Nghiên Cứu Lịch Sử

6 thoughts on “Lịch sử Thái Lan”

1. 1. Sự hình thành Quốc gia Thái khá muộn và không rõ ràng. Thái lan, có thể do đặc thù địa lý và tổ chức xã hội thấp, đã không bị các đế quốc thời Trung Cổ là Trung Quốc và Mông Cổ ngó tới.
   2. Quá trình hình thành Quốc gia Thái cổ cũng gắn liền với các cuộc chiến xâm lược và chống ngoại xâm, có cả nội chiến.
   3. Tại sao Thái không bị các nước Phương Tây thôn tính là một dấu hỏi? Phải chăng người Thái dễ “quy hàng” hay là do khôn ngoan?

   ThíchThích

   Trả lời

2. Đây là một bài viết về nguồn gốc người Thái ở nước Thái.

   _________________

   泰國最初的國家是中國雲南人建立的嗎？古滇國和滇族去哪裡了？
   Nhà nước đầu tiên của nước Thái là do người Vân Nam Trung Quốc dựng nên sao? Người Điền của nước Điền cổ đã đi đâu?

   [img]https://i2.read01.com/uploads/0DQClEoC3O.jpg[/img]
   Người Thái (泰族) ở nước Thái trong lễ hội té nước

   [img]https://i1.read01.com/uploads/0DQClEpWGi.jpg[/img]
   Các cô gái người Thái (傣族) ở tỉnh Vân Nam của Trung Quốc

   Văn minh sớm nhất của nước Thái (Kingdom of Thailand) là Văn minh Ban Thanh (Ban Chiang Culture), văn minh Ban Thanh sớm nhất đã bắt đầu từ năm 3.500 BC, cư dân Ban Thanh vào năm 3.500 BC đã biết sử dụng công cụ bằng đồng xanh, so với văn minh Mễ Tố Đạt Mễ Á (Mesopotamia Civilization) của phương Tây và văn minh Hạ-Thương của Trung Quốc còn sớm hơn 500 năm. Văn minh Ban Thanh là văn minh sử dụng đồ đồng xanh sớm nhất trên thế giới.

   [img]https://i2.read01.com/uploads/0DQClEfSLp.jpg[/img]
   Bình gốm của văn minh Ban Thanh

   Các vương quốc sớm nhất của nước Thái và nước Miến Điện đều là do người Môn (孟族/Mun people) dựng nên. Người Môn là gì? Người Môn là một dân tộc xa xưa cư trú ở nước Thái và nước Miến Điện. Dân tộc chủ thể của nước Thái ngày nay là người Thái (泰族/Thai people), dân tộc chủ thể của nước Miến Điện ngày nay là người Miến (緬族/Bamar people). Người Thái và người Miến đều là từ đất Vân Nam của Trung Quốc di dời đến nước Miến Điện và nước Thái.

   Người Miến (緬族/Bamar people) có gốc từ đất Vân Nam của Trung Quốc, vào thời nhà Đường di dời vào lưu vực sông Y Lạc Ngõa Để (Ayeyarwady River) rồi dần dần thay thế người Phiếu (驃人/Pyu people) và người Môn bản địa để trở thành dân tộc chủ thể của nước Miến Điện.

   Người Thái (泰族) ở nước Thái cũng là người Thái (傣族) ở đất Vân Nam của Trung Quốc. Người Thái (泰族) và người Thái (傣族) là cùng một dân tộc, từ khi nước Trung Quốc mới (中華人民共和國/Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa) thành lập đến nay để phân biệt với người Thái (傣族) trong nước với người Thái (泰族) ngoài nước mới dùng chữ Thái (傣) này.

   Người Thái (傣族) thời xưa gọi là người Bãi Di (擺夷族), trong tiểu thuyết 《Thiên long bát bộ》của Kim Dung thì mẹ của Đoàn Dự tên là Đao Bạch Phượng là người Bãi Di, người Bãi Di tức là người Thái (傣族). Người Thái (傣族) cũng tức là người Thái (泰族) là dân tộc chủ thể của nước Thái. Người Thái phân bố trên phạm vi rất rộng lớn, tức là người Thái (傣族) ở Trung Quốc, người Shan (撣族)-người Khamti (康迪人) ở nước Miến Điện, người Lào (佬族) ở nước Lào, người Assam (阿薩姆)-người Ahom (阿豪姆) ở nước Ấn Độ, đều là người Thái (泰族).

   Người Thái (泰族) ở các nước Thái-Miến Điện-Lào-Ấn Độ đều là từ đất Vân Nam của Trung Quốc di dời đến từ thời xưa. Người Thái có tổ tiên là người Bách Bộc (百濮) hoặc người Điền Việt (滇越) trong nhóm Bách Việt (百越). Bách Bộc và Bách Việt không phải là cùng một dân tộc, trước mắt giới học thuật còn có nhiều tranh luận. Căn cứ vào thành quả nghiên cứu di truyền phân tử DNA thì Bách Bộc là dân tộc ngữ hệ Nam Á, Bách Việt là dân tộc ngữ hệ Đồng-Tày. Tiếng Thái là ngữ hệ Choang-Đồng. Do đó người Thái (泰族) rất có khả năng là người Điền Việt trong nhóm Bách Việt thời Tiên Tần mà không phải là Bách Bộc.

