Nghiên Cứu Lịch Sử

Christopher Lascelles

Trần Quang Nghĩa dịch

CHƯƠNG 20

Sự phục hồi

“Tôi không thể chấp nhận quy luật của bạn rằng chúng ta phải đánh giá giáo hoàng và nhà vua không giống như những người khác, với một giả định thuận lợi rằng họ không làm gì sai. Nếu có bất kỳ giả định nào thì đó là cách thức khác, chống lại những người nắm giữ quyền lực, chống càng  tăng  khi quyền lực tăng lên Trách nhiệm lịch sử phải bù đắp cho sự thiếu thốn của trách nhiệm pháp lý. Quyền lực có xu hướng tham nhũng, và quyền lực tuyệt đối thì tham nhũng hoàn toàn…Không có loại dị giáo nào tệ hơn việc chức vụ thánh hóa người nắm giữ nó.”

Lord Acton, viết cho Mandell Creighton, năm 1887

Đại hội Vienna, họp năm 1814 sau khi Napoléon bị lưu đày đến Đảo Elba, đã tìm cách mang lại hòa bình cho châu Âu và quyết định hình thái chính trị tương lai của lục địa này. Về cơ bản, Pháp vẫn giữ nguyên đường biên giới trước cách mạng và cùng với Tây Ban Nha và hai đảo Sicilia, được khôi phục lại cho gia đình Bourbon; Đế chế La Mã Thần thánh –  sau này được gọi là Đệ nhất Đế chế – đã không được khôi phục mà trở thành một liên minh của các bang Đức, trong khi vị hoàng đế từ chức danh hiệu, thay vào đó trở thành hoàng đế cha truyền con nối của Áo.  Gia đình Habsburg của Áo đã giành được ngai vàng của ba công quốc Ý – Parma, Modena và Tuscany – và tất cả các lãnh thổ bị Napoléon đánh cắp khỏi La Mã đều được trả lại, ngoại trừ Avignon và lãnh thổ lân cận do Pháp giữ. Nhưng các Lãnh thổ Giáo hoàng đang sống dở chết dở. Trong khi Thiên chúa giáo vẫn là tôn giáo thống trị ở châu Âu thì bản thân châu Âu hiện đang ngày càng bị thống trị bởi các cường quốc phi Thiên chúa giáo như Anh, Phổ và Nga, và niềm tin mù quáng đang dần được thay thế bằng những quan điểm hợp lý và tự do.

Đại hội bị chi phối bởi các đại diện của chế độ cũ mà lợi ích của họ nằm ở việc quay trở lại nguyên trạng thời tiền Napoléon càng nhiều càng tốt. Điều này bao gồm quyết tâm xóa bỏ các tư tưởng tự do và chủ nghĩa dân tộc đã khiến châu Âu rơi vào tình trạng hỗn loạn. Các chế độ quân chủ cũ ở châu Âu giờ đây đã nhanh chóng hỗ trợ lẫn nhau khi có dấu hiệu đầu tiên về sự bất mãn của dân chúng. Khi nước Nga Chính thống giáo và nước Phổ Tin lành thành lập Liên minh Thần thánh với Áo Thiên chúa giáo, Giáo hoàng đã tỏ ra phẫn nộ gấp đôi: Áo không chỉ liên minh với các cường quốc phi Thiên chúa giáo, mà sự tồn tại của Liên minh đã làm giảm vai trò truyền thống của Giáo hoàng là trọng tài giữa các quốc gia.

Tuy nhiên, có một lợi ích bất ngờ dành cho La Mã: trong khi Napoléon hy vọng làm giảm uy tín của giáo hoàng, thì việc bắt giữ và bỏ tù giáo hoàng chỉ làm tăng thêm điều đó, và Pius VII giờ đây đã nhận được sự yêu mến và kính trọng ngày càng tăng trên toàn châu Âu. Kể từ khi được giải thoát khỏi miệng sư tử, mặc dù có phần bị hành hạ, ông đã trở thành ‘một nhân vật thiêng liêng, bằng cách nào đó đứng trên chính trị vụn vặt của các vị vua và các quốc gia.’

Thật không may, Pius VII đã sớm lãng phí phần lớn thiện chí này. Cách xử sự của ông dưới bàn tay của người Pháp đã khiến ông nhận ra tầm quan trọng của trật tự đã được thiết lập và, bất chấp khuynh hướng tự do của mình, giờ đây ông đã sẵn sàng hơn để chú ý đến quan điểm chống hiện đại hóa của những người bảo thủ: các quan chức giáo triều. Khi trở về La Mã, ông đã thành lập lại Dòng Tên, bãi bỏ Bộ luật Dân sự Pháp đang phổ biến rộng rãi, và khôi phục cả Tòa án Dị giáo (đã bị quân xâm lược đóng cửa vào năm 1808) và Danh mục Sách Cấm. Những biện pháp thoái lui như vậy không bao giờ có khả năng thu phục được đồng bào của ông, nhưng ông đã khiến chúng trở nên phức tạp hơn bằng cách yêu cầu trả lại tất cả tài sản tôn giáo đã bị chiếm đoạt trong thời kỳ Napoléon. Tuy nhiên, thời thế đã thay đổi và những năm cách mạng ngắn ngủi đã khuyến khích những người đồng hương của ông có những kỳ vọng khác. Khi Pius VII qua đời vào năm 1823, tài sản của ông cũng thấp như nhiều người tiền nhiệm.

*

Mật nghị bầu người kế nhiệm ông bị chi phối bởi những zelanti, những người bảo thủ coi việc duy trì truyền thống của Giáo hội La Mã và chống lại chủ nghĩa thế tục là nhiệm vụ chính của họ. Việc bỏ tù hai giáo hoàng đã chứng tỏ sự cần thiết tuyệt đối của sự độc lập cả về vật chất lẫn tinh thần đối với giáo hoàng, và họ kiên quyết không cho phép nhượng bộ thêm nữa. Một lần nữa, Giáo hội lại cố gắng chống lại thế giới hiện đại bằng cách dấn sâu vào.

Khi bầu Leo XII (1823-29) kế vị ông, các hồng y một lần nữa, thật là  kỳ diệu, đã chọn nhầm người cho công việc. Rất có thể họ bầu ông vì ông đang bị bệnh nặng, qua đó tạo cho họ cơ hội sớm được bầu trong tương lai. Ông đã cảnh báo các hồng y không nên chọn ông, nói với họ rằng họ đang bỏ phiếu cho một xác chết, nhưng điều này chưa bao giờ ngăn cản họ trong quá khứ và trong trường hợp này cũng vậy. Điều khiến họ hơi thất vọng là ông đã vực dậy sau cuộc bầu cử và sống sót thêm sáu năm nữa. Nghiêm khắc, chuyên quyền, không khoan nhượng, phản động và cuồng tín, Leo XII quyết tâm dập tắt các lực lượng đấu tranh cho sự thay đổi: chủ nghĩa chống tăng lữ là đáng lo ngại, nhưng Leo coi phong trào ngày càng tăng hướng tới chính phủ đại diện và hợp hiến là một mối đe dọa tương đương hoặc thậm chí lớn hơn.

Vì vậy, ông đã kịp thời trấn áp bất cứ điều gì thậm chí ám chỉ chủ nghĩa tự do, chủ nghĩa dân tộc hay – Chúa cấm – cách mạng. Khuyến khích sự ngay thẳng về mặt đạo đức ở các Lãnh thổ Giáo hoàng sẽ là liều thuốc giải độc cho sự thay đổi. Ông cấm rượu và tố cáo điệu Waltz là tục tĩu; ra lệnh dỡ bỏ tượng phụ nữ khỏa thân khỏi tầm mắt công chúng; bỏ tù người bài bạc vào ngày chủ nhật; đóng cửa các quán cà phê và rạp hát trong Mùa Chay; hoan nghênh việc tố cáo và ra lệnh xử tử bọn cướp. Các Nhà nước Giáo hoàng trở thành một nhà nước cảnh sát. Những người Do Thái ‘xấu xa, cố chấp và là mối nguy hiểm cho đức tin chân chính’ – vốn đã bị Pius VII giam giữ trong các khu ổ chuột, đã bị buộc phải thuyết giảng về giá trị của Cơ đốc giáo và thậm chí còn bị buộc phải bán bất động sản của họ. Những bước đi phản động như vậy từ lâu đã là đặc điểm chung của các hệ thống nhà nước đang trong thời kỳ suy thoái cuối cùng.

Và do đó, các Nhà nước Giáo hoàng đã ‘bị đè nặng bởi một loạt các biện pháp xâm lược, phản động, phản hiện đại, bảo vệ một trật tự xã hội và chính trị đang dần dần biến mất trên khắp châu Âu.’ Lịch sử cho thấy những nỗ lực như vậy nhằm duy trì một hệ thống suy yếu hiếm khi có kết thúc tốt đẹp. Chẳng bao lâu sau, mọi thứ từ việc thiếu tiêm chủng cho đến đèn đường bị hỏng – những cải tiến hữu ích do người Pháp giới thiệu đến La Mã đều bị đổ lỗi cho Leo XII, cho dù ông có nhúng tay vào chúng hay không. Khi ông qua đời, mọi người đều vui mừng – buồn thay đây là phản ứng ngày càng phổ biến trước cái chết của Giám mục La Mã.

Người kế vị ông, Pius VIII (1829-30), có thể đã tỏ ra cấp tiến hơn, nhưng chỉ tồn tại được hai mươi tháng. Triều đại ngắn ngủi của Pius VIII chứng kiến ​​một cuộc nổi dậy khác ở Pháp: Cách mạng Tháng Bảy năm 1830, trong đó vị vua Bourbon cuối cùng, Charles X, bị lật đổ và bị thay thế bởi người được gọi là ‘Vua công dân’, Louis-Philippe. Khi tin tức về cuộc cách mạng này đến Ý, nó đã thúc đẩy những người yêu nước Ý nổi dậy chống lại việc tái áp đặt chính quyền giáo hội ở các Lãnh thổ Giáo hoàng và một lần nữa kêu gọi thống nhất nước Ý thành một quốc gia cộng hòa. Lo sợ về những tác động rõ ràng đối với quyền lực thế tục của mình, các giáo hoàng kế nhiệm đã làm mọi thứ có thể để đảm bảo điều đó không xảy ra.

Vào thời điểm Gregory XVI (1831-46) được bầu, quân nổi dậy đã tràn ngập nhiều thành phố ở Lãnh thổ Giáo hoàng, thay thế biểu ngữ của giáo hoàng bằng cờ ba màu của Ý. Vị tân giáo hoàng đã xử lý vấn đề này một cách tồi tệ nhất mà ông có thể làm, bằng cách kêu gọi chính phủ Áo gửi quân đến để trấn áp cuộc nổi dậy, và họ đã làm như vậy. Hàng trăm người nổi loạn đã bị bắn hoặc bị tống vào tù trong cuộc đàn áp sau đó, và việc Giáo hoàng sẵn sàng tranh thủ sự hỗ trợ quân sự chống lại dân chúng ngày càng khao khát tự do và quyền tự quyết đã chứng tỏ sự nguy hiểm. Gregory XVI thậm chí còn trở nên ít nổi tiếng hơn Leo XII, và cuộc phục hưng nhỏ của Thiên chúa giáo thời hậu Napoléon đã bị dừng lại. Một lần nữa, những lời kêu gọi cải cách ngôi vị giáo hoàng lại bắt đầu gia tăng cả về tần suất lẫn số lượng.

Chân dung Giáo hoàng Gregory XVI

Trải nghiệm về cuộc nổi loạn của Gregory XVI khiến ông có ác cảm cố hữu với cách mạng hoặc bất kỳ thách thức nào khác đối với quyền lực hợp pháp về vấn đề đó. Do đó, ngay cả khi những người Ba Lan theo Thiên chúa giáo tìm kiếm sự ủng hộ của Giáo hoàng trong cuộc nổi dậy chống lại người Nga (Chính thống giáo) đang chiếm đóng cùng năm đó, ông vẫn chỉ thị cho các giáo sĩ Ba Lan thuyết giảng về sự vâng phục và phục tùng sự cai trị thần thánh của Sa hoàng. Chia sẻ sự không tin tưởng vào những đổi mới hiện đại của Leo XII, Gregory trở thành một người theo chủ nghĩa Luddite (chủ nghĩa chống lại cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật thế kỷ 19). Lo sợ rằng chúng có thể hỗ trợ cho việc phổ biến những ý tưởng tự do nguy hiểm, ông đã có câu nói nổi tiếng là từ chối cho phép xây dựng đường sắt ở các Lãnh thổ Giáo hoàng, tuyên bố rằng những chemins de fer (“những đường sắt”) này tốt hơn nên được gọi là chemins d’enfer (“những đường xuống địa ngục’).

Những tiến bộ công nghệ khác cũng bị nghi ngờ là phương tiện cho chủ nghĩa tự do, trong đó khẳng định cơ bản rằng chủ quyền thuộc về người dân vĩnh viễn trái ngược với học thuyết Thiên chúa giáo trong đó chủ quyền thuộc về một mình Thiên Chúa. Dân chủ sẽ không bao giờ được xem xét ở các Nhà nước thần quyền của Giáo hoàng. Một nền thần quyền dựa trên thẩm quyền thiêng liêng, phải được chấp nhận mà không bị chỉ trích, và do đó là phản đề của nền dân chủ. Gregory XVI đặc biệt bối rối trước ‘chủ nghĩa thờ ơ’ – khái niệm cho rằng mọi người có thể lựa chọn niềm tin và thực hành đạo của riêng mình.

