kéo dài đến ngày này. Như vậy, từ cuộc chiến của Liên Xô đến của Mỹ là một chuỗi liền mạch chiến tranh, không có quãng nghỉ hòa bình nào. Có thể coi đây là một cuộc chiến kéo dài từ thời Liên Xô đến ngày nay.

8/ Nga ”bóp chết” đồng minh cũ

Thực tế Liên Xô rút quân vẫn duy trì viện trợ lương thực, tài chính và ít nhiều vũ khí cho chính quyền Cộng sản ở Afghanistan, và chính quyền duy trì nó khá ổn và không có dấu hiệu của sự suy yếu. Tuy nhiên, biến cố ập đến năm 1992. Liên Bang Xô Viết sụp đổ và Nga cắt nguồn cung khí đốt cho Afghanistan. Một phần do chính phủ mới của Nga không muốn ủng hộ những người cộng sản cũ, nhưng phần lớn là do các nước Trung Á nối Nga với Afghanistan gặp bất ổn, như Tajikistan có nội chiến.

Việc tưởng như nhỏ lại có hậu quả khủng khiếp. Nền kinh tế Afghanistan lâm vào khủng hoảng nghiêm trọng. Nạn đói xảy ra, thậm chí máy bay không thể cất cánh do thiếu dầu. Tình trạng đào ngũ tăng đột biến khiến quân đội gần như tan rã. Cuối cùng, Najibullah phải từ chức, nhường cho Abdul Rashid Dostum, một cựu cộng sản nay lãnh đạo nhóm Mujahideen người Uzbek.

Có thể nói, quyết định cắt dầu của Nga đã ”bóp chết” chính quyền Cộng sản Afghanistan

9/ Đến nay cuộc chiến Xô Viết tại Afghanistan vẫn là cuộc chiến khiến nhiều người phải tị nạn ra nước ngoài nhất

Đến năm 1990, chỉ riêng Iran và Pakistan đã tiếp nhận 6,3 triệu người Afghanistan tị nạn.

Dù hiện nay đã trở về bớt, Pakistan vẫn là ngôi nhà của 1,5 triệu người Afghanistan, chủ yếu là sắc tộc Pashtun. Từng có thời điểm bùng phát xung đột giữa người Pakistan với dân tị nạn Afghanistan khiến quốc tế phải can thiệp.

1 triệu người Afghanistan được coi là đã ở Iran trong hơn 3 thập kỉ. Với chính sách tị nạn thoáng bậc nhất thế giới, Iran vẫn là nơi đi qua của hàng triệu lượt người tị nạn trong những năm qua. Phần lớn số đó là từ Afghanistan.

Ngoài ra 5% người Afghanistan tị nạn tại Ấn Độ là người theo đạo Hindu, Sikh và Phật.

Afghanistan là cộng đồng tị nạn đông nhất thế giới trong 32 năm liền cho đến khi bị Syria vượt qua năm 2013.

10/ Lính Liên Xô kẹt lại Afghanistan

Ai đã từng xem phim Đại đội 9 của Nga, bộ phim cảm động dựa trên câu chuyện có thật về Trận điểm cao 3234, khi 1 đại đội quân Liên Xô cầm cự và đánh bại lực lượng Mujahideen đông gấp nhiều lần. Nhưng trong phim nó kể về những người lính làm nhiệm vụ bảo vệ cuộc rút quân nhưng sau đó đã bị ”bỏ quên”.

Sau khi quân đội Liên Xô rút đi, báo cáo có 417 trường hợp binh sĩ Liên Xô kẹt lại. May mắn thay, phần lớn họ bị kẹt ở khu vực phía Bắc, nơi quân kháng chiến ôn hòa và gần sắc tộc với quân Liên Xô. Nhiều người trong số họ đã chọn cách ở lại Afghanistan mà không trở về tổ quốc Xô Viết.

11/ Mỹ đã được cảnh báo về vụ 11/9?