   [img]https://i1.read01.com/uploads/0DQClEphxT.jpg[/img]
   Hình thế các nước và bộ tộc ở Trung Quốc vào thời Tiên Tần (trong đó người Bách Bộc (百濮) ở phía nam các tỉnh Tứ Xuyên và phần lớn tỉnh Vân Nam và tỉnh Qúy Châu ngày nay.)

   Bách Bộc (百璞) phân bố phạm vi rất rộng ở phía tây nam của nước Sở thời Tiên Tần. Người Sở (楚人) cùng người Tứ Xuyên thời xưa (古代四川人) và người Bách Bộc có quan hệ chặt chẽ. Phía tây nam huyện Cung Hiệp tỉnh Tứ Xuyên ngày nay có sông Bộc (濮水); sách xưa chép rằng “bên sông Bộc có cây táo ngon”; lưu vực sông Bố Bộc (布濮水) và sông Bộc (濮水) đều có người Bộc (濮人) cư trú. Đương nhiên Bộc có Bách Bộc, Việt có Bách Việt, Bộc và Việt đều phân bố phạm vi rất rộng lớn ở miền Nam Trung Quốc.

   Thời Tây Hán gọi tổ tiên người Thái (泰族先民) là người nước Điền (滇國), thời Đông Hán gọi là Đàn (撣), thời Đường-Tống gọi là Hắc Xỉ Man (黑齒蠻)-Kim Xỉ Man (金齒蠻)-Ngân Xỉ Man (銀齒蠻)-Tú Diện Man (繡面蠻)-Mang Man (茫蠻)-Tú Cước Man (繡腳蠻)-Bạch Y Man (白衣蠻), thời Nguyên-Minh-Thanh cho đến thời Dân quốc gọi là Bạch Di (白夷)-Bãi Di (擺夷)-Bách Di (百夷).

   Vào thời Tần-Hán ở đất Vân Nam của Trung Quốc có nước Điền cổ, lịch sử nước Điền ở đất Vân Nam bắt đầu khoảng từ năm 390 BC vào thời Chiến quốc và bị tiêu diệt vào giữa thời Đông Hán. Theo sách 《Sử kí – Tây Nam Di liệt truyện》chép vào thời nước Sở cường thịnh thì đã từng khuếch trương lãnh thổ đến nước Điền. Vào thời Tần Thủy Hoàng từng làm con đường rộng năm thước để đến nước Điền. Cuối thời Tần thì đất Trung Nguyên đại loạn, nước Điền không còn liên hệ với đất Trung Nguyên nữa. Đến năm Nguyên Phong thứ 2 (năm 109 BC) thời Hán Vũ Đế thì nước Điền quy hàng, nhà Hán lấy nước ấy đặt thành quận Ích Châu (益州郡), đất Vân Nam nạp vào lãnh thổ nhà Hán, đồng thời ban ấn của Điền Vương (滇王之印) cho vua nước Điền và cho vua nước Điền tiếp tục quản lí thần dân của vùng đất Vân Nam. Vào thời Đông Hán, chế độ quận huyện của nhà Hán ở vùng đất Vân Nam đã tiến bộ hơn và củng cố vững chắc hơn, lại thêm di dân người Hán đến, người Điền dần dần bị đồng hóa, cuối cùng nước Điền vào năm Nguyên Sơ thứ 2 (năm 115 BC) thời Đông Hán bị diệt vong.

   [img]https://i1.read01.com/uploads/0DQClEYzXu.jpg[/img]
   Hình thế các nước và bộ tộc ở Trung Quốc thời Tây Hán (nước Điền màu đỏ, bộ tộc Ai Lao màu xanh lơ ở phía tây nước Điền, nước Dạ Lang màu tím ở phía đông nước Điền, nước Nam Việt màu vàng…)

   Liên quan đến nguồn gốc của người Điền (滇族), vì tư liệu có hạn nên giới học thuật đến nay còn tranh luận không dứt. Giới học thuật quốc tế bao gồm cả giới học thuật của nước Thái có một phái cho rằng người Điền (滇族) là tổ tiên của người Thái (泰族), còn giới học thuật Trung Quốc lại cho rằng người Thái là một nhánh của người Bách Việt, trên thực tế người Bách Việt là khái niệm rất rộng lớn. Hiện nay một phái cho rằng người Điền (滇族) là tổ tiên của người Thái (傣族) ở Trung Quốc và người Thái (泰族) ở các nước Miến Điện-Thái-Lào…

   [img]https://i2.read01.com/uploads/0DQClE8ASv.jpg[/img]
   Hình vẽ người Điền (滇族) của nước Điền cổ

   Sau khi nước Điền diệt vong thì người Điền đã đi đâu? Người Điền có hai khả năng: một là dung hợp với người người Hán; hai là di dời về phía nam đến vùng phía nam của tỉnh Vân Nam, tiếp tục giữ gìn tập tục và văn hóa dân tộc vốn có của mình, cùng lúc ở đây lại dung hợp với người Ai Lao (哀牢人), sau đó trở thành người Thái (傣族) ở Trung Quốc và người Thái (泰族) ở nước ngoài sau này.