Việc ông coi bất kỳ nỗ lực nào nhằm làm giảm ảnh hưởng của Giáo hội La Mã đều là xấu xa trong thông điệp Mirari vos, ban hành năm 1832 để đáp lại các khuyến nghị rằng ông nên cải cách các Nhà nước Giáo hoàng và tách biệt Giáo hội ra khỏi Nhà nước. Ông gọi quyền tự do tôn giáo là “một đề xuất vô lý và sai lầm”, và quyền tự do quan điểm và ngôn luận, cùng với bất kỳ mong muốn mới lạ nào, là “một tội ác duy nhất”. Những người muốn tách rời Giáo hội và Nhà nước được gọi là ‘những người yêu tự do không biết xấu hổ’. Nhắc lại những lời của Giáo hoàng Agatho thế kỷ thứ bảy, ông tuyên bố rằng ‘không có gì trong những điều được chỉ định phải bị giảm bớt; không có gì cần thay đổi; không có gì cần thêm vào. Chủ nghĩa tôn giáo chính thống như vậy có những điểm tương đồng rõ ràng với những tuyên bố vô nghĩa của những người Hồi giáo ngày nay rằng không có gì hữu ích ngoài những gì được viết trong Kinh Qu’ran, một văn bản được viết vào thế kỷ thứ bảy. Nói tóm lại, quyết tâm ngoan cố không công nhận sự tiến bộ của Gregory XVI đã khiến ông bất hòa không thể thay đổi được với một thế giới vốn coi thái độ như vậy là sai lầm một cách dị hợm.

Giáo hoàng Piô IX

Trong bức ảnh đầu tiên  chụp một vị giáo hoàng bằng máy ảnh, chúng ta thấy Pius IX (1846-78) được người Ý gọi là Pio Nono -‘nono’ nghĩa là thứ chín trong tiếng Ý – to lớn và hiền lành, đầu tựa vào tay như một thính giả tốt. Có nhiều hy vọng ở Ý và nước ngoài rằng ông ấy sẽ tiết chế một số hành vi thái quá của Gregory XVI, và những hành động ban đầu dường như gợi ý rằng cuối cùng một giáo hoàng có thể đón nhận sự hiện đại. Ông đã lắp đặt đèn đường ở La Mã; ân xá cho một số tù nhân chính trị (trong đó, tất nhiên, đặt ra câu hỏi ngay từ đầu tại sao các Nhà nước Giáo hoàng lại có tù chính trị), bãi bỏ hộ chiếu nội địa, dỡ bỏ một số hạn chế đối với người Do Thái và bày tỏ ý định mời một số giáo dân tham gia hội đồng cố vấn của mình. Ông cũng nới lỏng phần nào việc kiểm duyệt ở La Mã. Các phong trào cộng hòa rất vui mừng. Các thành viên của nó thậm chí còn hy vọng rằng ông ta có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giải phóng Bán đảo Ý khỏi sự thống trị của nước ngoài. Ông ấy thậm chí có thể trở thành một quốc vương lập hiến vĩ đại khi Ý cuối cùng đã thống nhất.

Thật không may, hy vọng của họ đã tan vỡ sau một loạt cuộc nổi dậy ở châu Âu vào năm 1848. Bắt đầu từ Sicily, cuộc nổi dậy lan sang Pháp, Đức, Ý và đế quốc Áo. Nhận thấy thời cơ của mình đã đến, những người cộng hòa Ý ở phía bắc tận dụng cơ hội nổi dậy chống lại lãnh chúa Áo của họ, và người Ý trên khắp bán đảo đã xuống đường đòi hỏi chính quyền dân chủ, cải cách xã hội và tuyên chiến với Áo để ủng hộ quân nổi dậy phía bắc.

Tại thời điểm này, Pius IX tuyên bố rằng ông, với tư cách là người đứng đầu Kitô giáo và người cha tinh thần của tất cả người Thiên chúa giáo , không thể tuyên bố  chiến tranh với người Thiên chúa giáo ở một bang khác. Dù thế nào đi nữa, ông tuyên bố, người Áo không phải là kẻ thù của Ý mà là đồng minh và người bảo vệ. Thay vì đề nghị ủng hộ, ông kêu gọi chấm dứt cách mạng bạo lực. Kết quả là dư luận nhanh chóng quay lưng lại với ông. Khi thủ tướng thế tục của ông, Bá tước Pellegrino Rossi, bị sát hại và quân nổi dậy bắn vào dinh thự của giáo hoàng, Pius IX hoảng sợ và cải trang chạy trốn khỏi La Mã. Vào tháng 2 năm 1849, việc chấm dứt quyền lực thế tục của giáo hoàng lại được tuyên bố một lần nữa, và các kế hoạch đã được đặt ra để thành lập một Cộng hòa La Mã dân chủ ở vị trí của nó.

Sai lầm lớn nhất của Pius IX trong giai đoạn sau đó là yêu cầu giúp đỡ để dẹp loạn; nếu có bất kỳ hành động nào khiến một dân tộc xa lánh người cai trị của mình, thì việc “cõng rắn cắn gà nhà” chắc chắn là hành động đó. Năm 1849, quân đội Áo quay trở lại miền bắc, và quân đội Pháp tái chiếm La Mã, nơi giáo hoàng quay trở lại vào tháng 4 năm 1850. Điều trớ trêu không hề mất đi đối với người La Mã: bây giờ họ là những người cộng hòa, trong khi người Pháp đại diện cho Chế độ Cũ. Về phần mình, Anh tuyên bố chỉ riêng khái niệm Nhà nước Giáo hoàng là một điều tai tiếng và yêu cầu quân đội Pháp và Áo phải rút lui.

Pius IX trở lại La Mã dường như đã trải qua một sự biến đổi. Bây giờ rõ ràng là thù địch với tất cả các ý tưởng tự do mà ông gọi là ‘ảo tưởng nguy hiểm’, ông nhanh chóng lên án sự khoan dung tôn giáo vì lo ngại sự ô nhiễm của người Thiên chúa giáo khi tiếp xúc với những người không theo đạo và buộc người Do Thái vào khu ổ chuột chuột một lần nữa, coi họ như những con chó đáng bị trừng phạt. Toàn bộ sự căm tức của ông ta nhắm vào những người theo chủ nghĩa Dân tộc đang đe dọa quyền lực thế tục của mình.

Hans Küng nói, pháo đài Thiên chúa giáo Phản Cải cách thời Trung cổ “giờ đây đã được củng cố bằng mọi lực lượng có thể để chống lại hiện đại”.

Như thể điều này vẫn chưa đủ để khiến dư luận chống lại ông, những người theo chủ nghĩa tự do châu Âu và nhiều người Thiên chúa giáo đã bị tai tiếng vào cuối thập kỷ này, khi Pius IX ủng hộ vụ bắt cóc một cậu bé Do Thái sáu tuổi, Edgardo Mortara, khỏi một gia đình ở Bologna. Trong khi lâm bệnh, cậu bé đã được người giúp việc Thiên chúa giáo của họ bí mật làm lễ rửa tội, và khi biết tin, vị quan tòa dị giáo địa phương đã ra lệnh bắt cóc cậu bé và đưa đến La Mã, vì luật pháp ở các vùng đất của Giáo hoàng không cho phép một Cơ đốc nhân đã được rửa tội lớn lên trong một gia đình Do Thái. Nhà thờ từ chối trả lại đứa trẻ đang sợ hãi cho cha mẹ nó, khai man rằng nó đã cầu xin đừng trả lại. Hơn nữa, Giáo hoàng kiên quyết phớt lờ các cuộc biểu tình trên toàn châu Âu – khá thiếu hiểu biết cho rằng đó chỉ là phản ánh thái độ thù địch của phái tự do đối với Giáo hội, chứ không phải là phản ứng tự nhiên của một xã hội phẫn nộ và cậu bé, trái với mong muốn của cha mẹ, đã được đào tạo thành một thầy tu Thiên chúa giáo . Pius IX nói rằng ngài thà chặt ngón tay của mình còn hơn trả lại cậu bé. Hóa ra, việc đó giống như trường hợp cắt mũi để trêu tức khuôn mặt mình. Lần đầu tiên xa lánh người dân của mình, Pius IX giờ đây xa lánh toàn bộ châu Âu và trao cho kẻ thù của mình một công cụ tuyên truyền có giá trị để làm mất uy tín của giáo hoàng hơn nữa. Về phần Mortara, ông qua đời tại một tu viện ở Bỉ vào năm 1940, thọ 88 tuổi.

Chiến tranh giải phóng Ý lại nổ ra, lần này thành công hơn, vào năm 1859. Sau chiến thắng của Pháp trước quân Áo, vua xứ đảo Sardinia, Victor Emmanuel II, và thủ tướng của ông, Bá tước Cavour, đã sáp nhập nửa phần phía bắc của bán đảo vào vương quốc Ý mới xuất hiện, trong khi Tướng Giuseppe Garibaldi giải phóng Sicily và Naples khỏi tay quân Pháp. Pius IX coi đây là một cuộc chiến chống lại Giáo hội và giáo hoàng, và huy động một quân đội giáo hoàng (bao gồm Vệ binh Thụy Sĩ và Tình nguyện viên Thiên chúa giáo ) để bảo vệ Lãnh thổ của Giáo hoàng, nhưng ông ấy đã quá muộn. Dù thế nào đi nữa họ không thể sánh được với quân của Garibaldi. Đến năm 1860 tất cả các vùng lãnh thổ giáo hoàng, ngoại trừ chính thành phố La Mã, đã tham gia vào chính nghĩa thống nhất. Chính phủ mới của Ý yêu cầu giáo hoàng từ bỏ La Mã để đổi lấy tự do vô điều kiện của Giáo hội ở Ý, nhưng ông từ chối. Vào tháng 3 năm 1861, kẻ chống tăng lữ Victor Emmanuel II lên ngôi trở thành vị vua mới của một nước Ý thống nhất, lời phàn nàn của Pius không được ai chú ý.

Quanta Cura và Đề cương về những Lỗi lầm

Nhiều lần yêu cầu Giáo hội chấp nhận các nguyên tắc dân chủ đã khiến Pius IX ban hành thông điệp – Quanta cura – vào tháng 12 năm 1864, lên án công khai sự tách biệt giữa Giáo hội và Nhà nước, đồng thời một lần nữa tố cáo quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo cũng như tự do ngôn luận. Ông nói: “Nếu luận cứ của con người luôn được cho phép để thảo luận, thì sẽ không bao giờ thiếu những người dám chống lại sự thật.” Những quyền tự do như vậy rõ ràng là không phù hợp với chế độ thần quyền.

Thông điệp khá dài dòng nhắc lại những tuyên bố bảo thủ của một số người tiền nhiệm, nhưng điều thực sự thu hút sự chú ý của mọi người, gây ra tranh cãi lớn và khiến dư luận tiến bộ xa lánh vượt quá mọi giới hạn  là một phụ lục của thông điệp có tựa đề ‘Đề cương về những lỗi lầm’. Là một tài liệu hoàn toàn tiêu cực, Đề cương liệt kê 80 lỗi lầm mà Giáo hội lên án. Trong số những điều khác, nó lên án những người dám phủ nhận rằng Thiên chúa giáo phải là tôn giáo được phép duy nhất và lên án những người dám đề nghị rằng giáo hoàng “hòa giải tất cả mọi thứ với sự tiến bộ, chủ nghĩa tự do và nền văn minh hiện đại”. Cởi mở, tranh luận và linh hoạt chưa bao giờ là điểm mạnh của Giáo hội, nhưng giờ đây ‘một đầu óc khép kín, phục tùng, hèn mọn và tuân phục một hệ thống phân cấp ngày càng hẹp hòi và kiêu ngạo giờ đây được coi là những đức tính trung tâm của Thiên chúa giáo ‘.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi nó bị chế giễu trong một xã hội có học thức. Nhà thần học Thiên chúa giáo người Đức và sử gia Giáo hội, Johann von Döllinger, đã chỉ ra rằng hầu hết mọi hiến pháp hiện hành ở châu Âu là kết quả tự nhiên của nền văn minh hiện đại, được liên kết bởi quyền tự do tin ngưỡng tôn giáo, quyền tự do chính trị trước pháp luật và quyền tham gia vào các hoạt động tôn giáo, pháp luật, trong số những thứ khác. Tuy nhiên, điều xác định nên Giáo hội là ‘một hệ thống thứ bậc được xây dựng trên chủ nghĩa chuyên chế đầu sỏ không giới hạn’ và ‘sự tập trung hóa quan liêu ngày càng lấn chiếm’. Một số chính phủ cho rằng danh sách này phi lý đến mức họ cấm công bố nó trên đất nước của mình. Nếu phản ứng ngắn hạn là chế giễu, thì những tác động lâu dài cũng tai hại không kém vì sự thăng tiến trong Giáo hội luôn được thực hiện dựa trên việc ủng hộ những niềm tin này, và những người thách thức Giáo hội bị coi là những kẻ gây rối bất trung. Hậu quả sẽ diễn ra trong thế kỷ tới.