Nhiều người theo thuyết âm mưu rằng Mỹ dàn dựng vụ 11/9 có 1 luận cứ rằng Mỹ đã phớt lờ cảnh báo của lãnh đạo Mujahideen Ahmed Shah Masoud.

Thật vậy, vài tháng trước khi bị ám sát. Ahmed Shah Masoud đã có một bài phát biểu quan trọng trước Nghị viện Châu Âu tại Bruxelles, Bỉ. Các đoạn phim ghi lại cho thấy rõ Masoud đề cập đến 2 vấn đề quan trọng: Thứ nhất là tố cáo Pakistan đang tiếp tay cho Taliban và thứ hai là cảnh báo Tổng thống Bush của Mỹ về một vụ khủng bố có thể diễn ra.

Những gì sau đó, như đã biết, Ahmad Shah Massoud bị ám sát ngày 9/9/2001. Chỉ 2 ngày sau, vụ khủng bố 11/9 diễn ra giết chét 3000 người.

12/ Biệt danh ”Sư tử Panjshir” của Ahmad Shah Massoud ở đâu ra?

Đó chính là do Đại tá quân đội Liên Xô, Leonid Khabarov đặt cho Ahmad Shah Massoud khi họ đối đầu nhau trong chiến dịch 5 năm ở Thung lũng Panjshir.

Khi đó, nhiệm vụ của quân Liên Xô là bắt Ahmad Shah Massoud, Khabarov đã nói với binh lính rằng ”Chúng ta đang bắt một con sư tử”. Kết thúc chiến dịch dài 5 năm, quân đội Liên Xô bị đánh bật khỏi thung lũng Panjshir. Từ đó, ”sư tử Panjshir” được dùng để gọi Ahmad Shah Massoud .

Vào tháng 2 năm 2009, bất chấp tình hình an ninh bất ổn, Đại tá Leonid Khabarov cùng hai cựu binh Nga Victor Babenko và Evgeny Teterin đã quay lại Afghanistan, đến thăm làng Bazarak ở Thung lũng Panjshir, nơi chôn cất của Ahmad Shah Massoud và đặt hoa lên mộ ”con sư tử” đã đánh bại họ.

Chuyến đi được truyền thông Nga chú ý vì được coi là thông điệp cho sự hòa giải. Tính ra, đại tá Khabarov là nhân vật cao cấp nhất của Nga đến thăm Afghanistan từ năm 1989

Nhưng cũng có một số giải thích rằng, tên Panjshir là cách chơi chữ trong tiếng Ba Tư nghĩa là “năm con sư tử”, mặc dù Panjshir là nơi có đông người Tajik sinh sống hơn

Ảnh: Bức ảnh được coi là biểu tượng của sự thất bại của quân đội Xô Viết ở Afghanistan: Đoàn xe thiết giáp của Liên Xô đang băng qua cầu Termez, nay thuộc biên giới Afghanistan và Uzbekistan để rút về nước năm 1989.

Tư liệu đọc

-Ngàn mặt trời rực rỡ (Khaled Hosseini)

-Ideology without leadership: The Rise and Decline of Maoism in Afghanistan (Niamatullah Ibahimi)

-Taliban and Anti-Taliban (Bởi Farhat Taj)

-Từ Mujahideen đến Taliban (NLĐ số ra tháng 8/2003)

-The 1980s mujahideen, the Taliban and the shifting idea of jihad (Nushin Arbabzadah)

-Refugees and the Law (bởi Jayshree Satpute, Md. Saood Tahir)

-Ahmad Shah Massoud: the man who saw tomorrow (KAMAL ALAM)

-“Massoud? I would treat him like my best friend” (1 chương trong Hồi kí Leonid Khabarov)

-Afghan sources of the Tajikistan civil war (Scott W. Tousley)

-Lời nguyện cầu từ Chernobyl (Tác giả Svetlana Alexievich – chương nói về những người từ Tajikistan trở về bị đày đến Chernobyl)

-Quan tài thép -Zinky Boys (Tác giả Svetlana Alexievich)