   Sau khi đã hình thành người Thái (泰族), họ tiếp tục di dời về phía nam và khuếch trương phân bố khắp vùng phía nam tỉnh Vân Nam đến các nước Miến Điện-Lào-Thái-Việt Nam-Ấn Độ.

   Vào thời nhà Tùy-Đường ở nước Thái ngày nay đã có người Thái (泰族) cư trú, vào khoảng trước sau thế kỉ thứ 11 CE thì người Thái đã dựng nên vương quốc đầu tiên ở nước Thái, thời này ứng với thời nhà Bắc Tống của Trung Quốc.

   Vương quốc đầu tiên ở nước Thái là Vương quốc Tố Khả Thái (素可泰王國/Sukhothai Kingdom), thủ đô của vương quốc ở thành Tố Khả Thái (Sukhothai Thani) có vị trí là đồng bằng trung tâm của nước Thái, ở phía bắc thành phố Mạn Cốc (Bangkok City) khoảng 427 cây số. Thành Tố Khả Thái vốn là vùng đất thuộc quản lí của người Cát Miệt (người Khmer), vào năm 1238 CE thì có hai viên tướng người Thái là Khôn Bang Cương Đào (坤邦鋼陶/Khun Bang Klang Thao) và Khôn Phạ Mãn (坤帕滿/Khun Pha Muang) cát cứ độc lập, dựng nên vương quốc Tố Khả Thái (素可泰王國/Sukhothai Kingdom). Khôn Bang Cương Đào được suy tôn là Ấn Lạp Đệ Vương (印拉第王/King Sri Intratit), trở thành vị vua của nước Thái đầu tiên.

   [img]https://i1.read01.com/uploads/0DQClEwD2x.jpg[/img]
   Di tích của vương quốc Tố Khả Thái ở nước Thái

   Đương nhiên, quan hệ của chặng đường Bách Việt – người Điền thuộc nước Điền cổ – người Thái ở trên là còn được giới học thuật tranh luận, nhưng chúng tôi ít nhất cũng được thừa nhận là người Thái (傣族) ở Trung Quốc và người Thái (泰族) ở các nước Miến Điện-Lào-Thái-Ấn Độ-Việt Nam là cùng một dân tộc. Tiếng Thái (泰語) cùng tiếng Choang (壯語)-tiếng Đồng (侗語) có liên hệ chặt chẽ, tiếng Thái thuộc ngữ tộc Đồng-Tày ngữ hệ Choang-Đồng.

   [img]https://i2.read01.com/uploads/0DQClEwa3O.jpg[/img]
   Bản đồ phân bố của các dân tộc ngữ hệ Choang-Đồng

   Đến thời Minh-Thanh, có nhiều người Hoa (華人) di dời đến vùng đất Đông Nam Á, vào khoảng thế kỉ 18 CE thì người Hoa ở nước Thái đã lập nên vương triều Thôn Vũ Lí (吞武里王朝), người lập nên vương triều Thôn Vũ Lí mang dòng máu lai Hoa-Thái, người đó là Trịnh Tín (鄭信/Taksin).

   [img]https://i2.read01.com/uploads/0DQClEl0u7.jpg[/img]
   Lãnh thổ nước Thái (bấy giờ gọi là Xiêm/Siam) của vương triều Thôn Vũ Lí do người gốc Hoa dựng nên

   Nói tóm lại, lịch sử các vương triều của nước Thái là:

   – Vương triều Tố Khả Thái (素可泰王朝) là do người Thái lập nên.
   – Vương quốc A Du Đà Da (阿瑜陀耶王朝) là do người Hoa lập nên.
   – Vương quốc Thôn Vũ Lí (吞武里王朝) là do người Hoa lập nên.
   – Vương triều Mạn Cốc (曼谷王朝) là do người Môn lập nên.

   Vương triều Mạn Cốc hay là Vương triều Tức Khắc Lí (却克里王朝), người thành lập nên vương triều này là con nuôi của Trịnh Tín, do đó vương thất của quốc vương nước Thái có quan hệ chặt chẽ với người Hoa.

   Vì nước Thái và Trung Quốc có quan hệ nguồn gốc sâu xa, người Thái ở nước Thái và người Thái ở tỉnh Vân Nam của Trung Quốc đều là cùng một dân tộc, mà người Hoa ở nước Thái cũng rất nhiều, cho nên quan hệ giữa nước Thái với Trung Quốc cũng rất thân thiện.

   Hiện nay văn hóa nước Thái thu nạp ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và văn hóa Ấn Độ, nhưng ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc sâu đậm hơn. Đương nhiên khi tiến nhập vào thời kì hiện nay thì văn hóa phương Tây cũng bắt đầu ảnh hưởng sâu đậm vào nước Thái.

   [img]https://i3.read01.com/uploads/0DQClEM3kq.jpg[/img]
   Cựu thủ tướng nước Thái là Anh Lạp (英拉) vốn là dòng dõi người Hoa

   https://read01.com/KE50RP.html

   ThíchThích

   Trả lời

   • Cảm ơn bác Tích Dã, vậy bác vẫn cho rằng thuyết người Thái hiện nay là di dân từ Đại Lý Vân Nam là khả tín?