Khi thập kỷ trôi qua, Vatican rút lui vào chính nó. Mọi lời chỉ trích, dù nhỏ, đều bị coi là sự công kích trắng trợn. Bao bọc mình trong nhiều tầng lớp tự cho là đúng đắn bất khả xâm phạm, Giáo hội đã chọn thời điểm này để phong thánh cho Pedro de Arbués, một thẩm phán người Tây Ban Nha ở thế kỷ 15 chịu trách nhiệm về việc tra tấn và sát hại hàng trăm người vô tội, và việc hắn  bị mưu sát được thừa nhận rộng rãi là đã hành động trả thù cho tất cả những người vô tội mà hắn đã tàn sát. Giáo hoàng rõ ràng không quan tâm đến việc xoa dịu những người theo chủ nghĩa tự do.

Để nhấn mạnh sự phản đối của ông đối với chính phủ mới, vào năm 1868, Pius IX đã cấm người Thiên chúa giáo tham gia bằng cách bỏ phiếu hoặc có chân trong các cuộc bầu cử địa phương hoặc quốc gia, vì điều này đòi hỏi họ phải cam kết trung thành với những gì ông coi là một nhà nước tiếm quyền. Tuy nhiên, điều này chỉ làm tăng thêm sự bất lực của Giáo hội, ngăn cản những người Thiên chúa giáo trung thành có bất kỳ ảnh hưởng nào đến các quyết định của chính phủ liên quan đến Giáo hội. Lệnh cấm này sẽ có hiệu lực cho đến năm 1919, mặc dù vào thời điểm đó chỉ những người Thiên chúa giáo nhiệt thành nhất mới tiếp tục tuân thủ.

Sự bất khả sai lầm của Giáo Hoàng

Dù tệ thế nào đi nữa, Đề cương về những lầm lỗi không phải là đặc điểm xác định triều đại giáo hoàng của Pius IX. Dưới sự tấn công ngày càng tăng của những người dân tộc, dân chủ và tất cả các hạng người có tư tưởng tự do, cùng với quyền lực thế tục của ông bị suy giảm nghiêm trọng, Giáo hội đã tìm cách đảm bảo rằng quyền lực tinh thần của giáo hoàng sẽ không chịu chung số phận.

Trong một thời gian, những người Thiên chúa giáo bảo thủ ở Pháp và Anh đã hiểu rằng cách duy nhất để chống lại tư tưởng tự do ngày càng tăng và sự suy yếu ảnh hưởng của Thiên chúa giáo là nhằm củng cố quyền lực của giáo hoàng. Các giáo hoàng trước đây thường bù đắp cho sự yếu kém về chính trị bằng cách tập trung vào quyền lực của chính mình. Giáo hoàng Damasus I lần đầu tiên thử làm điều này, sau khi lên ngôi giáo hoàng bằng vũ lực vào thế kỷ thứ tư, bằng cách nói về hai thanh kiếm quyền lực tinh thần và thế tục. Kể từ đó, các giáo hoàng đã nhiều lần tuyên bố có nhiều quyền lực hơn mức họ thực sự có. Giờ đây, khi quyền lực chính trị của họ đang ở mức thấp nhất, thì họ quay ra khẳng định quyền lực tinh thần tối cao: tính bất khả sai lầm.

Vào tháng 6 năm 1868, Pius IX đã triệu tập một công đồng đại kết vào tháng 12 năm sau, công đồng đầu tiên kể từ Công đồng Trent thế kỷ 16. Giáo hoàng và những người ủng hộ ông đã làm hết sức mình để đảm bảo rằng tính bất khả sai lầm sẽ xuất hiện trong chương trình nghị sự. Khi điều này được biết đến, đã có cuộc tranh luận sôi nổi cả trong và ngoài Giáo hội. Một số đồng ý với học thuyết này về mặt lý thuyết, nhưng cảm thấy chưa phải lúc để công bố nó. Những người khác chỉ đơn giản bác bỏ giáo lý này, lấy tấm gương quá sai lầm của sứ đồ Peter.

Trong cuốn sách đã trở nên nổi tiếng về Giáo hoàng và Công đồng Johann von Döllinger đã liệt kê tất cả các lập luận chống lại tính bất khả sai lầm. Để nhấn mạnh sự thiếu cơ sở lịch sử của nó, ông chỉ ra rằng không có vấn đề nào về giáo lý được một giáo hoàng quyết định trong một nghìn năm đầu tiên của lịch sử Cơ đốc giáo, và khái niệm về tính bất khả sai lầm được đưa ra để hỗ trợ cho những tuyên bố của giáo hoàng về quyền tối cao phổ quát chỉ xuất hiện trong phương Tây vào thế kỷ 13. Giáo hoàng Liberius ở thế kỷ thứ tư và người kế vị ông ở thế kỷ thứ bảy là Honorius I, cả hai đều rơi vào dị giáo. Giáo hoàng thế kỷ thứ sáu Vigilius thậm chí đã bị rút phép thông công trước khi thừa nhận mình là một công cụ trong tay của Satan. Nếu có thì ông khẳng định quyền tối cao của các hội đồng Giáo hội đối với giáo hoàng. Nếu học thuyết này được chấp nhận như một quy luật của đức tin, chắc chắn nó sẽ ‘làm tê liệt mọi chuyển động trí tuệ và hoạt động khoa học’, chỉ trở thành ‘một tấm đệm mềm mại mà trên đó tâm trí mệt mỏi hoặc bối rối có thể nghỉ ngơi nhẹ nhàng và chìm vào giấc ngủ yên bình’. Hơn nữa, nó sẽ dập tắt mọi hy vọng đoàn tụ với các giáo hội ở phương Đông, không một giáo hội nào trong số đó sẵn sàng khuất phục trước quyền lực độc đoán của một tâm trí nguyên khối. Cho rằng trong nhiều thế kỷ, chế độ giáo hoàng là ngôi nhà của tham vọng, lòng tham và sự chuyên chế, với hàng ngàn người bị tra tấn và hành quyết vì đức tin không đúng chỗ của các giáo hoàng, nên chính khái niệm về tính bất khả sai lầm của giáo hoàng là trơ tráo và đi ngược lại mọi khái niệm lẽ thường.

Phản ứng của Vatican có thể đoán trước được: họ ra vạ tuyệt thông Döllinger và xếp tác phẩm của ông vào Danh mục Sách Cấm. Nhưng Döllinger đã đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng, đặc biệt là sự khẳng định vốn mâu thuẫn khi cho rằng các vấn đề về đức tin có thể được xác định một cách không thể sai lầm bởi một con người phàm trần. Thất bại lớn nhất của hội đồng là tin rằng giáo hoàng có khả năng định nghĩa các mầu nhiệm Kitô giáo theo một cách có thể ràng buộc vĩnh viễn, trong khi ‘bản chất của mầu nhiệm là nó không thể được diễn đạt bằng bất kỳ định nghĩa nào; về cơ bản nó thách thức sự phân loại và diễn đạt bằng lời nói như vậy.’

Khoảng 800 giám mục đã gặp nhau tại La Mã vào tháng 12 năm 1869 để khai mạc Công đồng Vatican Thứ nhất – sau này được gọi là Vatican I. Tín điều về sự bất khả sai lầm của giáo hoàng cuối cùng đã được thông qua khi một cơn giông bão hoành hành ngoài trời, vào ngày 18 tháng 7 năm 1870, với 533 phiếu bầu chống 2, và được in trong một hiến pháp giáo điều mang tên Pastor aeternus (Mục Tử Đời Đời). Nó buộc người Thiên chúa giáo phải chấp nhận tính bất khả sai lầm của các tuyên bố ex cathedra (tiếng Latin nghĩa là ‘từ ghế’ của Thánh Peter) của Giám mục La Mã cho Giáo hội hoàn vũ về các vấn đề liên quan đến đạo đức và đức tin. Mọi hình thức dân chủ trong Giáo hội đã chấm dứt. Với tuyên bố dứt khoát này, một ‘sự thật’ đã được khẳng định, mà đàn ông và phụ nữ buộc phải tuân phục nếu không sẽ bị vạ tuyệt thông. Như lịch sử đã dạy chúng ta, hiếm có gì nguy hiểm hơn những ai nghĩ rằng mình đang nắm giữ chân lý tuyệt đối và sau đó yêu cầu sự nhất trí cho chân lý cứng nhắc đó. Như Bertrand Russell đã nói, ‘một trong những ảo tưởng thú vị và có hại nhất mà con người và các quốc gia có thể mắc phải là tưởng mình là công cụ đặc biệt của Thánh Ý. ‘

Điều thú vị là, ít nhất 20% giám mục tham dự đã phản đối học thuyết này, và khoảng 10% đã rời đi sớm để tránh phải chịu áp lực. Sau khi cuộc bỏ phiếu kết thúc, một số người quyết định rời bỏ Giáo hội hoàn toàn. Việc giảng dạy đã nhận được một số ủng hộ từ những người Thiên chúa giáo nhiệt thành, nhưng xa hơn, khái niệm này đã bị lên án rộng rãi.

Thủ tướng Anh, William Gladstone, ghê tởm tín điều này, nhưng đợi cho đến khi ông mất quyền lực rồi mới công khai phản đối nó để tránh xúc phạm đến cử tri Thiên chúa giáo . Khi làm vậy, ông khá thẳng thừng: giờ đây việc chuyển sang đạo Thiên chúa giáo là không thể “nếu không từ bỏ…tự do đạo đức và tinh thần, đồng thời đặt…lòng trung thành và nghĩa vụ công dân vào ý muốn của người khác”.  Ông còn tuyên bố thêm rằng giáo hoàng muốn phá hủy nền pháp quyền và thay thế nó bằng chuyên chế độc đoán, và sau đó che giấu ‘những tội ác chống lại tự do dưới làn khói hương ngột ngạt’. Sau đó, ông khuyến khích người Thiên chúa giáo Anh kịch liệt bác bỏ khái niệm này như họ đã từng bác bỏ Hạm đội Tây Ban Nha năm 1588.

Vatican I bị thu hẹp do Chiến tranh Pháp-Phổ bùng nổ. Khi quân đội Pháp ở La Mã được triệu hồi về Pháp, quân cộng hòa Ý đã tấn công và chỉ gặp phải sự kháng cự tượng trưng của những dân La Mã trung thành với giáo hoàng, đã chiếm thành phố vào ngày 20 tháng 9 năm 1870. Vẫn bướng bỉnh như mọi khi, và có lẽ phấn khích vì thành công của ông tại công đồng, Pius IX đã ra vạ tuyệt thông tất cả những người liên quan đến việc chiếm giữ thành La Mã, kể cả vị vua mới của Ý.

Một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức tại thành phố vào tháng 10 đã nhất trí tuyên bố sáp nhập La Mã vào vương quốc Ý, báo hiệu rằng ‘La Mã giờ đây là một phần của Ý không phải theo quyền người chinh phục mà theo ý chí của người dân nước này. Mọi người đều vui mừng. Năm 1871, La Mã trở thành thủ đô của nước Ý mới thống nhất lần đầu tiên sau 13 thế kỷ. Sự tồn tại hàng nghìn năm của các Nhà nước Giáo hoàng, sau nhiều lần thoát hiểm gần đây, cuối cùng đã kết thúc.

Pius IX ngay lập tức tuyên bố mình là tù nhân trong chính thành phố của mình, rõ ràng hy vọng sự can thiệp của châu Âu để khôi phục vương quốc của mình, như quân đội Áo đã can thiệp khi được Gregory XVI kêu gọi. Nhưng trong khi các khoản quyên góp tràn ngập từ những người Thiên chúa giáo trung thành trên khắp thế giới, không có chính phủ hay quân đội nào đến giúp đỡ ông. Lòng trung thành với Pius IX, cả bên ngoài lẫn bên trong La Mã, đã bốc hơi. Những người kế nhiệm trực tiếp của ông đã làm theo sự lãnh đạo của ông và tự phong cho mình là ‘Tù nhân của Vatican’ cho đến năm 1929, khi Vatican được Mussolini trao chủ quyền như một quốc gia. (xem chương tiếp theo).

Trong khi học thuyết về tính bất khả sai lầm chỉ được viện dẫn một lần kể từ khi được xác định vào năm 1870, khi Giáo hoàng Pius XII tuyên bố Đức Mẹ Thăng Thiên vào năm 1950 – một học thuyết cũng đáng ngờ về mặt lịch sử và thần học như học thuyết bất khả sai lầm – tuy nhiên nó đã gây ra sự phẫn nộ trên khắp châu Âu. Các Thủ tướng Đức Bismarck cắt đứt quan hệ ngoại giao với Vatican, và khởi xướng cuộc đàn áp chống Thiên chúa giáo trên cơ sở của lòng trung thành được cho là bị chia rẽ – một lập luận được viện dẫn ở các nước theo đạo Tin lành kể từ thời Cải cách. Ngoài các biện pháp khác, các trường tôn giáo phải chịu sự thanh tra của nhà nước, linh mục bị cấm nói lên quan điểm chính trị từ bục giảng, hôn nhân dân sự được coi là bắt buộc, và Dòng Tên bị trục xuất. Bismarck gọi chính sách này là Kulturkampf (văn hóa-chiến tranh). Ở Ý, nhà nước tịch thu tài sản của Giáo Hội, hợp pháp hóa việc ly hôn, và thiết lập giáo dục thế tục trên toàn quốc. Ở Pháp, người Thiên chúa giáo phải đối mặt với một làn sóng lạm dụng khác.