     ThíchThích

     Trả lời

     • Là đáng tin bạn ạ. Theo quyển “Lặc sử” và truyền thuyết dân gian của người Thái ở Châu tự trị Thái tộc Tây Song Bản Nạp tỉnh Vân Nam – Trung Quốc thì người Thái vào thời Bắc Tống đã thành lập nên các liên minh bộ lạc, mà trong tiếng Thái gọi là “mông” tức là “mường” đấy. Miền Tây Bắc và miền tây Thanh Hóa-Nghệ An ở Việt Nam có các xứ như Mường Thanh, Mường Lò, Mường Lay, Mường Xén, Mường Lát… chính là các “mong”/mường của người Thái đấy. Người Thái đến miền Tây Bắc Việt Nam khoảng thời nhà Đường và phát triển đến thời nhà Tống-Nguyên về sau, tức là trong sử Việt có nói đến người Man Ai Lao, Man Ngưu Hống.

       Rất dễ hình dung, vào khoảng thế kỉ 11-12 ngang với thời Bắc Tống ở Trung Quốc, tức là thời nhà Lí-Trần ở Việt Nam. Từ cái nôi Tây Song Bản Nạp, các liên minh bộ lạc người Thái đã từ đó tỏa ra như hình cánh quạt, phía tây đến miền Bắc Miền Điện, phía nam đến các nước Lào-Thái, phía đông đến miền Tây Bắc Việt Nam.

       ThíchThích

     • Có thuyết cho rằng đợt di dân chính của người Thái Vân Nam là từ sự sụp đổ của Đại Lý trước quân Mông Cổ, đợt di dân lớn này là nguyên dân hình thành các vương quốc người Thái ở Đông Nam Á (Sukhothai)

       ThíchThích

3. 從泰族社會結構看泰族遷徙問題
   Từ kết cấu xã hội của người Thái đến vấn đề di dời của người Thái

   Những năm thập niên 80 thế kỉ 20, giới làm chính trị Trung Quốc ra sức phản bác chuyện “các nước Nam Chiếu-Đại Lí là nhà nước được người Thái (傣族/泰族) dựng nên”; đồng thời họ suy luận câu từ và dẫn dụng tư liệu lịch sử để dựng nên chuyện “các nước Nam Chiếu-Đại Lí là chính quyền do người Di (彝族) và người Bạch (白族) làm chủ”, phủ nhận sự thật là người Thái đã di dời ra khỏi vùng đất trung thượng du sông Lan Thương (瀾滄江中上游地區). Vả lại lí luận của giới nghiên cứu về người Thái về vấn đề “người Thái di dời ra sao” hay “vì sao lại di dời” trước sau cũng không làm cho người ta tin phục được. Giới làm chính trị Trung Quốc chỉ cần hỏi một câu là “vì sao sách sử không ghi chép đến sự di dời của người Thái?” Vậy cũng đủ để giới nghiên cứu về người Thái không có cách gì trả lời được!

   Không chỉ là người Thái (傣族) ở Trung Quốc mà người Thái (泰族) ở bang Shan nước Miến Điện-nước Thái-nước Lào-miền Tây Bắc nước Việt Nam đều có rất ít truyền thuyết về sự di dời của mình. Các thôn trại của người Thái không chỉ có ở vùng đất trung thượng du sông Lan Thương mà thôi, mà còn có không ít văn vật phát hiện được cũng chứng minh dấu vết hoạt động cư trú của tổ tiên người Thái, ghi chép về tên gọi ở một dải các vùng đất như Mông Tủy (vùng thung lũng bên sông Dạng Tị), Mông Xá (vùng lòng chảo huyện Nguy Sơn), Mãnh Chưởng (vùng lòng chảo huyện Bảo Sơn), Mãnh Cốc (vùng lòng chảo huyện Cảnh Đông) cũng chứng tỏ đây là dấu ấn của người Thái.

   Nhưng vì sao sách sử không ghi chép rõ ràng về sự di dời của người Thái? Để trả lời vấn đề này, chúng ta phải đi sâu tìm hiểu kết cấu xã hội của người Thái. Kết cấu xã hội của người Thái lấy văn hóa thôn trại làm cơ sở. Nếu bỏ qua văn hóa thôn trại thì rất khó giải thích được các hiện tượng lịch sử của người Thái.

   Thôn trại (村寨) trong tiếng Thái (傣語) gọi là “man”/bản (tiếng Hán phiên âm thành 曼/man, 蠻/man, 芒/mang), có tác dụng rất là quan trọng trong vai trò kết cấu xã hội của người Thái. Người thống trị đề ra dao dịch hay các việc khác đều lấy thôn trại làm đơn vị hành chính căn bản. Người dân sinh hoạt hàng ngày cũng lấy thôn trại làm trung tâm. Trong quan niệm truyền thống của người Thái thì các việc lớn của đời người như vinh nhục-an nguy-tính mệnh-gia đình đều liên hệ với thôn trại.

   Đơn vị “mong”/mường (tiếng Hán phiên âm thành 蒙/mông, 猛/mãnh, 勐/mãnh, 孟/mạnh, 木/mộc) trong thôn trại là khái niệm hơi có lẫn lộn.
   – Một thuyết cho rằng vùng thung lũng bên sông suối hay vùng lòng chảo nhỏ gọi là “mong”. Ví dụ vùng thung lũng bên sông Dạng Tị gọi là Mông Tủy (蒙嶲), vùng lòng chảo ở huyện Nguy Sơn gọi là Mông Xá (蒙舍), vùng lòng chảo huyện Bảo Sơn gọi là Mãnh Chưởng (勐掌), vùng lòng chảo huyện Cảnh Đông gọi là Mãnh Cốc (猛谷).
   – Một thuyết cho rằng một vùng đất lớn hoặc một thành phố lớn gọi là “mong”. Ví dụ thành phố Côn Minh gọi là Mãnh Ta (勐些), thủ đô gọi là Mãnh Hóa Tướng (勐貨相).
   – Một thuyết cho rằng quốc gia/đất nước gọi là “mong”. Ví dụ nước Miến Điện gọi là Mãnh Man (勐蠻), nước Thái gọi là Mạnh Thái (孟泰).

   Từ đó có thể thấy người Thái không có khái niệm rõ ràng về quốc/nước (國). Không kể ai đến làm vua, chỉ cần kẻ thống trị cao nhất khong làm gì tổn hại đến lợi ích căn bản của thôn trại là được, chỉ cần làm cho họ an cư lạc nghiệp là được, người dân cũng không chú ý đến sự còn mất của quốc/nước.

   Chắc chắn mà nói thì trong tiếng Thái không có từ gọi là quốc/nước (國). Nước Thái sau khi độc lập dựng nước mấy trăm năm đã nêu rõ một số điều:
   – Vùng đất gọi là “man mãnh”/bản mường (曼勐).
   – Quốc gia/đất nước gọi là “tra” (查) hoặc “ba thiếp” (巴貼).

   Chúng tôi lí giải điều này không khó là vì sự tranh đấu trong lịch sử người Thái chỉ giới hạn trong thôn trại hay chỉ xung đột ở cấp hành chính “mong”/mường trên thôn trại là nhiều nhất mà thôi. Ví dụ khi có người nước ngoài (ví như người Miến) đến xâm lược thì chẳng có người Thái nào chủ động dấn thân mà làm việc “giúp nhà giữ nước” cả, thậm chí trong các truyền thuyết và tác phẩm văn học có nói đến các anh hùng người Thái cũng chỉ là một số thủ lĩnh của các “mong”/mường ở trên thôn trại, hoặc chỉ là nhân vật nửa người nửa thần có công cầm ma bắt quỷ mà thôi. Tức là nói trong quan niệm của người Thái không có anh hùng dân tộc chống ngoại xâm “tận trung báo quốc”.

   Đây không phải nói là người Thái tham sống sợ chết, mà là nói trong lịch sử người Thái không quan niệm tận trung báo quốc, không có quan niệm tự hào dân tộc, từ đó không sinh ra lãnh tụ có thể tập hợp toàn dân hay thực thể văn hóa có thể tụ họp được mọi người. Khái niệm tận trung báo quốc trong tổ tiên người Thái rõ ràng là rất trừu tượng và xa vời.

   Đối với tổ tiên người Thái thì “chiếu mãnh”/chúa mường (詔勐) tức là “chúa của một vùng” mới là thủ lĩnh cao nhất của họ, mới là quan phụ mẫu của họ, thậm chí có quyền sinh sát ban đoạt, không kể là bị ép hay là tự nguyện thì họ đều phải tin phục sự điều khiển của “chiếu mãnh”/chúa mường.

   “Chiếu mãnh”/chúa mường là một thủ lĩnh địa phương, lợi ích gắn với bản thân họ cũng chỉ là quyền thống trị trong quản hạt của họ, chỉ làm các việc là: thu thuế ruộng, kén chọn các cô gái xinh đẹp của nhà dân đem về cưới làm vợ lớn-bé, phát lệnh cho các thôn trại phục dịch họ, lúc có việc lớn điều động binh lính theo “chiếu mãnh”/chúa mường đi đánh dẹp; còn lại các việc nhỏ ở trong nhà, bao gồm các việc khênh kiệu, che ô, nuôi bò, chăn ngựa, làm việc lặt vặt. Một số việc khác lại phát lệnh cho thủ lĩnh của các thôn trại khác tự làm. Cũng tức là nói rằng kẻ thống trị của người Thái từ xưa dựng nước không có cơ cấu của một quốc gia/đất nước lớn mạnh.