Các nước châu Âu khác cũng làm theo. ‘Sự kết án đã được các nhà văn, nhà tư tưởng thể hiện một cách rộng rãi và tự tin và các chính trị gia khắp châu Âu… cho rằng giáo hoàng, và Thiên chúa giáo đã đến ngày tàn của nó.’

Trong nỗ lực điều chỉnh mối quan hệ của mình với giáo hoàng, vào tháng 5 năm 1871, nhà nước mới của Ý đã thông qua Luật Bảo đảm, trong đó họ trao cho giáo hoàng địa vị chủ quyền, trao cho ông những đặc quyền giống như vua Ý – và địa vị lãnh thổ đặc biệt đối với Vatican, cùng với việc sử dụng các Cung điện Vatican và Lateran. Nó cũng mang lại cho ông một khoản thu nhập đáng kể để trang trải các nhu cầu của Tòa thánh và bù đắp sự mất mát thu nhập từ các Lãnh thổ của Giáo hoàng bị tịch thu. Ngoài ra, các bang từ bỏ quyền đề cử các giám mục, và các giám mục sẽ không còn bị buộc phải cam kết trung thành với nhà vua. Tuy nhiên, Giáo hoàng bác bỏ lời đề nghị này vì thái độ coi thường, quyết tâm không đưa ra bất kỳ nhượng bộ nào có thể hợp pháp hóa hiệu quả chủ quyền của nước cộng hòa mới đối với các vùng đất của mình. Trong một lá thư gửi các giám mục Thiên chúa giáo, ông chê bai đề xuất này là vô lý và là một sự chế nhạo giáo hoàng. Ông không có ý định từ bỏ ‘tất cả các đặc quyền và mọi quyền hạn’ nhận được trực tiếp từ chính Thiên Chúa với tư cách là người đại diện cho thánh Peter. Phải mất 60 năm Giáo hội và Nhà nước mới đạt được thỏa thuận.

Triều đại giáo hoàng kéo dài 31 năm 7 tháng của Pius IX vẫn là triều đại dài nhất trong lịch sử giáo hoàng, nhưng ông đã bị chế nhạo rộng rãi trong phần lớn thời gian đó. Các nhà sử học đã mô tả ông là người bị bệnh tâm thần, hoang tưởng và mất thăng bằng; ngay cả các giám mục và hồng y cuối cùng cũng nhận ra rằng triều đại của ông là một thảm họa đối với Giáo hội. Trong khi Giáo hoàng John Paul II phong chân phước cho ông vào năm 2000, thì cái chết của ông vào năm 1878 đã gây ra một phản ứng khá khác: khi đám tang của ông đi qua các đường phố ở La Mã, nó đã bị ném đá và bị tấn công bởi một đám đông những người theo chủ nghĩa dân tộc Ý chống giáo sĩ, đe dọa ném xác giáo hoàng xuống sông Tiber. Một cách tốt đẹp để ra đi.

CHƯƠNG 21

Tính hiện đại

“Còn người không bao giờ làm điều ác một cách trọn vẹn và vui sướng như khi họ làm điều đó vì đức tin tôn giáo.”

Blaise Pascal

Người kế vị ngay sau Pius IX, Leo XIII (1878-1903), có vẻ ngoài vui vẻ giống như một con đà điểu đang mỉm cười trong bộ tóc giả phủ bột và là vị giáo hoàng đầu tiên được quay trong một đoạn phim vào năm 1896. Người ta có thể tha thứ cho những người đã thể hiện ông. như một biểu hiện của sự cởi mở đối với mọi quyền tự do tư tưởng. Ông sắc sảo về mặt văn hóa hơn người tiền nhiệm, từng có thời gian ở Brussels với tư cách là sứ thần của giáo hoàng cũng như ở London và Paris. Kỹ năng ngoại giao của ông đã được sử dụng hiệu quả trong giáo triều, khi ông tham gia rất nhiều vào chính trị quốc tế, và các học giả rất vui mừng khi vào năm 1881, ông mở một phần kho lưu trữ của Vatican, tuyên bố rằng Giáo hội không có gì phải sợ hãi trước sự thật lịch sử.

Nhưng mọi hy vọng cao độ mà những người Thiên chúa giáo tự do có thể đã ấp ủ về một vị giáo hoàng dễ tiếp thu hơn với thời đại hiện đại và ý tưởng đưa Giáo hội bắt kịp với châu Âu cuối thế kỷ 19 đã tiêu tan. Leo XIII là người đầu tiên kế vị các giáo hoàng bảo thủ và chủ yếu là người già cả ít có xu hướng đi chệch khỏi con đường do Pius IX đặt ra. Ông kiên trì giữ vững quan điểm của người tiền nhiệm là từ chối công nhận nhà nước Ý, nhấn mạnh rằng quyền lực thế tục quan trọng đối với nền độc lập của giáo hoàng. Ông cũng đấu tranh để theo kịp những thay đổi nhanh chóng xảy ra vào cuối thế kỷ 19, kiên quyết từ chối những phát triển hiện đại và mọi hình thức chính trị hiến pháp tự do mà ông coi là xấu xa. Người Thiên chúa giáo Ý thất vọng nhất khi ông gia hạn lệnh cấm của Pius IX đối với việc họ tham gia bầu cử chính trị. Người Thiên chúa giáo Bắc Mỹ cũng bị hạn chế như nhau: mặc dù thừa nhận rằng sự tách biệt giữa Giáo hội và Nhà nước ở Mỹ đã mang lại lợi ích cho Giáo hội, tuy nhiên Leo XIII vẫn lên án những nỗ lực nhằm làm cho cộng đồng Thiên chúa giáo ở đó trở nên dân chủ hơn. Ông thích các nhà thờ ở các nước đang phát triển, nơi mà quyền lực truyền thống chịu ít thách thức hơn.

Giáo Hoàng Leo XIII

Hơn nữa, quan điểm của ông về giáo hoàng rõ ràng là thuộc thời trung cổ. Trong thông điệp Sapientiae Christianae, bạn hành năm 1890, ông tuyên bố rằng người Thiên chúa giáo phải ‘hoàn toàn phục tùng và vâng phục ý chí đối với Giáo hội và Giáo hoàng La Mã, cũng như đối với chính Thiên Chúa’. Trong một xã hội ngày càng thế tục, nơi quyền thiêng liêng của các vị vua đã là một ký ức xa vời, thì đây là một chủ nghĩa lỗi thời nghiêm trọng. Tương tự như vậy, vào ngày 20 tháng 6 năm 1894, ông tuyên bố trong một bức thư tông đồ về sự đoàn tụ của các tôn giáo theo đạo Cơ đốc rằng ‘Chúng ta nắm giữ trên trái đất này vị trí của Đức Chúa Trời Toàn năng.’ Tính folie de grandeur (ngông cuồng tự đại) bất thường này còn được phản ánh rõ hơn khi ông nhấn mạnh rằng bất kỳ ai được tiếp kiến ​​Giáo hoàng đều phải quỳ gối trước ông. Đây phần nào không nhất quán với hành vi của Thánh Peter, vốn tùng đã bảo một tin đồn ngưỡng mộ đừng phủ phục trước ngài, nhắc nhở y rằng tông đồ của Jesus chỉ là một con người.

Pius X

Người kế vị Leo XIII, Pius X (1903-1914), trở thành giáo hoàng chỉ vì ứng cử viên ưa thích của các hồng y – ngoại trưởng của Leo, Hồng y Rampolla – đã ủng hộ các yêu sách của Ý đối với lãnh thổ ở miền bắc nước Ý vẫn do Áo nắm giữ. Khi điều này được chính phủ Áo chú ý, sau đó họ đã sử dụng quyền phủ quyết của mình để đảm bảo rằng ông không trở thành giáo hoàng. Một trong những hành động đầu tiên của Pius X là bãi bỏ quyền phủ quyết đã 300 năm tuổi này, nhưng đây là một trong số ít sự thích nghi với thế giới hiện đại mà ông sẵn sàng thực hiện.

Đức Giáo Hoàng Pius X

Pius X có dáng người và cái nhìn tập trung của một võ sĩ quyền Anh sắp bước vào võ đài. Giống như những người tiền nhiệm, ông hoàn toàn bác bỏ những gì ông coi là việc nhà nước Ý soán ngôi vị quyền lực thế tục của mình  Khi, vào năm 1905, tổng thống Pháp, Emile Loubet đến thăm vua Victor Emmanuel III ở La Mã, Giáo hoàng từ chối tiếp ngài trừ khi ngài hủy bỏ chuyến viếng thăm nhà vua. Nhận đươc một điều khoản như vậy do một giáo hoàng người Ý ra lệnh là một sự xúc phạm vô lý, và người Pháp đã phản ứng bằng cách triệu hồi đại sứ của họ ở La Mã, sau đó thu hồi Hiệp ước năm 1801 về việc tái lập Giáo hội Thiên chúa giáo  ở Pháp sau Cách mạng – một hậu quả đầy kịch tính và hầu như chắc chắn không lường trước được. Dù vậy, Pius X sau đó cũng có phần cáu kỉnh từ chối tiếp kiến Theodore Roosevelt khi ông đến thăm La Mã  vào năm 1910, bởi vì Tổng thống Hoa Kỳ cũng đã chấp nhận lời mời phát biểu tại một cuộc họp mặt ở Nhà thờ giáo phái Giám lý hội (một nhánh trong đạo Tin Lành) trong thành phố. Phải mất 9 năm nữa.trước khi một tổng thống Mỹ đương nhiệm gặp một giáo hoàng đương nhiệm.

Pius X nổi tiếng với chiến dịch hay cuộc thập tự chinh chống lại những người theo chủ nghĩa hiện đại, những thành viên của Giáo hội, vốn tin  – một cách khá hợp lý, tôi nên nói thêm – rằng các tác giả Cựu Ước và Tân Ước bị quy định bởi thời đại mà họ viết, và cần có học thuật Kinh Thánh. để phản ánh điều này. Những người theo trường phái tư tưởng này lập luận rằng sự mặc khải không dừng lại ở các sứ đồ, và giáo điều của Giáo hội phải chịu sự tiến hóa và tự thích ứng với thời hiện đại. Họ xúc phạm những người Thiên chúa giáo bảo thủ bằng cách bác bỏ sự tập trung quyền lực của Giáo hội, vốn trao quyền cho giáo hoàng mà gây bất lợi cho hệ thống cấp bậc, và bằng cách đề nghị những phần của Kinh thánh không nên hiểu theo nghĩa đen; họ muốn được tự do đặt câu hỏi về những giáo huấn của Giáo hội, thay vì chỉ chấp nhận chúng một cách mù quáng.

Đối với Pius X, ‘chủ nghĩa hiện đại’ này – việc áp dụng khoa học để phê phán việc nghiên cứu tôn giáo và nên buông lỏng  việc phản đối dân chủ – là sự tổng hợp của tất cả các dị giáo. Nó đã tham gia vào ‘một âm mưu độc ác nhằm hủy hoại Giáo hội bằng cách buộc nó phải tuân theo tất cả những tiêu chuẩn mơ hồ của học thuật hiện đại và thế giới hiện đại.’ Ông ta đã có câu trả lời rõ ràng cho những ai gợi ý ông nên giao lưu với những người này: ‘Họ muốn được xử lý bằng dầu, xà phòng và sự vuốt ve, nhưng họ phải bị đánh bằng nắm đấm. Trong một cuộc đấu tay đôi, bạn không đếm hay đo lường đòn, bạn tấn công như bạn có thể.’ Được hỗ trợ bởi một mạng lưới gián điệp, ông đã tiến hành một cuộc thanh trừng các nhà tư tưởng theo chủ nghĩa hiện đại, tố cáo họ, sa thải họ khỏi vị trí giảng dạy và đặt các ấn phẩm tự do của họ vào Danh mục Sách cấm.

Báo chí Thiên chúa giáo cũng bị ảnh hưởng, nhiều tờ báo bị đàn áp vì những gợi ý nhỏ nhất về tính  suy nghĩ độc lập. Ngay cả hồng y cũng bị tố cáo vì đặt câu hỏi về tính chính thống của giáo lý.

Năm 1907, Thánh Bộ Tòa án Dị giáo Hoàn vũ đã ban hành một sắc lệnh – Lamentabili  – với sự ủng hộ hoàn toàn của Pius X, lên án 65 mệnh đề mà họ coi là ‘chủ nghĩa hiện đại’, từ việc phủ nhận quyền của Giáo hội trong việc đưa ra phán quyết về những khẳng định của các khoa học con người, đến mệnh đề cho rằng Jesus không có ý định thành lập một Giáo hội. Mặc dù Tòa án Dị giáo không còn có thể xử tử những kẻ dị giáo, nhưng nó vẫn có thể đảm bảo rằng những người Thiên chúa giáo không đi chệch khỏi hệ thống chính thống đã được La Mã phê chuẩn. Lamentabili nhanh chóng được theo sau bởi thông điệp Pascendi, một bài công kích kịch liệt dài dòng, chống chủ nghĩa hiện đại, trong đó Pius X tấn công gợi ý cho rằng giáo huấn của Giáo hội có thể tiến hóa, nói rõ rằng giáo lý không  phải để cật vấn. Tất nhiên, người Thiên chúa giáo không được thách thức mà chỉ đơn giản là chấp nhận thẩm quyền của Giáo hội, như được thể hiện qua các tuyên bố của giáo hoàng, tất nhiên. Những sắc lệnh này đã tạo ra nhiều sự chú ý không được hoan nghênh, đặc biệt là đối với Tòa án Dị giáo, khiến Pius X phải đổi tên thành Thánh bộ Văn phòng Thánh. Sự nhượng bộ này đối với phản ứng nhạy cảm hiện đại không hề phản ánh sự thay đổi trong thái độ của ông ta về phía các nhà hiện đại chủ nghĩa, mà nếu có điều gì, thì thậm chí còn trở nên cố thủ hơn. Năm 1910, ông đưa ra ‘Lời tuyên thệ chống lại Chủ nghĩa Hiện đại’ bắt buộc phải chấp nhận hoàn toàn cả Lamentabili và Pascendi để được tất cả các giáo sĩ, nhà thần học và học giả Thiên chúa giáo ở bất kỳ học viện cao học nào ký tên. Lời thề này nhằm mục đích củng cố Giáo hội, nhưng [lên án] nền học thuật Thiên chúa giáo trong nhiều lĩnh vực thần học và Kinh thánh một cách hiệu quả là nửa thế kỷ vô dụng về mặt trí tuệ.’ Yêu cầu tuyên thệ không được dỡ bỏ cho đến cuối những năm 1960.