   Nước Ai Lao (哀牢國) trong tiếng Thái gọi là Mãnh Đạt Quang (勐達光), là quốc gia/đất nước sớm nhất được sử sách ghi chép của người Thái. Sử sách Trung Quốc chép rằng: “Nước ấy đông tây dài ba nghìn dặm, nam bắc rộng bốn nghìn sáu trăm dặm.” Đây là phạm vi lãnh thổ của nước này. Vào thời nước này quy phụ nhà Hán, theo 《Hậu Hán thư – Ai Lao liệt truyện》ghi chép như vầy: “Vào năm Vĩnh Bình thứ 6 (năm 69 CE) thì vua Ai Lao tên là Liễu Mạo sai con đem người cả nước nội thuộc, nước ấy có 77 người tự xưng làm vương/vua, có 51.890 hộ, có 553.711 khẩu, phía tây nam cách thành Lạc Dượng bảy nghìn dặm. Hiển Tông (Hán Minh Đế) lấy nước ấy đặt thành hai huyện Ai Lao-Bác Nam.” Cũng tức là nói, cùng với vua Ai Lao (哀牢王) quy phụ nhà Hán còn có 77 vị vương/vua khác, vua Ai Lao chỉ là vua của các vua ấy mà thôi, các vị vương/vua cùng lúc quy phụ nhà Hán, vua Ai Lao chỉ là minh chủ trong số bọn họ, cũng không có cơ cấu quốc gia/nhà nước hoàn chỉnh.

   Mãnh Đạt Quang hay có nước nào sớm hơn nữa cũng không nói rõ được vấn đề. Chúng ta hãy xem 1.000 năm sau khi Mãnh Đạt Quang quy phụ nhà Hán là có Mãnh Lặc (勐泐), tức là nước Cảnh Lũng (景隴國). Sách sử liên quan ghi chép người dựng nên Mãnh Lặc tên là Chiếu Chân (詔真), vốn là một thủ lĩnh của người Thái ở trong nước Đại Lí (大理國), vào năm 1180 CE đã dựng nên Mãnh Lặc ở vùng đất trung hạ du sông Lan Thương (瀾滄江中下游地區). Một thủ lĩnh địa phương trong một quốc gia/nhà nước nói dựng nước là dựng nước luôn, chứng minh vùng đất mà chính quyền nước Đại Lí khống chế chỉ là trên danh nghĩa, trên bản chất chỉ là một dạng liên minh. Nước Đại Lí kế thừa di sản chính trị của nước Nam Chiếu (南詔國) mà còn như thế, vậy thì vùng đất mà nước Nam Chiếu khống chế e rằng cũng không chắc chắn hơn nước Đại Lí là mấy.

   Sau thời Chiếu Chân dựng nên Mãnh Lặc hơn 100 năm thì có chuyện ở nước Bát Bách Tức Phụ (八百媳婦). Theo 《Nguyên sử – Bộ Lỗ Cáp Đáp liệt truyện》ghi chép: “Bộ Lỗ Cáp Đáp theo đi đánh nước Bát Bách Tức Phụ, đến bộ Xa Lí. Bộ Xa Lí là chỗ mà tù trưởng nước ấy ở. Chư Vương là Khoát Khoát sai Bộ Lỗ Cáp Đáp đem 200 quân du kị đến dụ bộ ấy hàng, không nghe, bèn tiến binh đánh bộ ấy. Đô trấn phủ là Hầu Chính chết ở trận. Bộ Lỗ Cáp Đáp hủy được rào gỗ ở cửa bắc trại rồi vào trại ấy. Do đó nước ấy đều bình định.” Sau đó nhà Nguyên đặt ra Triệt Lí quân dân tổng quản phủ (徹里軍民總管府) để thống trị người Thái. Bộ Lỗ Cáp Đáp đem theo 200 quân du kị đến đánh, chỉ chết mấy viên Đô trấn phủ là Hầu Chính, thế mà chiếm lĩnh được vương thành của Mãnh Lặc, vương thành ấy thật là thô sơ làm sao.

   Sách 《Lặc sử》còn ghi chép Mãnh Giao (勐交), Mãnh Lão (勐老), Mãnh Lan Nạp (勐蘭納) đều lệ thuộc vào Mãnh Lặc (勐泐). Có thể sau này Mãnh Lan Nạp tức là nước Lan Nạp (蘭納國) lại khuếch trương thế lực, thậm chí đã từng đánh bại sự xâm nhập của quân nước Nam Chiếu (南詔國) và nước Chân Lạp (真臘國), lại làm cho nước Cáp Lợi Bôn Sai (哈利奔猜國) tức là nước Nữ Vương (女王国) bị diệt vong. Một số “mong”/mường từng lệ thuộc Mãnh Lặc lại chuyển sang lệ thuộc Mãnh Lan Nạp. Từ đó suy đoán, vào lúc kẻ thống trị Mãnh Lặc cường thịnh thì thủ lĩnh các “mong”/mường xung quanh sẽ hướng về xưng thần và tiến cống các loại vàng bạc-châu báu, nếu gặp người nước ngoài sang xâm lược thì thủ lĩnh của Mãnh Lặc sẽ kêu gọi các thủ lĩnh của các “mong”/mường khác cùng chống giữ mà thôi, các “mong”/mường khác đều không chịu sự quản lí trược tiếp của Mãnh Lặc. Nếu có ngày các “mong”/mường khác cường thịnh lên thì có thể tùy thời mà chuyển ngôi minh chủ cho họ. Quan hệ lệ thuộc này thực ra chỉ rất tạm bợ lỏng lẻo.