Pius X, qua đời năm 1914, ngay sau khi Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ, đã biến các giáo sĩ Thiên chúa giáo thành tay sai của Giáo hoàng, phá hủy tư tưởng Thiên chúa giáo độc lập và khiến Giáo hội bị cô lập về mặt ngoại giao. Tuy nhiên, vào năm 1954, người có mạng lưới gián điệp bí mật đã săn lùng những người theo chủ nghĩa hiện đại, và là người mà một tác giả Thiên chúa giáo gán cho cái mác là ‘hoang tưởng về mặt lâm sàng’, đã được phong thánh bởi người cùng tên với ông, Pius XII, Pius X  trở thành giáo hoàng đầu tiên được phong thánh kể từ Pius V. vào thế kỷ 16, và là một trong bảy giáo hoàng duy nhất được phong thánh kể từ thế kỷ 11.

*

Chiến tranh thế giới thứ nhất và hậu quả của nó đã tiêu diệt triều đại giáo hoàng của người kế vị Pius X, Benedict XV (1914-22), một người đàn ông từ những ngày đầu tiên được gọi là Il Piccoletto (người nhỏ bé) vì ông chưa bao giờ đạt được chiều cao bình thường sau một thời gian dài vì sinh non. Benedict nhìn chúng ta từ những bức ảnh và chân dung với đôi lông mày cong không đều, dường như luôn ở trong trạng thái ngạc nhiên trịch thượng thường trực. Quyết tâm giữ thái độ trung lập của ông trong suốt cuộc chiến chỉ khiến mỗi bên tin rằng ông ủng hộ bên kia, trong nỗi phiền muộn của ông. Tất cả những gì ông có thể làm là cầu nguyện cho hòa bình và khuyến khích người Thiên chúa giáo trên khắp thế giới cũng làm như vậy. Mặc dù lên án cuộc tàn sát và đã đề xuất một số lĩnh vực có thể hòa giải sau Hiệp định đình chiến, tuy nhiên ông vẫn bị loại khỏi các cuộc đàm phán hòa bình năm 1918 tại Versailles. Đó là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng việc tham gia vào chính trị quyền lực châu Âu không còn nằm trong phạm vi quyền hạn của giáo hoàng nữa.

Giáo Hoàng Benedict XV

 Benedict XV đã kiềm chế một cách hợp lý việc theo đuổi chiến dịch chống chủ nghĩa hiện đại của người tiền nhiệm, chấp thuận thành lập một đảng chính trị chủ yếu là Thiên chúa giáo, Partito Popolare Italiano vào năm 1919 và cuối cùng cho phép người Thiên chúa giáo bỏ phiếu (miễn là có ứng cử viên từ Partito Popolare tham gia cuộc tranh cử đó). Tuy nhiên, ông đã xúc phạm những người Cơ đốc không theo Thiên chúa giáo khi tuyên bố rằng Đức Trinh Nữ Maria đóng vai trò là Đấng đồng cứu chuộc với Chúa Kitô, khi tất cả các giáo phái Cơ đốc giáo khác vẫn kiên quyết rằng chỉ có Chúa Kitô mới có quyền cứu chuộc. Bất chấp những ý định tốt của ông, triều đại giáo hoàng của Benedict XV không có nhiều tác động: cuốn tiểu sử năm 1998 của ông do John Pollard viết có tựa đề ‘The Unknown Pope’ (Vị Giáo hoàng Vô danh).

Triều đại giáo hoàng của người kế vị Benedict XV, Pius XI (1922-39), sẽ gây nhiều tranh cãi, nếu không muốn nói là còn nhiều hơn triều đại của Pius IX. Tất cả các quyết định của ông đều được thúc đẩy bởi ác cảm với nền dân chủ lập hiến và lòng căm thù chủ nghĩa cộng sản, ông tin rằng điều trước sẽ dẫn đến điều sau. Điều đầu tiên đẩy ông ta vào vòng tay của Benito Mussolini; điều thứ hai khiến ông ta thực hiện một thỏa thuận với Adolf Hitler.

Với vầng trán cao và cặp kính râm, Pius XI có nét giống khá mỉa mai với trùm mật vụ Lavrenty Beria của Liên Xô, mỉa mai vì lòng căm thù chủ nghĩa cộng sản của Pius sẽ là tính toán đằng sau phần lớn các quyết định mình. Trước khi trở thành giáo hoàng, ông đã từng là đại diện của Benedict XV tại Ba Lan sau khi nhà nước Ba Lan được khôi phục sau chiến tranh. Chứng kiến ​​những thiếu thốn trong vài tháng cuối của cuộc chiến và nỗ lực xâm lược Ba Lan của lực lượng Liên Xô vô thần vào năm 1920 đã ảnh hưởng sâu sắc đến ông. Đối với ông, chủ nghĩa Cộng sản dường như là một phong trào ma quỷ với mục đích duy nhất là gây chiến chống lại tất cả các tôn giáo, và chính nỗi sợ hãi và căm ghét chủ nghĩa cộng sản này sau đó đã làm lu mờ phán đoán của ông một cách nghiêm trọng.

Pius XI lên ngôi năm 1922, cùng năm Mussolini trở thành thủ tướng Ý. Trong một thời gian, Mussolini đã kêu gọi người Ý từ bỏ nền dân chủ lộn xộn của họ và phong ông làm lãnh đạo của họ, hứa rằng ông sẽ chữa khỏi những tai ương thời hậu chiến của Ý và khôi phục lại những ngày huy hoàng của Đế chế La Mã. Ngôn ngữ tương tự sẽ đi cùng với việc Hitler lên nắm quyền trong thập kỷ tiếp theo. Là người lãnh đạo một hệ thống về cơ bản là chuyên quyền, Pius XI hiểu rất rõ điều đó.

Được xác nhận là một người vô thần, Mussolini tuy nhiên vẫn là một chính trị gia sắc sảo, đã nhận ra rằng sự hỗ trợ của Giáo hội sẽ là vô giá ở một đất nước có 99% dân số là người Thiên chúa giáo.Ông nhanh chóng đạt được thỏa thuận với Pius XI, theo đó ông sẽ khôi phục ảnh hưởng của Giáo hội Thiên chúa giáo ở Ý và bảo vệ đất nước chống lại những người cộng sản để đổi lấy việc rút lại sự ủng hộ của Giáo hoàng đối với Partito Popolare. Việc loại bỏ phe đối lập Thiên chúa giáo – đảng dân chủ duy nhất còn lại, nắm giữ khoảng 20% ​​số ghế trong quốc hội -:sẽ giúp Mussolini củng cố quyền lực và sự nổi tiếng của mình. Đối với Pius XI, cuộc thương lượng sẽ khôi phục ảnh hưởng của Giáo hội đối với cuộc sống hàng ngày của người Ý và loại bỏ ông khỏi một đảng chính trị dân chủ mà dù sao thì ông cũng có rất ít quyền kiểm soát. Viễn cảnh về một nhà lãnh đạo mạnh mẽ, người tự nhận mình là một người Thiên chúa giáo tốt, người sẽ cai trị vì lợi ích của Giáo hội, là điều hấp dẫn nhất. Thỏa thuận đã được tiến hành.

Trong khi Pius XI không xem xét đến bạo lực và sự không khoan dung của phe phát xít, những người khác đã nhanh chóng hiểu được những hậu quả có thể xảy ra của thỏa thuận này. Người đứng đầu đảng Partito Popolare, Luigi Sturzo, đã sửng sốt khi tuyên bố rằng giáo hoàng “đang phá hoại một đảng thực sự được truyền cảm hứng từ các nguyên tắc Kitô giáo của đời sống dân sự và nhằm hạn chế sự cai trị độc tài của chế độ chuyên chế ”. Đáng tiếc là những lời nói của ông không có tác dụng mấy đối với Giáo hoàng, người sẽ không thu hồi quyết định của mình. Trong khi đó, ở Đức, kết quả này đã được người đứng đầu một đảng nhỏ ở Bavaria gồm những người theo chủ nghĩa dân tộc cực hữu, phân biệt chủng tộc,  ghi nhận.

Đúng như lời mình hứa, Mussolini đã ra lệnh treo các cây thánh giá trong các lớp học, phòng xử án và phòng bệnh viện, bắt buộc phải giảng dạy tôn giáo ở cấp tiểu học, coi việc xúc phạm các linh mục là tội ác, phục hồi các tuyên úy Thiên chúa giáo cho các đơn vị quân đội và thậm chí còn bắt cả con cái và người vợ vô thần phải chịu rửa tội công khai, bất chấp sự miễn cưỡng tột độ của bà ấy. Pius XI rất vui mừng: một nhà lãnh đạo Thiên chúa giáo vĩ đại đã cứu Giáo hội khỏi sự suy tàn ô nhục kéo dài 50 năm. Hơn nữa, ông tin rằng Mussolini có khả năng đảm bảo sự độc lập của Giáo hội, ‘theo cách mà các chính phủ dân chủ khó lường không thể làm được.’ Việc Mussolini chống cộng kịch liệt chỉ là lớp kem trên chiếc bánh. Nó có vẻ quá tốt để có thể là sự thật. Đúng vậy. Mussolini là một kẻ cục súc và hoang tưởng. Ông ta cũng là một người theo chủ nghĩa vô thần tận tụy, chỉ đơn giản lợi dụng Giáo hội như một phương tiện để đạt được mục đích, trước đó đã mô tả các linh mục là ‘vi khuẩn đen gây tai hại cho nhân loại giống như vi khuẩn lao’.  Các chính trị gia bất đồng chính kiến ​​cũng bị bọn côn đồ áo đen của y hành hung: trong số 50 thành viên quốc hội bị phát xít tấn công, có ba người chết vì vết thương. Pius XI không thể không hay biết về những tội ác này. Năm 1924, cả nước phẫn nộ chào đón vụ bắt cóc và sát hại trắng trợn Giacomo Matteoti, một nghị sĩ xã hội chủ nghĩa nổi tiếng, người đã chỉ trích đảng Phát xít của Mussolini trong quốc hội. Trong vài tháng, có vẻ như phe phát xít đã vượt quá giới hạn và đảng của họ sắp sụp đổ. Tuy nhiên, Pius XI không có ý định để Giáo hội rơi vào tình trạng tương đối bất lực dưới một chính quyền dân chủ. Hơn nữa, ông ta đã đi quá sâu vào cuộc mặc cả: một nước Ý hậu Mussolini chắc chắn sẽ đặt câu hỏi về sự ủng hộ của Giáo hoàng dành cho Mussolini. Không xem xét những tác động có thể xảy ra đối với công dân Ý, Pius XI đã chỉ thị rõ ràng cho tất cả người Thiên chúa giáo phải tuân theo chính quyền dân sự và ủng hộ chính phủ được thành lập hợp pháp. Các linh mục và giám mục người Ý cũng được khuyến khích hỗ trợ phát xít và hướng dẫn đàn chiên của họ bỏ phiếu cho chúng.

Giáo Hoàng Pius XI

Do đó, sự chứng thực của Vatican đã hợp pháp hóa chế độ của Mussolini đối với hàng triệu tín đồ Thiên Chúa giáo, những người có thể đã không tán thành điều đó, và khuyến khích ông đưa ra một đề nghị thậm chí còn hấp dẫn hơn nữa: để đổi lấy việc Tòa thánh thừa nhận Ý là một vương quốc với La Mã  là thủ đô và đảm bảo không can thiệp vào các vấn đề nhà nước, Ý sẽ không chỉ biến Thiên chúa giáo thành tôn giáo chính thức của mình – công nhận hôn nhân tôn giáo, bắt buộc phải hướng dẫn tôn giáo ở mọi cấp độ giáo dục và thực thi giáo luật – mà còn thừa nhận Vatican là một lãnh thổ hoàn toàn độc lập và có chủ quyền dưới sự cai trị của Giáo hoàng. Trên hết, Tòa thánh sẽ nhận được một khoản tiền bồi thường đáng kể cho việc Cộng hòa Ý tịch thu các Lãnh thổ Giáo hoàng vào những năm 1860. Pius XI vui mừng khôn xiết. Ông khó có thể mong muốn nhiều hơn nữa.