   Mãnh Mão Lộng (勐卯弄) tức là nước Ma Xuyên (麓川國), là chính quyền lớn mạnh nhất trong lịch sử của người Thái, họ chống lại nhà Minh suốt hơn 100 năm, mỗi lần chiến tranh là có thể phát động được 10 vạn đến 30 vạn quân lính, có hơn 100 con voi và hàng nghìn con ngựa chiến. Một quốc gia/nhà nước lớn mạnh như vậy, lại có một một tình thế nào?

   Nhà Minh rất là xem trọng đối với Mạnh Mão Lộng, ở kinh thành đặt ra cơ quan gọi là Tứ Di quán (四夷館), tựa như bộ Ngoại giao ngày nay, trong đó lại có Bách Di quán (百夷館) là quán chỉ chuyên đón tiếp sứ giả người Thái, còn sai hai viên đặc sứ là Tiền Cổ Huấn (錢古訓) và Lí Tư Thông (李思聰) đi sứ đến Mãnh Mão Lộng. Hai người này sau khi đi sứ về đã soạn nên bộ sách 《百夷傳/Bách Di truyện》kể rõ về tình hình phát triển kinh tế-chính trị và nhân vật-phong tục của Mãnh Mão Lộng. Ví dụ kể về đô thành Giả Lan (者闌) của Mãnh Mão Lộng, chúng ta không biết được cung điện nguy nga ra sao, tường thành cao dày thế nào, nhưng di chỉ vương cung còn để lại có thể thấy vương cung được dựng ở lưng chừng núi cũng có quy mô khá lớn. Ghi chép về tổ chức quân đội của Mãnh Mão Lộng cũng rất toàn diện, đến nay quân bang Shan ở nước Miến Điện còn sử dụng. Chỉ là thực lực quân đội của Mãnh Mão Lộng còn chưa rõ thế nào mà Mãnh Mão Lộng lại có thể điều động được 10 vạn quân như vậy? Nhưng 《Bách Di truyện》cũng ghi rõ rằng: “Không phân biệt quân hay dân, tụ họp thì thành quân, tản ra thì thành dân, nếu có chiến tranh thì cứ 3 người hoặc 5 người họp thành một đội, chọn kẻ khỏe để quản quân, gọi là Tích thứ, Tích thứ cầm quân ngăn địch, người còn lại đều vâng lệnh, cho nên lúc hành quân có 5-6 vạn người nhưng đánh trận thật chỉ có không đến 2 vạn người. Quân đi không thẳng hàng, trước sau không theo thứ tự, phần lớn dùng voi chiến để tạo thế mạnh…” Ghi chép này cho chúng ta thấy Mãnh Mão Lộng không có quân dự bị bao nhiêu, phần lớn người dân lúc được điều động thì đều cầm vũ khí, đây là thủ lĩnh của các địa phương đem người dân của các thôn trại và các “mong”/mường lớn nhỏ, họ thống lĩnh quân đội và người dân của mình, tức là không có cơ cấu rõ ràng. Quốc vương (國王) của họ gọi là Chiếu pháp lộng (詔法弄) chỉ có thể để các Chiếu mãnh( 詔勐) tự điều động làm việc. Nếu một khi Chiêu pháp lộng không có năng lực thì các thủ lĩnh của các “mong”/mường cũng rất tự nhiên sẽ khôi phục địa vị thủ lĩnh riêng của mình.

   Đây là nói rõ rằng trong xã hội người Thái thì không kể chính quyền dựng nên thế nào, thì trước sau vẫn lấy thôn trại làm cơ sở, lấy “mong”/mường là thể liên minh lớn là đơn vị quản hạt chủ yếu. Nếu minh chủ một thời lớn mạnh thì tạo thành thế lực:
   – Xưa thì có Mãnh Đạt Quang (勐達光) tức là nước Ai Lao (哀牢國), Mông Xá (蒙舍) tức nước Nam Chiếu (南詔國).
   – Gần đây thì có Mãnh Mão Lộng tức nước Ma Xuyên, Mãnh A Ngõa (勐阿瓦) tức nước A Ngõa (阿瓦國), Mãnh Lặc (勐泐) tức nước Cảnh Lũng (景隴國), Mãnh Lan Nạp (勐蘭納) tức nước Lan Nạp (蘭納國).

   Một khi không còn minh chủ như vậy thì liên minh sẽ tự giải tán tổ chức.

   Chỉ có thôn trại mới là căn bản của xã hội người Thái, như vậy người Thái mới sinh sôi không ngừng. Cơ cấu mỗi thôn trại của người Thái có từ 10 đến 100 hộ gia đình, trên 1.000 hộ gia đình là thôn trại lớn cũng tạo nên đơn vị hành chính gọi là “chiang”/chiềng/thành (tiếng Hán phiên âm thành 景/cảnh, 清/thanh, 遮/già, 姐/thư), nhưng cơ cấu tổ chức xã hội cơ bản vẫn là thôn trại. Lấy thủ lĩnh của thôn trại làm đầu, không chỉ là người nhậm chức Chiếu mãnh (詔勐), trên thực tế cũng là người nông dân, chỉ chẳng qua là có quyền quản lí người dân của thôn trại mà thôi, chỉ là người đưởng hưởng vật chất lớn nhất và người được tôn trọng nhất. Ở trong một tổ chức như vậy, ngày thường thì đều từ cày ruộng dệt vải, khi có việc lớn chỉ đều cả thôn trại đều họp sức, quy định luật lệ còn đơn giản. Về mặt tín ngưỡng tinh thần thì họ cúng bái quỷ thần và tổ tiên, sau này Phật giáo truyền sang thì cũng tín ngưỡng vào đó. Họ tự do ca hát nói chuyện tình cảm luyến ái, đây là lề thói từ xưa đến nay của của xã hội người Thái.

   Một khi lề thói ấy bị phá vỡ, ví như gặp thiên tai tự nhiên hoặc do chiến tranh bùng phát thì tất cả người dân sẽ cùng ngăn chống hoặc là khuất phục, chỉ lúc không còn cách nào nữa mới đem cả nhà bỏ đi ra ngoài, lớn nhất là đem cả thôn trại di dời đi chỗ khác. Chúng tôi cho rằng cách di dời này là cách di dời của người Thái. Trong dòng chảy lịch sử dài đằng đẵng thì cách di dời này không giống với cách di chuyển như gió to bão lớn của người dân du mục ở thảo nguyên, cũng không giống làn sóng di dân nhiều mấy vạn hoặc mấy chục vạn người đi tránh nạn mất mùa chiến tranh của người Hán ở Trung Nguyên. Đây là lấy thôn trại làm đơn vị để khi di dời từng bước từng bức đến vùng đất mới, lại dựa vào sự giống nhau của ngôn ngữ và phong tục tập quán thì dần dần sẽ tụ họp một nhóm, cũng tức là cách di dời này sẽ khiến cho người bản địa bài xích, nhưng cách này cũng không gây xung độ uy hiến với cư dân bản địa, cũng tức là không có xung đột quy mô lớn. Cách này cũng không trở thành “sự kiện lịch sử” đáng nhớ; trải qua mấy chục năm, thậm chí là mấy trăm năm phát triển thì dựa vào kĩ thuật sản xuất ưu tú của mình thì người Thái đã có ưu thế về dân số, lại trở thành dân tộc chủ đạo của vùng đất mới mà họ di dời đến.

   Lấy thôn trại làm cách thức di dời cơ bản của người Thái, trong quá trình lịch sử dài hơn 1.000 năm đó thì trong quá trình di dời đó không có cuộc bạo động đủ lớn để người trong ngoài chú ý đến, cũng tức là không có việc lớn nào đủ để khiến cho cư dân bản địa phải “khắc cốt ghi tâm”. Cũng tức là nói đây là các cuộc di dời âm thầm không có tiếng vang, cũng không phải là hành đồng chinh phục “có thanh có sắc”. Bấy giờ người Thái không ngừng dung hợp với các dân tộc nhỏ hơn, đúng là họ đứng chân trên vùng đất ấy một cách vững chắc mới khiến cho các quốc gia/đất nước xung quanh không được các bương triều Trung Nguyên chú ý đến, đây là chuyện khá dễ hiểu. Cũng tức là vì sao các chuyện về vương triều Tố Khả Thái trong lịch sử nước Thái lại chủ yếu là lưu truyền qua truyền thuyết mà các chuyện từ vương triều Tố Khả Thái về sau lại có phần rõ ràng hơn. Ghi chép về “mong”/mường của người Thái trong sử liệu Trung Quốc cũng khá rõ ràng và phong phú hơn từ thời nhà Nguyên ngang với vương triều Tố Khả Thái về sau. Điều này khiến cho người ta đột nhiên có cảm giác là một số thủ lĩnh của người Thái lại đột ngột xuất hiện như vậy.

   Tình huống thực tế là, người Thái không chỉ di dời hoặc chinh phục thì đều là hành động nước chậm ngấm lâu của việc lấy thôn trại làm đơn vị cơ bản. Trong quá trình di dời ôn hòa ấy đã không xảy ra xung đột lớn, chỉ có xôm tụ một lực lượng lớn mới khiến cho người bản địa phải chú ý. Đây là nguyên nhân sách sử không ghi chép rõ ràng về quá trình di dời về phía tây và phía nam của người Thái trong lịch sử.

   https://i1.kknews.cc/large/a240008b1d4cc66a706
   Bản đồ phân bố của dân tộc Thái (màu hồng)

   https://kknews.cc/history/nxy4b2.html

   ThíchThích

   Trả lời

Trả lời Hủy trả lời

Nhập bình luận ở đây...

Điền thông tin vào ô dưới đây hoặc nhấn vào một biểu tượng để đăng nhập:

Email (bắt buộc) (Địa chỉ của bạn được giấu kín)

Tên (bắt buộc)

Trang web

Bạn đang bình luận bằng tài khoản WordPress.com ( Đăng xuất /  Thay đổi )

Bạn đang bình luận bằng tài khoản Twitter ( Đăng xuất /  Thay đổi )

Bạn đang bình luận bằng tài khoản Facebook ( Đăng xuất /  Thay đổi )

Hủy bỏ

Connecting to %s

Nhắc email khi có bình luận mới.

Nhắc email khi có bài viết mới.

Δ