Tháng 2 năm 1929, hai bên đạt được thỏa thuận, được gọi là Hiệp định Lateran. Các hiệp định, còn được gọi là Hiệp ước Lateran, bao gồm một hiệp ước (công nhận Thành phố Vatican là lãnh thổ trung lập, bất khả xâm phạm của giáo hoàng được công nhận là thành bang có chủ quyền), một hiệp ước (trong đó quy định mối quan hệ giữa Giáo hội và Nhà nước ở Ý) và việc bồi thường tài chính (750 triệu lia bằng tiền mặt và 1 tỷ lia bằng trái phiếu chính phủ). Vấn đề La Mã – mối quan hệ căng thẳng giữa nhà nước Ý và Giáo hội – cuối cùng đã được giải quyết. ‘Chúa đã được phục hồi về Ý, và Ý trở về với Chúa’, giáo hoàng tuyên bố. Người Ý rất vui mừng vì sự xung đột giữa việc trở thành một công dân Ý trung thành và một giao dân Thiên chúa giáo tốt giờ đây đã bị loại bỏ. Tuy nhiên, đối với Giáo hội Thiên chúa giáo La Mã, việc đó sẽ chứng tỏ không khác gì một hiệp ước với ma quỷ.

Ngay sau khi thỏa thuận được ký kết, một bộ phận chuyên trách của Cơ quan Quản lý Đặc biệt của Tòa thánh (hay ASSS) đã được thành lập để xử lý công cuộc đầu tư của khoản đóng góp tài chính của Mussolini cho Giáo hội. Một giáo dân Thiên chúa giáo sùng đạo tên là Bernardino Nogara đã đồng ý lãnh đạo cơ quan với điều kiện ông được tự do đầu tư ở bất cứ đâu trên thế giới và không cần cân nhắc về tôn giáo. Trong số các công ty mà ông đầu tư sau đó có nhà máy sản xuất vũ khí và dụng cụ tránh thai. Ông cũng đầu cơ thành công vào vàng, kiếm được lợi nhuận khổng lồ và tăng số vốn ban đầu khoảng 80 triệu đô la lên gần một tỷ đô la. Mặc dù thành công tài chính phi thường như vậy chắc chắn là rất được hoan nghênh đối với Giáo hội, nhưng nó lại phải trả giá bằng sự từ bỏ hoàn toàn lương tâm. David Yallop viết: “Theo thuật ngữ tư bản, sự phục vụ của Nogara cho sự nghiệp của Giáo hội Thiên chúa giáo La Mã là một thành công đáng kinh ngạc. Nhìn dưới ánh sáng của thông điệp trong các sách phúc âm thì đó là một thảm họa không thể giải quyết được. Vị đại diện của Chúa Kitô không phải là Chủ tịch Hội đồng quản trị.’

Vui mừng khi thấy Giáo Hội được khôi phục lại vị trí quyền lực ở Ý, Pius XI tiếp tục ca ngợi Mussolini, tuyên bố rằng ông đã được ‘Thượng đế cử đến’. Ông không khó chịu gì trước việc Mussolini hạn chế quyền tự do ngôn luận – xét cho cùng, những người tiền nhiệm của ông cũng đã thường xuyên phản đối nó. Chỉ đến khi bản thân các tổ chức Thiên chúa giáo trở thành mục tiêu khiến giáo hoàng trở nên lo ngại. Năm 1931, chỉ hai năm sau khi hiệp định được ký kết, giáo hoàng bắt đầu phàn nàn về các hành vi bạo lực và tàn bạo đã xảy ra chống lại các phong trào thanh niên Thiên chúa giáo và các hiệp hội Thiên chúa giáo khác ở Ý. Nhưng ông không dám đi xa hơn, sợ rằng sự lên án có thể đẩy nhanh sự sụp đổ quyền lực của chế độ và kéo theo những vị thế mới được khôi phục của Giáo hội xuống với nó.

Trong khi đó, vào năm 1930, Pius XI đã đưa ra quyết định định mệnh là bổ nhiệm Eugenio Pacelli làm quốc vụ khanh. Pacelli, người được ông bảo trợ, được triệu về từ Berlin và phong hồng y vào năm 1929. Pacelli yêu mến người Đức, vì đã có thời gian ở Munich với tư cách là sứ thần giáo hoàng, cũng như vài năm ở Berlin.  Tình yêu này được cân bằng bởi sự ngờ vực của ông đối với người Do Thái, được kế thừa một phần từ ông nội ông, người sáng lập L’Osservatore Romano, tờ nhật báo bán chính thức của Vatican thường xuyên đăng tải những lời chỉ trích bài Do Thái – và một phần được nuôi dưỡng bởi chủ nghĩa bài Do Thái đang dâng cao mà y đã thấm nhuần ở Đức. Chắc chắn y đã đổ lỗi cho người Do Thái về cuộc cách mạng Bolshevik. Pacelli cũng chia sẻ nỗi sợ hãi tột độ của người bảo trợ mình đối với chủ nghĩa cộng sản do chứng kiến ​​một cuộc nổi dậy của cộng sản ở Munich. Mối đe dọa của chủ nghĩa cộng sản và cuộc cách mạng chắc chắn sẽ xảy ra sau đó, hiện diện trong hầu hết những năm 1920, và cả Pius XI lẫn Pacelli đều quyết tâm bảo vệ Giáo hội ở Châu Âu khỏi điều đó bằng bất cứ giá nào.

Reichskonkordat

Vào đầu những năm 1930, Pacelli và Pius XI đã đồng ý với đề xuất của Adolf Hitler, lãnh đạo các nước xã hội chủ nghĩa quốc gia Đức (Đức Quốc xã), về một hiệp ước tương tự như hiệp ước mà Giáo hội đã ký trước đó với Mussolini. Điều này đi ngược lại mong muốn và lời khuyên của nhiều giám mục Đức, những người đã nhiều lần nhấn mạnh sự không tương thích giữa thông điệp bạo lực, đầy thù hận của Chủ nghĩa Quốc Xã với Cơ đốc giáo.

Chiến lược của Hitler chỉ đơn giản là lặp lại khuôn mẫu thành công của Mussolini: không chắc chắn có khả năng đánh bại Giáo hội Thiên chúa giáo trong một đấu tranh ý chí, ông sẽ thuyết phục La Mã rút lại sự ủng hộ đối với Đảng Trung tâm Thiên chúa giáo ở Đức, như đã từng đối với đảng Partito Popolare ở Ý, từ đó loại bỏ trở ngại cuối cùng mở đường cho chế độ độc tài của ông, như đã từng đối với Mussolini. Đổi lại, ông sẽ kiềm chế các cuộc tấn công nhằm vào người Thiên chúa giáo bằng lực lượng ‘Áo sơ mi nâu’ của mình, tôn trọng các quyền và tự do của Giáo hội, phát triển mối quan hệ chặt chẽ hơn với Tòa thánh và đặt Thiên chúa giáo ngang hàng với đạo Tin lành. Hơn nữa, Cơ đốc giáo sẽ trở thành nền tảng của Đế chế Thứ ba. Mặc dù hầu hết những lời hứa này tỏ ra hoàn toàn trống rỗng, tuy nhiên, ông vẫn giữ một điều: rằng La Mã  sẽ nhận được phần thuế đặc biệt của mình để tài trợ cho các hoạt động của nhà thờ – khoản tiền Kirchensteuer đã được chính phủ Đức thu thay mặt cho Giáo hội kể từ năm 1919. Nó trị giá hàng chục triệu đô la vào thời điểm đó, và việc Giáo hội tiếp tục nhận được khoản thu này trong suốt chiến tranh đương nhiên được cho là một yếu tố góp phần khiến Pius không chỉ trích chế độ Đức Quốc xã.

Việc rút lại sự ủng hộ Đảng Trung tâm dường như là một cái giá nhỏ phải trả cho việc bảo vệ các quyền của Giáo hội ở Đức và bảo vệ châu Âu khỏi chủ nghĩa cộng sản. Trong khi chắc chắn không tin vào những tuyên bố của Hitler, giống như của Mussolini, mình là một người Thiên chúa giáo tốt, Pius XI đã phớt lờ những chính sách đáng báo động hơn của Hitler, và đặc biệt là ý định đã nêu của ông ta kể từ năm 1922 là giết mọi người Do Thái ở Đức:

Nếu tôi thực sự nắm quyền, việc tiêu diệt người Do Thái sẽ là công việc đầu tiên và quan trọng nhất của tôi. Ngay khi tôi có quyền lực, tôi sẽ dựng lên giá treo cổ này đến giá treo cổ khác, chẳng hạn như ở Munich trên quảng trường Marienplatz với số lượng giá treo cổ tùy theo mức độ lưu thông cho phép. Sau đó người Do Thái sẽ bị treo cổ hết người này đến người khác, và chúng sẽ cứ treo lơ lửng cho đến khi bốc mùi. Chúng sẽ được treo lâu nhất có thể về mặt vệ sinh. Ngay sau khi chúng được cởi trói, nhóm tiếp theo sẽ theo sau và điều đó sẽ tiếp tục cho đến khi người Do Thái cuối cùng ở Munich bị tiêu diệt. Thủ tục tương tự sẽ được thực hiện ở các thành phố khác cho đến khi nước Đức thanh lọc được người Do Thái cuối cùng.

Công bằng mà nói, các cường quốc Thiên chúa giáo hầu như không phải là những người duy nhất không tin lời Hitler. Ngay cả trong thời kỳ chiến tranh, nhiều người ở châu Âu và những nơi khác cũng không biết hoặc không muốn tin những gì đang xảy ra. Trong trường hợp này, người Thiên chúa giáo Đức tỏ ra ít sẵn lòng hơn La Mã trong việc dọn đường cho chế độ độc tài cho Hitler sau khi ông ta tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng vào tháng 1 năm 1933: Đảng Trung tâm từ chối ủng hộ việc ông ta có thêm quyền lực, và các giám mục Đức tiếp tục lên tiếng phản đối chế độ quốc xã. Hitler rất tức giận và nói rõ với Pacelli đang lo lắng rằng việc tiếp tục bất đồng chính kiến ​​sẽ gây nguy hiểm cho bất kỳ thỏa thuận nào có thể có với Giáo hội Công giáo.

Pacelli đã thuyết phục được người đứng đầu Đảng Trung tâm, Ludwig Kaas, khuyến khích các thành viên của ông ủng hộ Hitler bằng cách tuyên bố rằng việc tuân thủ La Mã  là vì lợi ích của sự đoàn kết Công giáo, và bằng cách gợi ý rằng Đảng Trung tâm sẽ được tự do hành động theo ý muốn. một khi chủ nghĩa cộng sản bị đánh bại. Do đó, sự tham gia và khuyến khích trực tiếp của Eugenio Pacelli, ngoại trưởng và giáo hoàng tương lai của Pius XI, là công cụ đảm bảo rằng vào tháng 3 năm 1933, quốc hội Đức đã bỏ phiếu về Đạo luật cho phép, theo đó Hitler có thể thông qua luật mà không cần sự đồng ý của quốc hội, và ‘Chủ nghĩa Quốc xã có thể trỗi dậy mà không bị phản đối bởi cộng đồng Thiên chúa giáo quyền lực nhất trên thế giới. Nếu Đảng Trung tâm ở Đức liên kết với Đảng Dân chủ Xã hội – đảng lớn nhất trong nền chính trị Đức thì những người theo chủ nghĩa Quốc xã Đức có thể đã không bao giờ lên nắm quyền và khiến đất nước phải chịu một cuộc đàn áp mà bất kỳ đảng nào khác cũng không thể tưởng tượng được.

La Mã  khuyến khích các giám mục Đức kiềm chế chỉ trích chế độ Đức Quốc xã trên cơ sở rằng các thành viên Thiên chúa giáo của Reichstag đã ủng hộ Hitler, người mà với tư cách là nhà lãnh đạo được bầu hợp pháp của Đức, họ phải vâng lời theo quy định của Kinh thánh. Vì vậy, vào ngày 28 tháng 3 năm 1933, dưới áp lực từ Rome, và bất chấp sự dè dặt nghiêm khắc của họ, các giám mục Đức đã tán thành chính phủ được bầu cử hợp pháp và ra lệnh cho tất cả những người Thiên chúa giáo tốt lành phải kiềm chế ‘hành vi bất hợp pháp hoặc lật đổ’. Sự bắt nạt của La Mã  đã ngăn cản một cách hiệu quả việc Giáo hội Đức hình thành cơ sở của một phe đối lập có thể kiểm soát sự thái quá của Chủ nghĩa Quốc xã, hoặc như một tác giả đã nói, ‘một Giáo hội Đức vĩ đại, có thể đã hình thành nên cơ sở của một phe đối lập [bây giờ] đã tự thu mình lại chỉ biết đến thờ cúng.’

Cần lưu ý rằng khi nảy sinh vấn đề Do Thái trong lần gặp giữa Hitler và đại diện giám mục Đức vào tháng sau, Hitler đã bình luận rằng, khi đàn áp người Do Thái, ông ta chỉ đang theo đuổi một chính sách 1.500 năm tuổi của Giáo hội, và ‘cung cấp cho Cơ-đốc giáo sự phục vụ tốt nhất.’ Quả thực trong suốt những năm 1890 và đầu thế kỷ 20, các tờ báo Thiên chúa giáo đã đăng nhiều bài viết về âm mưu thống trị thế giới của người Do Thái. Tờ báo Civiltà Cattolica của Dòng Tên được thành lập với sự khuyến khích của Giáo hoàng Pius IX đã gọi người Do Thái là ‘cố chấp, bẩn thỉu, trộm cắp, dối trá, ngu dốt, sâu bọ và tai họa của dân chúng gần xa’, và La Risveglia – một tờ báo của Hành động Thiên chúa giáo  – vào những năm 1920 đã gọi người Do Thái là ‘kẻ hút máu và một chủng tộc ký sinh với mục tiêu là hành hạ những người theo đạo Cơ đốc và biến họ thành nô lệ.’ Cũng cần lưu ý rằng cả La Mã  lẫn bất kỳ giám mục Đức nào đều không phàn nàn với Berlin sau vụ Kristallnacht (Đêm Kính Vỡ) vào ngày 9 và 10 tháng 11 năm 1938 – khi các cửa hàng của người Do Thái bị phá hủy, các giáo đường Do Thái bị đốt cháy và hàng nghìn người Do Thái bị đưa đến các trại tập trung.

Tuy nhiên, con đường dẫn đến Hiệp ước với Đức giờ đây dường như đã rõ ràng, và vào đầu tháng 7 năm 1933, Pacelli là người có công trong việc giải tán Đảng Trung tâm. Vào ngày 20 tháng 7, bất chấp những cảnh báo về việc thực hiện bất kỳ thỏa thuận nào với chế độ bạo lực và phân biệt chủng tộc trắng trợn, Pacelli đã ký Reichskonkordat với Đức Quốc xã. Nhờ sự can thiệp của Rome, hơn 20 triệu người Thiên chúa giáo Đức giờ đây có nghĩa vụ luân lý phải tuân theo chế độ Đức Quốc xã. Tháng 9 năm đó sứ thần của Giáo hoàng tại Đức, Tổng giám mục Cesare Orsenigo, cử hành Thánh lễ trọng thể tại Nhà thờ St. Hedwig ở Berlin. Với những lá cờ của Giáo hoàng được treo bên cạnh những lá cờ có hình chữ vạn của Đức Quốc xã, Orsenigo ca ngợi Hitler là ‘một người được đánh dấu bằng sự tận tâm với Chúa và chân thành quan tâm đến hạnh phúc của người dân Đức.

Hitler đã phớt lờ các điều khoản của Reichskonkordat gần như ngay từ khi nó được ký kết: các nhà lãnh đạo và tổ chức Thiên chúa giáo tiếp tục bị tấn công trong suốt những năm 1930, và vô số lời phàn nàn của La Mã  đã bị Berlin cố tình phớt lờ. Đã ủy quyền cho Pacelli, một nhà ngoại giao giàu kinh nghiệm của Giáo hoàng, xử lý mọi cuộc đàm phán với người Đức, Pius XI sau đó đã đưa ra khuyến nghị chống lại Đức Quốc xã bằng cách lên án nhiều hành động tàn bạo của họ.

Tuy nhiên, dưới thời đại của sự độc ác và chủ nghĩa giáo điều đã tích lũy, một chút than hồng mờ nhạt của lương tâm Kitô giáo nguyên thủy vẫn bừng sáng. Vào cuối thập kỷ này, Pius XI bắt đầu nghi ngờ rằng Reichskonkordat là một sai lầm. Sau khi được một phái đoàn giám mục Đức cho biết về thực tế chế độ Hitler, vào ngày 10 tháng 3 năm 1937, ông đã ban hành một thông điệp bằng tiếng Đức – Mit brennender Sorge (Với nỗi lo lắng cháy bỏng) – được đọc ở La Mã  vào ngày 14 tháng 3. Sau đó nó được tuồn lậu vào Đức, nơi nó được đọc từ các bục giảng ở Đức vào ngày 21 tháng 3, Chúa Nhật Lễ Lá. Không đề cập đến Đức Quốc xã, bức thư chỉ trích những người gieo rắc sự ngờ vực, bất ổn và hận thù, đồng thời lên án bất kỳ ai đề cao chủng tộc, con người và nhà nước là ‘xa rời Chúa’. Đức Quốc xã rất tức giận, ra lệnh tịch thu và tiêu hủy tất cả các bản sao của thông điệp, đồng thời bắt giữ những người Thiên chúa giáo đã giúp phổ biến thông điệp. Tuy nhiên, Giáo hội có thể làm được rất ít điều vì Reichskonkordat đã có tác dụng ngăn chặn bất kỳ phe đối lập Thiên chúa giáo khả thi nào. Sự lên án chân thành của Pius XI về nạn phân biệt chủng tộc đã đến quá muộn vài năm.

Cơ hội để ông thể hiện sự chán ghét đối với Hitler đến vào tháng 5 năm 1938, khi Quốc trưởng đến thăm Rome. Pius XI rời thành phố đến cung điện mùa hè của giáo hoàng tại Castel Gandolfo, cho mọi người biết rằng việc treo ở La Mã  biểu tượng của một cây thánh giá không phải là cây thánh giá của Chúa Kitô là ‘vừa lạc lõng vừa không đúng lúc’. Khi quân Đức tiến vào Áo dưới hình chữ vạn vào tháng 3 năm 1938, phản ứng lại khác:

Vị chức sắc Thiên chúa giáo cấp cao của đất nước, Hồng y Innitzer, đã ra lệnh rung chuông Nhà thờ như một sự chào đón đặc biệt.

Chỉ đến cuối năm 1938, khi chính phủ Ý hy vọng lấy lòng Berlin đã thông qua luật bài Do Thái của Đức, đặc biệt là cho người Do Thái sáu tháng để rời khỏi đất nước, Pius XI cuối cùng đã ban hành một thông điệp chứng minh sự không tương thích của Thiên chúa giáo với chủ nghĩa bài Do Thái và chủ nghĩa phân biệt chủng tộc. Tuy nhiên, nó chưa bao giờ được ban hành. Có ý định trình bày nó tại La Mã  trước hội đồng giám mục đánh dấu kỷ niệm 10 năm Hiệp định Lateran vào ngày 11 tháng 2 năm 1939, nhưng ông qua đời một ngày trước đó. Nhiều nhà sử học đồng ý rằng dự thảo thông điệp thực sự đã được hoàn thành vài tháng trước khi ông qua đời nhưng đã bị các thành viên bảo thủ của giáo triều cố tình trì hoãn. Một số người cho rằng Pius XI thậm chí có thể chưa bao giờ có cơ hội đọc bản thảo, bản thảo này nhanh chóng được chôn vùi trong Cơ quan Lưu trữ Bí mật của Vatican sau khi ông qua đời.

Có thể lập luận rằng giáo hoàng đáng lẽ phải thu hồi Reichskonkordat ngay khi chế độ giết người và ý đồ phá hoại đã rõ ràng. Biết rằng ảnh hưởng của giáo hoàng là đáng kể, người ta có thể nghĩ rằng một tuyên bố sẽ tạo ra sự khác biệt lớn lao. Tuy nhiên, những người bảo vệ Pacelli lập luận rằng việc thu hồi Reichskonkordat sẽ là một tuyên bố hiệu quả về việc bất trung lập của giáo hoàng và sẽ mở cửa cho cuộc đàn áp hàng triệu người châu Âu, đặc biệt là người người Thiên chúa giáo Đức. Họ cũng khẳng định rằng ông ấy đã chọn cách tránh né  phản đối công khai Đức Quốc xã vì ủng hộ cho một cuộc chiến bí mật phía sau. Nhưng đối với những người hoài nghi đó là một món giao ước với quỷ dữ, cho thấy rằng ‘Tòa thánh đã sẵn sàng thừa nhận Đế chế của Hitler, bất kể hành vi phạm tội nào chống lại nhân quyền, bất kể hành vi phạm tội nào đối với các tín ngưỡng và tôn giáo khác, miễn là Giáo hội Thiên chúa giáo ở Đức được để yên.

Bất chấp những dấu hiệu cho thấy Pius XI đang trên bờ vực phản đối, Giáo hội Thiên chúa giáo không thể thoát khỏi cáo buộc đã tạo điều kiện cho cả Đảng Phát xít Ý và Đảng Quốc xã Đức lên nắm quyền bằng cách hạ bệ các đối thủ dân chủ của họ và sau đó hợp pháp hóa cả hai chế độ trong mắt cử tri bằng cách ký kết các hiệp ước với họ. Chính sự ủng hộ của Thiên chúa giáo dành cho Mussolini đã giúp ông nắm giữ quyền lực và sự ủng hộ của Thiên chúa giáo đã làm giảm bớt sự phản kháng chống lại các chế độ hèn hạ này ở cả Ý và Đức. Nhưng ở một số khía cạnh, cách tiếp cận của Giáo hội hơi khác so với các chính sách xoa dịu của nhiều quốc gia châu Âu, với hy vọng vô ích là ngăn chặn làn sóng, đã vội vã ký kết các hiệp ước với Đức Quốc xã, chẳng hạn như Thỏa thuận Munich do Thủ tướng Anh Neville Chamberlain ký kết. – điều đó mâu thuẫn trực tiếp với các nguyên tắc mà đất nước của họ được cho là chủ trương.

Pius XII

Vào thời điểm Pius XI qua đời vào tháng 2 năm 1939, chiến tranh dường như không thể tránh khỏi, và các hồng y lý luận rằng kỹ năng ngoại giao sẽ rất cần thiết cho người kế vị ông. Xét về nhiều năm ở Đức và vai trò là một trong những nhà đàm phán chính của Vatican, Eugenio Pacelli dường như là sự lựa chọn hiển nhiên. Trong vòng một ngày tại một trong những mật nghị nhanh nhất được ghi nhận – ông được bầu và lấy tên là Pius XII (1939-58).

Vị giáo hoàng, người sẽ cai trị Giáo hội trong hai thập kỷ, có những nét đẹp như đá tạc, khiến ông trông chính tượng đài mới phác thảo của mình hơn. Ông không thích mỉm cười, giữ tư thế với kỷ luật chặt chẽ, và tiếp tục mốt mới của giáo hoàng là đeo kính Red Commissar – lúc nào cũng lấp lánh như những đồng xu sáng bóng trong thước phim thời sự. Tuy nhiên, người đàn ông đằng sau vẻ mặt không khoan nhượng đó sẽ bị ép buộc – hoặc, một số người nói, quá háo hức – thực hiện nhiều thỏa hiệp trong nhiệm kỳ khó khăn của mình.

Đức, vốn đã thành thạo trong việc thao túng các cường quốc châu Âu đang dao động, rất vui mừng trước viễn cảnh đối phó với một giáo hoàng có cách tiếp cận luôn mang tính hòa giải. Pius XII chắc chắn đã cố gắng hết sức để xoa dịu căng thẳng giữa Đức và Tòa thánh. Đại sứ Đức đã tiếp đón một trong những buổi tiếp kiến ​​tân giáo hoàng sớm nhất, và trong vòng vài tuần sau khi được bầu, tân giáo hoàng đã gửi một lá thư tới ‘Herr Adolf Hitler, Quốc trưởng và Thủ tướng của Đế chế Đức’, kể lại ký ức hạnh phúc của ông về thời gian ở Đức. Mười ngày sau, khi quân Đức xâm chiếm Tiệp Khắc, giáo hoàng vẫn im lặng, và tương tự như vậy, không có phản đối chính thức nào được đưa ra khi Đức xâm lược Ba Lan sáu tháng sau đó.

Trong khi ông thực sự đã đưa ra một số khiếu nại chống lại các hành vi vi phạm Reichskonkordat, Pius XII đã bị tố cáo vì đã không lên án trực tiếp chính sách tiêu diệt người Do Thái của chế độ Đức Quốc xã. Ít nhất, trong tâm trí, ông có một số lý do chính đáng để không mạo hiểm chỉ trích Đức Quốc xã một cách quá nhiệt tình. Phản ứng dữ dội xảy ra sau khi người tiền nhiệm xuất bản cuốn Mit brennender Sorge vào năm 1937 đã khiến Pius XII tin rằng việc chỉ trích Berlin sẽ kích động các cuộc trả thù chống lại người Do Thái và người Thiên chúa giáo.Thật vậy, vào năm 1942, các giám mục Hà Lan viết một bức thư ngỏ phản đối cách đối xử của Đức Quốc xã đối với người Do Thái, phản ứng nhanh chóng của các cường quốc chiếm đóng là trục xuất 40.000 người Do Thái Hà Lan. Như tác phẩm Church of Spies (Giáo hội của những Gián điệp) đã nói: ‘Một sự phản đối thậm chí còn mạnh mẽ hơn, từ những đôi môi nổi bật hơn nữa, có thể phải trả giá bằng mạng sống của nhiều người hơn.  Và trong khi Reichskonkordat ngày càng làm tổn hại đến vị thế đạo đức của Vatican, thì nó vẫn cung cấp cho các đại diện của Giáo hội vỏ bọc để làm việc tốt giữa bóng tối của Đức Quốc xã.

Những cân nhắc khác cũng khiến Pius XII tạm dừng xem xét việc lên án chính thức: một lời tố cáo chung đối với Đức Quốc xã có thể đã gây ra một cuộc ly giáo giữa những người Thiên chúa giáo Đức do sự nổi tiếng của Hitler, dẫn đến một Giáo hội Thiên chúa giáo Đức ly khai; một chế độ Đức suy yếu có thể đã không thể chống chọi được với sự tấn công dữ dội của cộng sản. Nhưng nhìn chung, Pius khó có thể háo hức thừa nhận rằng Reichskonkordat  có thể là một phán đoán sai lầm về phía Giáo hội.

Đức Giáo Hoàng Pius XII

Mặc dù kết quả có thể xảy ra của việc tố cáo như vậy sẽ mãi mãi là giả thuyết, thật khó để từ bỏ tiếng nói của lương tâm khẳng định nhiệm vụ của người đứng đầu bất kỳ tôn giáo nào là lên tiếng chống lại cái ác và sự bất công. Thật khó để phủ nhận chân lý đơn giản là tất cả những gì cần thiết để cái ác thành công lào người tốt không làm gì cả. Những người bảo vệ Pius XII chỉ ra rằng ông ấy thực sự đã lên tiếng phản đối việc tiêu diệt người Do Thái, có thể bằng ngôn ngữ thận trọng, nhưng Liên Xô thời hậu chiến đã tuyên truyền xuyên tạc các ghi chép lịch sử.

Diễn văn Giáng sinh của Pius XII năm 1942 thực sự đã kêu gọi mọi người hãy cùng nhau thề sẽ đưa xã hội trở lại với luật pháp của Chúa thay mặt cho ‘vô số người chết’ và ám chỉ ‘vô số người lưu vong’ và tới ‘hàng trăm ngàn người, không có bất kỳ lỗi nào từ phía họ, đôi khi chỉ vì quốc tịch hay chủng tộc của mình, đã bị kết án tử hình hoặc tàn hoại dần dần’, nhưng cả người Do Thái lẫn Đức Quốc xã cũng như thông tin chi tiết về các báo cáo ngày càng tăng về tội ác đều không được nêu tên. Tuy nhiên, bản thân Đức Quốc xã không nghi ngờ gì về các tài liệu tham khảo và ra lệnh bắt giữ bất kỳ người nào phân phát bản sao bài diễn văn. Theo một tường thuật, giáo hoàng đã có thể trấn an đại sứ Đức ở La Mã  chỉ bằng cách đảm bảo với ông rằng bài phát biểu của ông nhắm vào những người Bolshevik.

Pius XII chắc chắn đã bị Hitler và phong trào của ông ta chán ghét. Hàng ngàn người Do Thái đươc cho trú ẩn trong các nhà thờ ở Rome, và giáo hoàng thậm chí còn cảnh báo các cường quốc Đồng minh về cuộc xâm lược sắp xảy ra ở các nước vùng thấp vào tháng 5 năm 1940. Nhưng điều này không bào chữa cho sự im lặng của ông trước việc Đức Quốc xã tàn sát hàng triệu người Do Thái và những người khác. Người tiền nhiệm của Pius XII đã lên tiếng phản đối cách đối xử với người Thiên chúa giáo ở cả Ý và Đức; và chống lại những người cộng sản, và đang chuẩn bị đưa ra lời tố cáo chung về cả chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và chủ nghĩa bài Do Thái thì ông qua đời. Ngay cả Pius IX, trong Kulturkampf (phong trào đấu tranh văn hoá chống Thiên chúa giáo) của Bismarck vào những năm 1870, đã kêu gọi người Thiên chúa giáo Đức đi theo chiến lược phản kháng thụ động. Tuy nhiên, trong khi các linh mục hợp tác với chế độ Bismarck đều bị vạ tuyệt thông, cả Hitler cũng như bất kỳ phụ tá và đồng minh nào của ông ta đều không bị vạ tuyệt thông. Mong muốn duy trì tính trung lập trong một cuộc chiến bình thường giữa hai bên đôi khi có thể được tôn trọng, nhưng đây không phải là một cuộc chiến bình thường. Ngoài chính sách tàn ác và ghê tởm là tiêu diệt toàn bộ chủng tộc, chế độ Đức Quốc xã đã không ngần ngại bỏ tù và sát hại các linh mục cũng như những người Thiên chúa giáo khác đã đứng lên chống lại nó. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi kế hoạch phong thánh cho Pius XII của Giáo hội lại bị chỉ trích kịch liệt trong một số khu vực. Việc Vatican từ chối mở các kho lưu trữ của giáo hoàng liên quan đến Holocaust hầu như không giúp ích gì cho vấn đề.

Vào năm 1943, thực tế cuộc bức hại của Đức Quốc xã – có lẽ dường như rất xa xôi trong những năm 1930 và những năm đầu chiến tranh – giờ đã đến trước ngưỡng cửa Vatican. Vào tháng 7 năm đó, Quân đội Đồng minh xâm lược Sicily, và Mussolini bị bỏ phiếu loại khỏi chức vụ và bị bắt. Ý đầu hàng vô điều kiện quân Đồng minh vào tháng 9 đã thúc đẩy Hitler rút quân khỏi mặt trận khác và gửi họ đến Ý, nơi họ chiếm đóng hai phần ba phía bắc đất nước và chính La Mã  vào ngày 10 và ngày 11 tháng 9. Ngày 16 tháng 10, quân Đức tiến vào khu Do Thái, tập trung hơn một nghìn người Do Thái, và dồn họ vào trường Cao đẳng Quân sự chỉ cách Vatican vài con phố trong khi họ sắp xếp các chuyến tàu để chuyển họ tới trại tử thần Auschwitz-Birkenau. Giáo hoàng đã triệu tập đại sứ Đức và đe dọa sẽ lên tiếng nếu các vụ bắt giữ vẫn tiếp tục, nhưng không yêu cầu lập tức giải phóng nạn nhân. Hai ngày sau, những người Do Thái bị bắt được đẩy lên tàu hỏa và đưa đến chỗ chết, nhưng có lẽ giáo hoàng lo ngại rằng Đức Quốc xã có thể chiếm Vatican và bắt ông ta làm tù nhân, như Pius VI và Pius VII đã bị bắt trước đó, nên ông không thốt ra một lời phản đối nào. Sau chiến tranh, Pius XII đã viết trong nhật ký cá nhân của mình về một ngày duy nhất trong cuộc chiến mà ông coi là đáng buồn nhất đối với Thành phố Vĩnh cửu, nêu ra ngày trong năm 1943 khi trận oanh tạc của quân Đồng minh đã vô tình làm hư hại Vương cung thánh đường San Lorenzo fuori le Mura.. Về việc trục xuất người Do Thái ở La Mã  không thấy ông nhắc đến.

Trong khi Pius XII sống cho đến năm 1958, những người đồng ký kết với ông trong các hiệp định trước chiến tranh vẫn chưa thấy chiến tranh kết thúc. Mussolini bị quân du kích Ý bắn vào tháng 4 năm 1945 và thi thể của y bị treo lên dầm nhà để xe ở quảng trường Milan, trong khi Hitler đã tự sát trong hầm trú ẩn ở Berlin khoảng 24 giờ sau đó. Bất chấp kinh nghiệm của ông về sự không đáng tin cậy của chế độ độc tài, Pius XII tiếp tục ký các hiệp ước với phát xít Bồ Đào Nha dưới thời Antonio Salazaar (1940), và chế độ độc tài quân sự bán phát xít của Franco ở Tây Ban Nha (1953), hy vọng rằng sự hợp tác của các chế độ độc tài với một Giáo hội độc tài sẽ cho phép Giáo hội áp đặt chính sách theo ý muốn. Một lần nữa Pius XII lại tỏ ra ưa thích các chế độ đã được chuẩn bị để thực thi quyền lực của họ bằng bạo lực đối với những người tự do và dân chủ hơn, và một xu hướng phớt lờ nỗi đau khổ của người khác miễn là lợi ích của Thiên chúa giáo được duy trì. Tìm kiếm sự công nhận từ Giáo hội, Franco cung cấp, trong số những thứ khác, sự ủng hộ tài chính và biến Thiên chúa giáo thành tôn giáo chính thức của Tây Ban Nha, đồng ý với việc cưỡng bách hướng dẫn tôn giáo và với kiểm duyệt các tài liệu được coi là xúc phạm. Giáo hoàng rõ ràng đã không học được bài học của mình.

*

Khi chiến tranh kết thúc, Pius XII cuối cùng đã rút lại sự phản đối lâu dài của Giáo hội đối với các đảng dân chủ tự do, kêu gọi người Thiên chúa giáo Ý bỏ phiếu cho Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo để ngăn chặn một chính phủ cộng sản. Mặc dù chủ nghĩa Quốc xã không được coi là không tương thích với Công giáo, nhưng Pius XII đã nói rõ rằng chủ nghĩa cộng sản và Thiên chúa giáo là không thể hòa giải, đe dọa sẽ rút phép thông công bất kỳ người Thiên chúa giáo nào bỏ phiếu cho người cộng sản. Đối với những người phủ nhận sự cần thiết phải đồng ý hoặc thực hiện các thông điệp của Giáo hoàng, Pius XII tái khẳng định thẩm quyền của mình, nói rằng, “nếu các giáo hoàng trong các tài liệu chính thức của mình cố tình đưa ra phán quyết về một vấn đề đang còn tranh chấp cho đến thời điểm đó, rõ ràng là vấn đề đó, theo tâm trí và ý muốn của các giáo hoàng, không còn được coi là một vấn đề mở ra để thảo luận giữa các nhà thần học. ‘

Việc củng cố quyền lực này của ông sẽ có hiệu lực hai lần trong vòng bảy tháng. Vào tháng 11 năm 1950, Pius XII đã chính thức hóa truyền thống lâu đời về Đức Mẹ Thăng Thiên như một giáo điều. Điều này khẳng định rằng vào cuối đời, Đức Maria đã thăng thiên cả hồn lẫn xác về Thiên đàng: không có tội lỗi như mọi người, thân thể của Đức Maria không bị mục nát, nhưng Đức Mẹ đã vào Thiên đàng để được phong làm Nữ Vương Thiên Đàng, bên cạnh con trai mình. Chúa Giêsu, là Vua. Biết rằng trong Tân Ước không có đề cập đến số phận của Đức Maria – hoặc thực sự, bất kỳ gợi ý nào rằng nên cầu nguyện bà, hoặc gán cho bà bất kỳ quyền lực đặc biệt nào – điều này đúng hơn là việc đặt truyền thống lên trước thẩm quyền của Kinh thánh đã được đẩy đến giới hạn. Tuy nhiên, Giáo hoàng  nói rõ rằng bất kỳ ai phản đối tuyên bố này đều ‘hoàn toàn xa rời Đức tin thiêng liêng và Thiên chúa giáo’ và sẽ gánh chịu ‘cơn thịnh nộ của Thiên Chúa Toàn năng’.

Đây là tuyên bố không thể sai lầm chính thức đầu tiên mà bất kỳ giáo hoàng nào đã đưa ra kể từ khi tính bất khả sai lầm đã được tuyên bố tại Công đồng Vatican I vào năm 1870, mặc dù điều khoản này đã được áp dụng hồi tố cho định nghĩa chính thức của Pius IX về tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội vào năm 1854. Cả hai giáo điều, cùng với học thuyết về sự đồng trinh trọn đời  và học thuyết về sự bất khả sai lầm, là những điểm gây tranh cãi với các giáo phái Tin Lành.

Chủ nghĩa độc tài của Pius XII cũng mang nhiều bóng dáng của lòng tự ái trần tục. Niềm tin vào quyền lực tối thượng của mình đã khiến ông cư xử giống như một vị vua thời Trung cổ, yêu cầu ngay cả các quan chức cấp cao cũng phải quỳ gối trước ông và đối mặt với ông khi họ bước khỏi sự hiện diện của ông. Ông ta ăn tối một mình, tin rằng  dùng bữa với những người khác sẽ hạ thấp vị thế của mình, và những công nhân chăm sóc khu vườn ở Vatican được hướng dẫn phải tránh ánh mắt của họ khi ông ta đi ngang qua. Một bộ phim tài liệu chiếu cảnh ông ấy đọc kỹ một kịch bản về mình.

Nắm quyền khi còn sống thì khi chết ông lại càng kém hơn. Pius XII đã đồng ý ướp xác sau khi ông qua đời để cơ thể có thể được bảo tồn. Bác sĩ riêng của ông, Riccardo Galeazzi-Lisi, thuyết phục được giáo hoàng rằng mình đã phát minh ra một kỹ thuật ướp xác mới không cần đến việc cắt bỏ nội tạng, nhưng y đã làm hỏng quy trình và cơ thể bắt đầu thối rữa với tốc độ nhanh hơn mức bình thường. Khuôn mặt của Pius trở thành chất lỏng xám và sẫm màu bắt đầu rỉ ra ở miệng, tai và mắt. Mùi hôi thối từ cơ thể của ông ấy trở nên tồi tệ đến mức những người canh giữ thi thể trong thời gian chờ tẩn liệm không thể chịu được mùi hôi và phải thay ca mỗi 15 phút.

Vào năm 2000, nỗ lực phong chân phước cho Pius XII của Giáo hoàng John Paul II đã gây ra một làn sóng phản đối một cách dễ hiểu, và cuối cùng ông đã phong chân phước cho một mình Pius IX ít gây tranh cãi hơn một chút. Benedict XVI cũng muốn phong chân phước cho Pius XII, nhưng vào năm 2014, Giáo hoàng Francis đã tuyên bố rằng Pius XII thậm chí không có một phép lạ nào được ghi nhận để đảm bảo được phong chân phước. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là một giáo hoàng bảo thủ hơn không thể tái khởi động tiến trình này trong tương lai.